پیش‌بینی بحران مالی شرکت‌ها با استفاده از الگوی جریان‌های نقدی در دوره نزول

نویسنده: ساعد رنجبر

چکیده: یکی از روشهای پیش بینی تداوم فعالیت شرکتها، استفاده از مدل های پیش بینی درماندگی مالی است. در این راستا پژوهش حاضر به ارزیابی توانایی الگوی جریان های نقدی در دوره نزول  در پیش بینی بحران مالی در بورس اوراق بهادار تهران در طول سالهای 1381تا  1386 با استفاده از داده های 82 شرکت مورد آزمون می پردازد. الگوهای جریان نقدی، سیاست های شرکت برای تأمین منابع، تخصیص منابع و ظرفیت عملیاتی را نشان می دهد. تئوری های اقتصادی و محققان قبلی مثبت یا منفی بودن جریان های نقدی ناشی ازفعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و تأمین مالی را با توجه به مراحل چرخه عمر را پیش بینی کرده اند. تحقیق حاضر از نظر هدف یک تحقیق کاربردی می باشد و از نظرماهیت وروش تحقیق از نوع علی می باشد . در پژوهش حاضر از الگوهای جریان نقدی در مرحله نزول جهت پیش بینی درماندگی مالی استفاده شده  است و آزمون پیرسون ،T-استودنت و رگرسیون برای آزمون فرضیه ها مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاضرحاکی از این است که الگوی جریان های نقدی دارای قدرت پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها در ایران است.

واژه های کلیدی : بحران مالی ، الگوهای جریان های نقدی، ریسک مالی ، پیش بینی درماندگی مالی

1-مقدمه
ورشکستگی مرحله ی نهایی درماندگی مالی می باشد. درماندگی مالی یکی از مراحل ورشکستگی است، که در این مرحله شرکتها در بازپرداخت بدهی های خود دچار مشکل می شود. درماندگی مالی و ورشکستگی، هزینه های زیادی به همراه دارد که صدمات جبران ناپذیری به اقتصاد یک کشور وارد می کند. یکی از راههایی که می تواند به جلوگیری از درماندگی مالی کمک قابل توجهی کند، پیش بینی درماندگی مالی است. ورشکستگی رویدادی است که تاثیر بااهمیتی بر سهامداران، بستانکاران، مشتریان، مدیریت، کارکنان و سایر ذینفعان می گذارد. ازاین رو ورشکستگی هم از لحاظ اجتماعی و هم از لحاظ اقتصادی کشور را به چالش می کشد(آلتمن[1]،1968). به این دلیل اگر بتوانیم در مورد امکان وقوع درماندگی مالی و ورشکستگی پیش از رخداد واقعی آن اطلاعاتی بدست آوریم می توانیم آثار اقتصادی و اجتماعی آن را کاهش و یا از پیامدهای آن جلوگیری کنیم. بنابراین پیش بینی درست و صحیح درماندگی مالی در دنیای مالی بسیار اهمیت دارد.

