مقدمه : در سالهای اخیر علاقه فزاینده ای به مدیریت دانش مبنا به وجود آمده است (رابرتسون وسوان 2004) به گونه ای که جامعه از عصرصنعتی به صورت تمام عیار به یک عصر مبتنی بر اطلاعات گذار کرده است . در اقتصاد امروز دانش به عنوان مهمترین سرمایه جایگزین سرمایه مالی و فیزیکی شده است .بعد از گذر از مرحله عصر صنعت که بر پایه کارخانجات ، تجهیزات و مواد خام استوار بود اما در عصر ارتباطات این استفاده از سرمایه فکری و یا نیروی انسانی است که موفقیت یا شکست یک مجموعه را رقم می زند .
کلمات کلیدی : مزیت رقابتی – سرمایه فکری –سرمایه سازمانی
مزیت رقایتی :
مزيت رقابتي ارزشهاي قابل ارائه شرکت براي مشتريان است به نحوي که اين ارزشها از هزينه هاي مشتري بالاتر است0 (مایکل پورتر 1990)
«مزيت رقابتي عبارت از ميزان فزوني جذابيت پيشنهادهاي شرکت در مقايسه با رقبا از نظر مشتريان است» (جي. کيگان، ص 23)مفهوم مزیت رقابتی ، ارتباط مستقیم با ارزش های مورد نظر مشتری دارد به نحوی که در یک طیف مقایسه ای هر چقدر ارزش های عرضه شده یک سازمان به ارزش های مورد نظر مشتری نزدیکتر یا با آن منطبق تر باشد می توان گفت که سازمان ، نسبت به رقبای خود در یک یا چند معیار رقابتی دارای برتری ومزیت است (مهری- حسینی 1383).
تئوری پردازان و مدیران در طول سالهای متمادی به دنبال درک عواملی که سود آوریسازمان ها را مشخص می کنند بوده اند . نگاه منبع محور به سازمان یک زیر ساخت اقتصادی برای بررسی نقش منابع انسانی در مزیت رقابتی فراهم می آورد.این دیدگاه برمنابعی از سازمان که می توانند منشا مزیت رقابتی در آن صنعت قرار گیرند تمرکز دارد .سه نوع اساسی از منابع می توانند این مزیت رقابتی را فراهم آورند.(بارنی 1991) منابع سرمایه فیزیکی شامل ماشین آلات وتجهیزات داراییهای سازمان می شود. منابع سرمایه سازمانی که مواردی از قبیل ساختارسازمانی ، سیستم منابع انسانی ،برنامه ریزی ،کنترل و هماهنگی را در برمیگیرد ومنابع سرمایه انسانی که شامل مهارتها ،قضاوتها وتوانایی ذهنی کارکنان سازمان می باشد
سرمایه سازمانی:
بعد سازمانی در سرمایه فکری به صورت سرمایه سازمانی تعریف می شود .سرمایه سازمانی به صورت مجموع داراییهای تعریف می شود که توانایی خلاقیت سازمان را ممکن می سازد ، ماموریت شرکت ، چشم انداز، ارزش های اساسی و استراتژیهای و سیستم های کاری و فذایندهای درونی یک شرکت می تواند در زمره این نوع دارائیها شمرده شود.
سرمایه فکری :
اصطلاح سرمایه فکری از زمان مطالعات استوارت (1991) بعنوان مترادفی برای دارائیهای نامشهود بکار می رود و فلسفه آن بعنوان ” سرمایه ” به ریشه های اقتصادی آن برمی گردد.این مفهوم که از دهه 1990 به بعد مطرح شد ه است به مجموع دانش و اطلاعات و کلیه دارایی های ناملموس حال وآینده یک بنگاه و یاسازمان اظلاق می شود که موجب ارزش و ثروت برای آن بنگاه و یا سازمان خواهد شد.سرمایه فکری هر چیز با ارزشی در بنگاه را که پس از کسر دارایی های مادی وملموس از قبیل زمین ، ساختمان ، ماشین الات ، صورت کالاها و پول نقد به جا می ماند دربرمی گیرد.(حبیبا و صاحب 1387).