2- .تشریح و بیان مسئله
یکی از راه هایی که می توان با استفاده از آن از فرصت های سرمایه گذاری مناسب تر بهره گیری کرده و از هدر رفتن منابع جلوگیری نمود، پیش بینی ورشکستگی است. به این ترتیب که در وهله اول، با ارائه هشدارهای لازم، می توان شرکت ها را نسبت به وقوع ورشکستگی هوشیار کرد تا آنها با توجه به این هشدارها، دست به اقدامات مقتضی بزنند و دوم اینکه، سرمایه گذاران فرصت های مطلوب سرمایه گذاری را از فرصت های نا مطلوب تشخیص دهند و منابع شان را در فرصت ها و مکان های مناسب سرمایه گذاری کنند. به هر حال نشانه های پریشانی مالی خود را به سرعت نشان   نمی دهند بلکه در میان حجم انبوهی از اطلاعات مالی و غیر مالی خود را مستتر می سازند.  رمز موفقیت در این زمینه شناسایی به هنگام مشکلات مالی است. یعنی زمانی که صدمات ناشی از این مشکلات اساسی نبوده و شرکت در ورطه نابودی قرار نگرفته باشد. در اینجا است که مدل های پیش بینی ورشکستگی اهمیت خود را نشان می دهند. این مدل ها همانند زنگ خطری مشکلات نهفته در ساختار مالی را آشکار می کنند و امکان عکس العمل به موقع را برای مدیران، سرمایه گذاران و سایر افراد و مراجع ذینفع فراهم می آورند. درماندگی مالی و ورشکستگی، هزینه های زیادی به همراه دارد که صدمات جبران ناپذیری را به اقتصاد یک کشور، وارد می کند. یکی از راههایی که می تواند به جلوگیری از درماندگی مالی کمک شایان توجهی کند، پیش بینی درماندگی مالی است. در فرهنگ آکسفورد واژه Distress به معنای پریشانی، درد، اندوه، فقدان منابع مالی و تنگدستی آورده شده است. از نقطه نظر اقتصادی،  درماندگی مالی را می توان به زیان ده بودن شرکت تعبیر کرد که در این حالت شرکت دچار شکست [2]شده است  (فرج زاده،1386). تداوم فعالیت شرکتها، موضوعی است که در فرآیند حسابرسی مورد ارزیابی قرار می گیرد. استاندارد حسابرسی شماره 570 ایران نحوه ی رسیدگی و اظهار نظر حسابرسان را نسبت به تداوم فعالیت شرکت ها مشخص نموده است(کمیته تدوین استانداردهای حسابرسی،1390 ). علیرغم اینکه حسابرسان از این استاندارد نیز استفاده  می کنند، شرکت های متعددی بعد از دریافت گزارش حسابرسی مقبول واظهار نظر نادرست حسابرسان ورشکسته شده اند. حسابداران، حسابرسان، شاغلین در این حرفه و محققان بر این باورند که خصوصا در حسابرسی به یک ابزار نیاز است تا به اظهار نظر حسابرسان نسبت به تداوم فعالیت شرکتها کمک کند. بنابراین این مطالعه بدنبال شناسایی یک ابزار مناسب است  تا حسابرسان به وسیله ی آن بتوانند به طور مناسب تر و معقول تر نسبت به تداوم فعالیت واحد های تجاری اظهار نظر نمایند.   در این تحقیق نتایج الگوی جریان های نقدی با نتایج ناشی از مدل برنامه ریزی ژنتیک درپیش بینی ورشکستگی مقایسه    می شود تا میزان اثربخشی آنها ارزیابی گردد و هر کدام که دارای دقت بالاتری باشد بعنوان ابزاری جهت پیش بینی وضعیت آتی شرکت ها معرفی شود.
حسابرسان معمولا بر اساس استانداردهای حسابرسی با توجه به نشانه هایی از جمله موارد زیر نسبت به تداوم فعالیت اظهار نظر می کنند:
1-سود (زیان)دوره جاری یا سنوات گذشته
2-خالص جریان وجوه نقد عملیاتی
3-سرمایه در گردش
4-مقایسه بدهی به حقوق صاحبان سهام
5-سایر نسبتهای مالی(ساندرا[3]،1999).
حسابرسان بر اساس اطلاعات فوق نسبت به تداوم فعالیت شرکتها اظهار نظر می کنند که در بسیاری از موارد  پیش بینی حسابرسان نادرست بوده و موجب آسیب رساندن به سرمایه گذاران، سهامداران، بانکها، دولت، موسسات بیمه و سایر ذینفعان شده اند. از آنجایی که خالص جریان های وجوه نقد عملیاتی بعنوان یک عامل برای حسابرسان در ارزیابی تداوم فعالیت شرکت ها می باشد، لذا دراین تحقیق به بررسی توانایی الگوی جریان نقدی در پیش بینی درماندگی مالی پرداخته   می شود تا در صورت قابلیت پیش بینی بعنوان یک روش جهت اظهار نظر نسبت به تداوم فعالیت به حسابرسان پیشنهاد گردد.

3-ضرورت انجام تحقیق
شدت گرفتن رقابت در عرصه تولید و خدمات موجب گردیده است که بسیاری از شرکتها ورشکسته شوند و از گردونه رقابت خارج شوند. این امر موجب نگرانی صاحبان سرمایه، مدیران، بستانکاران، و بطور کلی جامعه شده است. سرمایه گذاران همواره می خواهند با پیش بینی امکان ورشکستگی یک شرکت اززوال سرمایه خود جلوگیری کنند. از این رو آنها درپی روش هایی هستند که بتوانند به وسیله آن درماندگی مالی شرکتها را پیش بینی نمایند. مدیریت واحدهای تجاری در صورت اطلاع به موقع از خطر ورشکستگی می توانند دست به اقدامات پیشگیرانه بزند. با توجه به اینکه استاندارد حسابرسی شماره 570حسابرسان مکلفند نسبت به تداوم فعالیت واحد های تجاری اظهار نظر نمایند و با توجه به اظهارنظر نادرست برخی حسابرسان نسبت به تداوم فعالیت شرکتهای مورد رسیدگی، ضرورت دارد که ابزار مناسبی جهت استفاده ی حسابرسان برای اظهار نظر درمورد تداوم فعالیت، شناسایی و معرفی شود تا در صورت نیاز، حسابرسان از این ابزار استفاده نمایند. در واقع این تحقیق می تواند به حسابرسان  کمک نماید و  سبب کاهش خطاهای احتمالی در مورد اظهار نظر حسابرسان راجع به تداوم فعالیت شرکتها گردد که موجب آسیب رساندن به سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان، دولت، بانکها، موسسات بیمه، سهامداران و سایر ذینفعان واحد تجاری می شود. از آنجایی که طبق استاندارد حسابرسی ایران(کمیته تدوین استاندارد های حسابرسی،1390) فزوني‌ جريانهاي‌ خروجي‌ بر جريانهاي‌ ورودي‌ وجوه‌ نقد حاصل‌ از عمليات‌ درزمره یکی از نشانه های ورشکستگی شرکت می باشد  و حسابرسان از این عامل به عنوان یک روش برای اظهار نظر خود نسبت به تداوم فعالیت استفاده می نمایند و از آنجایی که در بسیاری از موارد بر اثر اظهار نظر نادرست حسابرسان نسبت به تداوم فعالیت سرمایه گذاران وسایر ذینفعان دچار زیان گردیده اند، لذا تعیین یک روش دقیق تر لازم و ضروری به نظر می رسد. از این رو تحقیق حاضر به ارزیابی توانایی الگوی جریان های نقد درپیش بینی ورشکستگی شرکت ها می پردازد و در صورتی که قابلیت پیش بینی ورشکستگی را داشت بعنوان یک روش جهت اظهار نظر نسبت به تداوم فعالیت به حسابرسان ارائه شود.

4-اهداف تحقیق
وضعیت آتی شرکتها و تشخیص صحیح آن برای سرمایه گذاران وسایر ذینفعان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، لذا هدف این مطالعه بررسی توانایی الگوی جریان های نقدی به عنوان یکی از الگوهای پیش بینی درماندگی مالی است تا با بررسی میزان دقت آن به حسابرسان پیشنهاد شود که برای اظهار نظر در مورد تداوم فعالیت واحد های تجاری و پیش بینی وضع آتی آن ها، از آن استفاده نمایند تا به نتایج قابل اتکاتری دست یابند و در نتیجه بتوانند اظهار نظر مناسبی در مورد تداوم فعالیت واحدهای مورد رسیدگی داشته باشند، و بدین طریق از آسیب به سرمایه گذاران و سایر ذینفعان پیشگیری نمایند.

5-ادبیات وپیشینه تحقیق
1-5-ادبیات و چارچوب نظری پژوهش
درماندگی مالی[4]: در فرهنگ لغات آکسفورد، واژه Distress    به معنای پریشانی ،  درد، اندوه، فقدان پولی و تنگ دستی آورده شده است. در ادبیات مالی نیز تعاریف مختلفی از پریشانی مالی ارائه شده است. گوردون[5](1971) در یکی از اولین مطالعات آکادمیک بر روی تئوری پریشانی مالی،  آن را بعنوان کاهش قدرت سودآوری شرکت تعریف کرده است که احتمال عدم توانائی باز پرداخت بهره و اصل بدهی را افزایش می دهد.   ویتاکر[6] (1999) پریشانی مالی را وضعیتی در نظر می گیرد که در آن جریان های نقدی شرکت از مجموع هزینه های بهره مربوط به بدهی بلند مدت کمتر است. از نقطه نظر اقتصادی، پریشانی مالی را می توان به زیان ده بودن شرکت تعبیر کرد که در این حالت شرکت دچار عدم موفقیت شده است. در واقع در این حالت نرخ بازدهی شرکت کمتر از نرخ هزینه سرمایه است. علائم اولین مرحله از درماندگی مالی،شامل منفی شدن خالص جریان های نقدی و سود شرکت و همچنین کاهش ارزش بازار سهام شرکت است. علائم دومین مرحله ازدرماندگی مالی شامل تلاش مدیریت برای کاهش هزینه ها می باشد. اگر این وضعیت همچنان ادامه یابد، شرکت وارد سومین مرحله از درماندگی مالی می شود.در این مرحله پرداختهای لازم به عرضه کنندگان، کارکنان و اعتبار دهندگان با تاخیر صورت می گیرد.در این مرحله ممکن است شرکت به اقدامات جدی تری دست بزند مانند:1-انتشار سهام یا اوراق بدهی جدید(درصورتی که چنین اقداماتی امکان پذیر باشد)2-فروش دارایی ها 3-ادغام با شرکتی که در صنعت مربوطه موفق تر است و یا 4-مذاکره با اعتبار دهندگان برای زمانبندی مجدد باز پرداخت بدهی ها. اگر هیچ یک ازاین اقدامات منجر به حل مسئله نگردد، شرکت وارد چهارمین مرحله از درماندگی مالی یعنی ورشکستگی می شود .