هرسازمانی دارای دارایهای مشهود ونامشهودی است که می تواند در دنیای رقابت به عنوان مزیت رقابتی مورد توجه قرار گیرد . در دنیای امروز سرمایه فکری به عنوان یک ابزار موثر برای افزایش رقابت سازمانها می باشد .پژوهشگران بر این باورند که کارکرد منابع انسانی به عنوان دارایی ارزشمند هر سازمانی می تواند در عملکرد سازمان تاثیر بگذارد . و سرمایه فکری به عنوان مجموعه ای از داراییهای ارزشمند که به سختی تقلید و جایگزین ومنتقل می شوند با یک عمر مفید طولانی و بهره وری محتمل ترسیم می شود .
در عصر حاضر مهمترین عامل موفقیت در عرصه رقابت جهانی کارکنان و مدیران به عنوان سرمایه انسانی وفکری یک سازمان می باشند . مدیران وکارکنان خلاق و هوشمند با ارائه ایده های جدید و نو سازمان را یاری می کنند تا در عرصه جهانی که با وجود اطلاعات وسیع و سرعت بالای نوآوری رقابت بسیار فشرده و تنگاتنگ شده است ادامه حیات یابند وبه سوی موفقیت گام بردارند.
بهمین دلیل سازمانها برای حفظ موقعیت رقابتی خود به دنبال جذب و حفظ و توسعه نیروی انسانی خلاق و نوآور برای رشد و تعالی سازمان خود هستند و منابع انسانی و توسعه و رشد آن یکی از مهمترین عوامل موفقیت سازمانها تبدیل شده است .
برای توانمند کردن سرمایه های انسانی عوامل متعددی دخیل هستند که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود:
1-آموزش
2-مشارکت و کارتیمی
3-تفویض اختیار
4-تهیه اطلاعات
5-ارزیابی عملکرد
6-اعتماد وتعهد
7-شیوه مدیریت و رهبری در سازمانها
8-ارتباطات موثر
9-غنی سازی شغل
مدیریت سرمایه فکری سازمان تبدیل به یکی از وظایف اصلی در شرح وظایف مدیران اجرایی شده است که این کار به خاطر مشکلات موجود در اندازه گیری و شناسایی سرمایه فکری مشکل می باشد.
سرمایه انسانی نیازمند مدیریت صحیح و برنامه ریزی شده است و در صورت مدیریت ضعیف باعث بوجود آمدن نارضایتی و ازدست دادن افراد نخبه و شایسته سازمان خواهد شد .
نیروی انسانی کارآمد سرمایه اصلی هر سازمانی می باشد که مدیریت با ایجاد انگیزه کاری و محیط کم استرس وارزش نهادن به فکر وایده آنها می تواند زمینه ساز رشد وخلاقیت را فراهم آورد و باعث ایجاد تعهد و وجدان کاری افراد در سازمان شود .
سازمانی که به نیروی انسانی خود به عنوان رکن اساسی تحول و ارتقا هر سازمان در رقابت بین سازمانهای دیگر توجه نداشته باشد و به فکر و اندیشه آنها بها و ارزش قایل نشود محکوم به نابودی و شکست در عرصه رقابتی می باشد .
نتیجه گیری :
سرمایه انسانی مهمترین دارایی یک سازمان و منبع خلاقیت و نوآوری است. در یک سازمان داراییهای دانشی یکی از حیاتی ترین اجزایی است که بر عملکرد سازمان تاثیر بسزایی دارد . سرمایه انسانی ترکیبی از دانش قدرت و نوآوری و توانایی افراد شرکت برای انجام وظایفشان و دربردارنده ارزشهای فرهنگی و فلسفه شرکت است .
عنوان : سرمایه انسانی در کسب مزیت رقابتی سازمان
نام ونام خانوادگی: نجمه شاهی
استاد راهنما: دکتر شهباز براهویی
پاییز92
منابع :
ماهنامه تدبیر – مرداد 89
ماهنامه تدبیر-سال هجدهم-شماره 183
علی مهری، 1382، مزیت رقابتی پایدار، ماهنامه تدبیر
وارن جی کیگان، 1390، مدیریت بازاریابی جهانی، مترجم: دکتر عبدالحمید ابراهیمیی
Journal of Intellectual Capital Vol. 7 No. 3, 200