2-5-پیشینه پژوهش
به دلیل وجود پیامد های اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی با اهمیتی که پدیده ورشکستگی بر گروه های مختلفی از جامعه تحمیل می کند ، همواره توجه  ویژه ای از محققان را به خود جلب کرده است . تحقیقات مرتبط با پیش بینی ورشکستگی از سال 1960 میلادی صورت جدی به خود گرفته است به طوری که امروزه شاهد وجود متدولوژی های متعدد و متنوعی برای پیش بینی ورشکستگی هستیم .در این قسمت مروری بر این تحقیقات و همچنین تکنیک های مورد استفاده در ساخت مدلهای پیش بینی ورشکستی خواهیم داشت.
بیور[7] (1966)اولین پژوهشگر در پیش بینی ورشکستگی با استفاده از تحلیل یک متغیره نسبتهای مالی   می باشد.هدف بیور این بود تا مفید بودن تحلیل نسبتها را در پیش بینی ورشکستگی آزمون کند.آلتمن (1968)محقق پیشگام در کاربرد تکنیک تحلیل تمایزی چند متغیره در مطالعات مربوط به پیش بینی ورشکستگی می باشد،او روش معروف تحت عنوان Z-score را معرفی کرد.نارایان و آلتمن (1977)یک مدل جدید تحت عنوان زتا که درواقع اصلاح شده مدل Z-scoreآلتمن (1968)بود که از طریق به روز رسانی نمونه و انجام تعدیلاتی در داده ها ی حسابداری این اصلاحات انجام شد.آلتمن (2000)دومین مدل اسکور تجدید نظر شده خود را برای شرکتها تولیدی ارائه کرد.که این مدل تجدید نظر شده به عنوان مدل چهار متغیر Z-score نامگذاری شده است ،و دراین مدل برخی از متغیرها را تغییر داد.
آلتمن[8](1968):او در مدل Zاسکوراز داده های مالی دوره های قبل از ورشکستگی بعنوان متغیر مستقل استفاده کرده و شرکتهای ورشکسته یا سالم به عنوان متغیرهای وابسته در نظر گرفته شده اند.این مدل به دقت پیش بینی 95%در سال اول قبل از بحران دست یافت.وی در سال 1983 یک اصلاحیه روی مدل انجام و مدل جدیدی به نام Z’ارائه کرد.
اسپرینگ[9](1978):وی همانند آلتمن از تجزیه و تحلیل ممیزی برای انتخاب 4نسبت مالی از میان 19 نسبت که بهترین نسبت ها برای تشخیص شرکت های سالم و ورشکسته بود،استفاده کرد.اسپرینگ با استفاده از 40شرکت تولیدی این مدل را آزمون کرد وبا نرخ اطمینان 5/92%مواجه شد.
اهلسون[10](1980):اهلسون از نسبت های مالی و تجزیه و تحلیل لوجیت جند بعدی برای ایجاد مدل خود استفاده کرد.مدل وی متشکل از 9متغیر روی یک نمونه شامل 150 شرکت مواجه با بحران مالی و 2058شرکت فاقد بحران مالی امتحان گردید که نرخی دقتی حدود 85%برای یکسال قبل از ورشکستگی حاصل شد.
فولمر[11](1984):فولمر از تجزیه و تحلیل چند متغیره برای ارزیابی کاربرد 40 نسبت مالی برای یک نمونه 60 تایی شامل 30 شرکت ورشکسته و 30 شرکت غیر ورشکسته استفاده کرد.مدل توانست 96%شرکتهای ورشکسته و 100%شرکتهای سالم را به درستی پیش بینی نماید.
زمیسکی[12](1984):زمیسکی با استفاده از تجزیه و تحلیل پروبیت  با انتخاب نمونه ای مشتمل بر 40 شرکت دچار بحران مالی و 80 شرکت فاقد بحران مالی به نرخ دقتی حدود 78%برای یک سال قبل از ورشکستگی رسید.
ضمنا سایر مطالعات عبارتند از:در دهه هفتاد میلادی دانشمندی از دانشگاه میشیگان به نام جان هلند ایده استفاده از الگوریتم ژنتیک(Genetic Algorithms) را در بهینه سازی های مهندسی مطرح کرد .ایده اساسی این الگوریتم انتقال خصوصیات موروثی توسط ژن هاست.الگورتیم ژنتیک یک روش جستجوی احتمالی است که از شبیه سازی تکامل زیستی و طبیعی استفاده می کند.الگورتیم های ژنتیک با به کارگیری اصل بقای بهترین ها برای تولید تخمین های هر چه بهتر یک جواب (کروموزومها) روی جمعیتی از جواب های بالقوه عمل می نماید(گولدبرگ[13]،1989).فرانکو وارتو[14](1998)از الگوریتم ژنتیک برای پیش بینی ورشکستگی استفاده کرد ،نمونه او متشکل از 500شرکت ،شامل 236شرکت ورشکسته ، 264شرکت غیر ورشکسته است.نتایج این تحقیق بیانگر دقت پیش بینی 93%یکسال قبل از ورشکستگی و 91.6%سه سال قبل از ورشکستگی است.همچنین در این تحقیق با مقایسه مدل الگوریتم ژنتیک و مدل های سنتی پیش بینی ،رای بر برتری فرآیند ژنتیکی داده شد زیرا این مدل ها علاوه بر فارغ بودن از مفروضات محدود کننده ،نسبت به مدل های سنتی از دقت بالاتری نیز برخوردار هستند.در مدلهای سنتی با افزایش فاصله زمانی با زمان وقوع ورشکستگی دقت مدل به شدت کاهش می یابد در حالی که این کاهش دقت در مورد GAبسیار کمتر است.از دیگر مطالعات انجام شده در این زمینه می توان به شین ولی[15](2002)ومک کی و لنزبرگ[16](2002)اشاره کرد.
در ایران نیز پیش بینی ورشکستگی در چند تحقیق دانشگاهی مورد بررسی قرار گرفته است.اولین کار پژوهشی در این ارتباط را مهدی فغانی نرم (1380)انجام داده اند. تعریف وی از ورشکستگی شمول ماده 141قانون تجارت در مورد شرکت بود.وی تحلیل تمایزی چند مرحله ای را مورد استفاده قرار داد.نمونه وی شامل 18شرکت ورشکسته و 23 شرکت سالم مربوط به دوره زمانی 1369تا1378بود و اطلاعات مالی شرکت را برای یک و دو سال قبل از ورشکستگی جمع آوری شده است.نسبتهای مالی مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از:سرمایه در گردش به کل داراییها،سود قبل از بهره و مالیات به کل دارایی ها،سود انباشته به کل دارایی ها،نسبت ارزش بازار حقوق صاحبان سهام به ارزش دفتری کل  بدهی،نسبت فروش به کل دارایی ها،نتیجه این تحقیق این بود که مدل طبقه بندی شرکتهای نمونه را بور صحیح انجام داده و فاقد هر گونه خطای طبقه بندی بوده است. علیرضا صفری (1381)ارتباط نسبتهای مالی و تداوم فعالیت شرکتها را مورد رسیدگی قرار داده است.تعریف وی از ورشکستگی توقف نماد معاملاتی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار بر اثر مشمولیت ماده 141 قانون تجارت بوده است.نمونه مورد آزمون وی 31 شرکت ورشکسته و 31 شرکت سالم برای دوره زمانی 1375-1380 بوده است.نسبهای مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از: سرمایه در گردش به کل داراییها،قدرت سودآوری،سود قبل از مالیات به بدهی جاری و فروش به کل دارایی ها.
غلامرضا سلیمانی امیری(1381)درپژوهشی تحت عنوان “مدل پیش بینی متغیر های ورشکستگی در شرکتهای ایرانی “قدرت نسبتهای مالی جهت پیش بینی بحران مالی شرکتها را مورد بررسی قرار داده است.نمونه وی شامل 30 شرکت دارای بحران مالی و 30 شرکت فاقد بحران مالی بوده است.تعریف وی از ورشکستگی توقف نماد معاملاتی دربورس اوراق بهادار به دلیل ورشکستگی است که حداقل برای دو سال نماد آنها متوقف بوده است.از 22نسبت اولیه پس از بررسی های لازم 5نسبت که انتظار می رفت با هم بهترین پیش بینی را درخصوص بحران مالی ارائه نمایند انتخاب شده است. این نسبتها عبارتند از: سرمایه در گردش به کل داراییها،نسبت دارایی جاری به بدهی جاری،نسبت سود قبل از بهره و مالیات به کل داراییها،حقوق صاحبان سهام به کل دارایی ها،و نسبت فروش به کل دارایی  ها تحقیق با استفاده از مدل رگرسیون چند گانه برای یک و دو و سه سال قبل از ورشکستگی انجام شده است. نتایج آماری مدل حاکی از معتبر بودن مدل و نسبتهایی انتخاب شده بوده است.نتایج آزمون توانایی پیش بینی مدل نشان دهنده این واقعیت است که مدل قادر است تا 3 سال قبل از بحران مالی در شرکتها ،پیش بینی صحیحی در خصوص بحران مالی ارائه دهند.خطای نوع اول و دوم برای یک سال قبل از ورشکستگی به ترتیب 7%و3% برای سال دوم 23%و 10% و برای سال سوم 7% و 13% برآورد شده است.
محمد تقی قسوری(1384) در پژوهشی تحت عنوان “مقایسه بین ترکیبی از نسبتهای مالی مبتنی بر صورت جریان وجوه نقد و اقلام تعهدی و نسبتهای مالی صر فا مبتنی بر اقلام تعهدی در پیش بینی ورشکستگی شرکتها”با بررسی 32 شرکت سالم و 32 شرکت نا سالم بر اساس مشمولیت ماده 141قانون تجارت به این نتیجه رسیده است که نسبتهای مبتنی بر صورت وجوه نقد نیز می تواند بمانند نسبتهای استخراج شده از ترازنامه و سود و زیان نیز در پیش بینی ورشکستگی شرکتها تاثیر داشته است. سایر تحقیقات صورت گرفته در این زمینه عبارتند از :
دیو سالار( 1389)در پژوهشی تحت عنوان”بررسی تطبیقی پیش بینی ورشکستگی شرکت های صنعتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روشهای آماری و روش های هوش محاسباتی”به ارائه مدلهایی برای پیش بینی ورشکستگی و انتخاب بهترین مدل شناسایی نسبتهای مالی مهم پیش بینی ورشکستگی  پرداخت.در نهایت این مطالعه منجر به ارائه مدل پیش بینی ورشکستگی با توجه به شرایط ایران گردید.
سهرابی عراقی( 1387)در پژوهشی تحت عنوان “مدلی جهت پیش بینی بحران مالی در شرکتهای ایرانی” به ارائه یک مدل برای پیش بینی بحران مالی در شرکتهای ایرانی بر اساس Qتوبین ،پرداخت.
فرج زاده(1386) در پژوهشی جهت تحت عنوان “کاربرد الگوریتم ژنتیک در مدل بندی پیش بینی ورشکستگی” مدلهایی مناسب از طریق روش MDAو الگوریتم ژنتیک جهت استفاده در شرکتهایی ایرانی ارائه گردیده است.و نتیجه گرفت که در پیش بینی ورشکستگی میزان دقت مدل GP بیشتر از مدلهای MDA  می باشد.
سعید فلاح پور(1383) در پژوهشی تحت عنوان “پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها با استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی”به بررسی میزان دقت پیش بینی درماندگی مالی از طریق روش های MDAو ANN پرداخت که نتایج حاصل از این پژوهش بیان داشت که با استفاده از ANNمی توان پیش بینی قابل قبولی در مورد درماندگی مالی شرکتها ارائه کرد که از مدل خطی MDA عملکرد بهتری دارد.

2-5-تحقیقات مربوط به الگوهای جریان های نقدی
شرکت ها در نتیجه تصمیمات راهبردی و محیط رقابتی خود از مراحل چرخه ی عمر(مرحله ی ظهور-رشد-بلوغ-رکود و نزول) عبور می کنند، وبا توجه به هر مرحله از حیات خود سیاست ها و خط مشی های مشخصی را دنبال می کنند .
به عنوان مثال در مرحله ظهور ، شرکت ها تلاش می کنند وارد بازار شوند، ساختار هزینه و درآمدهای بالقوه خود را شناسایی کنند . در این مرحله معمولا جریان های نقد عملیاتی منفی است . ژووانیک 1962)[17])شرکت ها در جهت ایجاد ظرفیت و استعداد حرکت می کنند . مدیران به منظور ارتقاء و جلوگیری از ورود رقبای بالقوه به صنعت، سرمایه گذاری می کنند. این امر باعث می شودخالص وجوه حاصل از سرمایه گذاری منفی باشد. اسپنس[18])1981) با توجه به این که در این مراحل وجوه کافی در شرکت ایجاد نمی شود  احتمالا شرکت ها وجوه مورد نیاز خود را از منابع خارج شرکت تأمین می کنند ، در نتیجه خالص وجوه حاصل از فعالیت های تأمین مالی مثبت است .
الگوهای جریانات نقدی، سیاست های شرکت برای تأمین منابع ، تخصیص منابع و ظرفیت عملیاتی را نشان می دهد .تئوری های اقتصادی و محققان قبلی مثبت یا منفی بودن هر یک از طبقات جریان وجوه نقد عملیاتی ، سرمایه گذاری ، تأمین مالی ، را با توجه به مراحل چرخه عمر را پیش بینی کرده اند . به عنوان مثال مثبت یا منفی بودن هر یک از طبقات، سیاست ها و خط مشی های مورد انتظار هر یک از مراحل چرخه عمر را نشان می دهد . ژووانیک1982)) بیان می کند که شرکت ها در مرحله ظهور سعی در شناخت  هزینه ها و درآمدهای بالقوه ی خود دارند،همچنین دیماند[19](1991)بیان می کند که شرکت ها در مرحله ظهور و رشد از منابع خارج شرکت برای تأمین مالی استفاده می کنند و همچنین در مرحله بلوغ از منابع داخلی استفاده می کنند. لارنی بولان(2009)به بررسی بین مراحل چرخه عمر شرکت و نوع تأمین مالی شرکت پرداخت،نتایج این پژوهش نشان می دهد که شرکت ها در دوره رشد از منابع خارج از شرکت تأمین مالی   می کنند و در مرحله ی بلوغ از منابع داخلی استفاده می کنند.
ژووانیک1982))طی مطالعاتی که انجام داد به این نتیجه رسید که در مرحله ی ظهور شرکت بعلت نداشتن مشتریان و کمبود دانش در باره ی درآمدها و هزینه های بالقوه جریان نقد عملیاتی آنها منفی  می باشد. اسپنس)1981)بیان داشت که جریانات نقد عملیاتی در مرحله ی رشد بعلت حداکثر شدن حاشیه سود ،مثبت می شود.و همچنین بعلت سرمایه گذاری بالا در این مرحله بعلت جلوگیری از ورود رقبا جریان نقد ناشی از سرمایه گذاری منفی خواهد شد.و همچنین ورنرفلت(1985) بیان نمود که دوره ی بلوغ بعلت افزایش کارایی و اثر بخشی از طریق افزایش دانش عملیاتی جریان نقد عملیاتی مثبت و در دوره ی رکود بعلت کاهش قیمت دارای جریان عملیاتی منفی می شود.و همچنین بیان داشت که در مرحله ی نزول بعلت کاهش نرخ رشد که باعث کاهش قیمت ها می شود جریان نقد عملیاتی منفی می گردد.
اسپنس)1981،1979،1977) نیز با بررسیهای مربوطه دریافت که شرکتها در مرحله ی ظهور برای جلوگیری از ورود سایر رقبا سرمایه گذاری را در با حجم بالا انجام می دهند لذا در این مرحله جریانات ناشی از فعالیتهای سرمایه گذاری منفی خواهد بود. وی معتقد بود که در دوره ی رشد نیز همانند دوره ی ظهور شرکتها برای جلو گیری کردن از ورود سایر رقبا در سطح بالایی سرمایه گذاری می کنند،لذا در این مرحله جریان ناشی از فعالیتهای سرمایه گذاری منفی خواهد بود. ژووانیک1982)) و ورنرفلت[20](1985) دریافتند که در مرحله ی بلوغ نیز بعلت افزایش سرمایه گذاری در فعالیتهای جدید جریان نقد سرمایه گذاری منفی خواهد بود.همچنین در دوره ی رکود ممکنست مثبت ویا منفی باشد و نهایتا این جریان نقد در مرحله ی نزول بعلت نقد کردن دارایی ها جهت پرداخت بدهی ها مثبت می گردد. ژووانیک1982))  بر اساس تحقیقات صورت گرفته دریافتند که در مرحله ی ظهور بعلت خوش بینی مدیران و سرمایه گذاری در یک کسب و کار خوب سرمایه گذاری میکنند وازاینروجریان نقد ناشی از فعالیتهای سرمایه گذاری شرکت منفی می باشد.
همچنین دیماند(1991) ومایرز[21](1984) در زمینه تامین مالی در یافتند که در مرحله ی ظهور شرکت برای دستیابی به سرمایه فعالیت های تامین مالی انجام می دهد از اینرو جریان نقد ناشی از تامین مالی مثبت خواهد بود.همچنین مایرز(1977)وجنسن[22](1986)واسمیت،بارسلی[23](2005)نیز به این نتیجه رسیدند که در مرحله ی ظهور شرکتها برای رشد شرکت تامین مالی می نمایند در نتیجه در این مرحله شرکت دارای جریان نقد تامین مالی مثبت می باشد. در مرحله ی رشد نیز به همین دلیل جریان نقد ناشی از تامین مالی مثبت می شود . مایرز(1977)وجنسن(1986)واسمیت،بارسلی(2005)علاوه بر موارد فوق در یافتند که در مرحله بلوغ بعلت پرداخت وجه نقد به طلبکاران و سهامداران این جریان منفی و در مرحله ی رکود و نزول(افول)بسته به تصمیمات مدیریت مثبت و یا منفی خواهد بود.
کیزی و بارتزاک(1985)از اطلاعات جریان نقدی عملیاتی برای پیش بینی ورشکستگی استفاده کردند.این تحقیق نشان داد که اطلاعات جریان نقدی نمی تواند قدرت پیش بینی اضافی نسبت به نسبتهای تعهدی فراهم کنند.در عوض ثابت کردند که در نظر نگرفتن نسبتهای جریان نقد ی در تحقیقات ورشکستگی توسط آلتمن و سایرین ،نامناسب بوده است.در این تحقیق از دو نسبت وجه نقد حاصل از عملیات به بدهی های جاری و نسبت وجه نقد حاصل از عملیات به جمع بدهی ها استفاده  می شود.

6-روش تحقیق
این پژوهش از نظر هدف یک تحقیق کاربردی می باشد و از نظرماهیت وروش تحقیق از نوع علی می باشد که مبتنی بر  تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده از جامعه آماری مورد نظر است. در ابتدا با استفاده از روش کتابخانه ای اطلاعات لازم برای پیش بینی درماندگی مالی استخراج گردیده که این اطلاعات شامل نسبت های مالی و هم چنین پیشینه تحقیق است و هم چنین اطلاعات مربوط به نسبت های مالی از بازار بورس اوراق بهادار تهران بدست آمده است. تحلیل آماری مورد استفاده جهت آزمون فرضیه ها آزمون پیرسون،-Tاستیودنت و آزمون رگرسیون می باشد.برای  انجام این تحقیق از نرم افزار EXCELوSPSS  استفاده شده است.

7-فرضیه  تحقیق
فرضیه اصلی: الگوی جریان های نقدی دارای قدرت پیش بینی بحران مالی شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران  می باشد.

فرضیه های فرعی :
فرضیه فرعی اول : از جریان نقدی عملیاتی منفی می توان برای پیش بینی بحران مالی استفاده کرد.
فرضیه فرعی دوم : از جریان نقدی سرمایه گذاری مثبت می توان برای پیش بینی بحران مالی استفاده کرد.
فرضیه فرعی سوم : از جریان نقدی تامین مالی مثبت می توان برای پیش بینی بحران مالی استفاده کرد.

8-مدل  استفاده شده برای آزمون فرضیه تحقیق
شرح الگوهای جریان های نقدی
الگوهای جریان های نقدی، سیاست های شرکت برای تأمین منابع،  تخصیص منابع و ظرفیت عملیاتی را نشان        می دهد. تئوری های اقتصادی و محققان قبلی مثبت یا منفی بودن هر یک از طبقات جریان وجوه نقد عملیاتی،  سرمایه گذاری،  تأمین مالی،  را با توجه به مراحل چرخه عمر را پیش بینی کرده اند. براساس این مطالعات چرخه ی عمر را به 5مرحله تقسیم نموده اند که این مراحل عبارتند از:
1-مرحله ی ظهور 2- مرحله ی رشد 3- مرحله ی بلوغ 4-مرحله ی رکود 5-مرحله ی نزول(افول)

الگوهای جریان های نقدی به پیش بینی علائم جریان های نقد در هر یک از مراحل فوق می پردازد. که در جدول زیر با استفاده از علامت مثبت یا منفی هر یک از طبقات  8حالت ممکن ()مطابق با روش شناسی دیکینسن[24](2006)به 5 مرحله چرخه عمر تفکیک شده ارئه گردیده است:

نگاره(1):الگوهای جریان های نقدی در چرخه عمر

Dickinson,V.(2011),”Cash Flow Patterns as a Proxy for Firm Life Cycle”ماخذ:

به عنوان مثال مثبت یا منفی بودن هر یک از طبقات، سیاست ها و خط مشی های مورد انتظار هر یک از مراحل چرخه عمر را نشان می دهد.  بر طبق این الگوها در زمان نزول(افول)شرکت به شرح زیر می باشد:

جریان نقدی عملیاتی منفی،جریان نقد ناشی از سرمایه گذاری  به علت فروش دارایی ها جهت ایفای تعهدات مثبت  می باشد، و جریان نقد ناشی از فعالیتهای تامین مالی در صورت اخذ وام و یا افزایش سرمایه برای جلوگیری از نزول شرکت، مثبت و در حالت باز پرداخت بدهی های حال شده منفی می شود.لذا  با بررسی این الگوها پیش بینی می کنیم که شرکت در دوره ی نزول قرار داردیا خیر؟اگر شرکتی دارای جریانات ذکر شده باشد بعنوان شرکت ورشکسته تلقی و در غیر اینصورت بعنوان شرکت سالم طبقه بندی می گردد.برای آزمون فرضیه ی تحقیق ابتدا لازم است صورت جریان وجه نقد پنج طبقه(عملیاتی، بازده سرمایه گذاری و سود پرداختی بابت تأمین مالی، مالیات، سرمایه گذاری، تأمین مالی)را به صورت جریان  وجوه نقد سه طبقه(عملیاتی، سرمایه گذاری، تأمین مالی) طبق FASB تبدیل شود. برای انجام این تبدیل جریان وجوه نقد به صورت  آنچه در نگاره2 بیان شده عمل گردیده است :

نگاره(2): طبقه بندی صورت گردش وجوه نقد طبق استاندارد حسابداری ایران و FASB

ماخذ: FASB

طبق این طبقه بندی شرکتها در مرحله ی نزول دارای خالص جریان نقد عملیاتی –خالص جریانهای نقد فعالیتهای سرمایه گذاری و خالص جریانهای نقد فعالیتهای  تامین مالی به ترتیب منفی،مثبت و مثبت یا منفی خواهد بود. از طریق جدول فوق وضعیت شرکتهای مورد رسیدگی را بررسی شده و سپس تعیین می شود شرکت از لحاظ وضعیت آتی در چه شرایطی به سر  می برد.

نگاره (3): الگوی جریان های نقدی در دوره نزول

ماخذ:محاسبات پژوهشگر

9-جامعه و نمونه

جامعه آماری این مطالعه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و شرکتهایی که طبق بخشنامه ی سازمان بورس اوراق بهادار به تابلوی غیر رسمی منتقل شده طی سالهای1381تا1386 می باشد. در این تحقیق نمونه ها به دو گروه طبقه بندی شده اند که عبارتند از: 1- شرکتهای درمانده ی مالی      2- شرکتهای دارای سلامت مالی(سالم )

علت منتهی شدن دوره تحقیق به سال 1386 بخشنامه شماره 5575/121 سال 1386 سازمان بورس اوراق بهادار       می باشد، که سازمان بورس اوراق بهادار طی این بخشنامه 89 شرکت را عمدتا به دلیل زیان ده بودن به تابلوی غیر رسمی منتقل نمود، در این پژوهش به علت اینکه در ایران شرکت ها به طور رسمی اعلان ورشکستگی نمی کنند از شرکت های مزبور در بخشنامه سازمان بورس اوراق بهادار بعنوان درمانده مالی استفاده گردیده است.نمونه های شرکتهای درمانده مالی را از بین شرکتهایی که طبق بخشنامه ی سازمان بورس اوراق بهادار به تابلوی غیر رسمی منتقل شده و دارای نشانه های مالی عدم تداوم فعالیت طبق استاندارد حسابرسی 570 ایران  باشند به عنوان نمونه شرکت های درمانده انتخاب می شوند که این نشانه ها  عبارتند از : زیان دهی مداوم، سرمایه در گردش منفی وجریان نقد عملیاتی منفی، و شرکتهای سالم را نیز از میان شرکتهای موجود در تابلوی فرعی  با توجه به اندازه شرکتهای درمانده بطور تصادفی انتخاب شده اند. بر اساس معیار های فوق تعداد 41 شرکت بعنوان  شرکت های درمانده شناسایی شدند و برای مطابقت با شرکت های درمانده 41 شرکت سالم با توجه به جمع کل داراییهای شرکت های درمانده در سال درماندگی که دارای سود عملیاتی،سرمایه گردش مثبت و جریانات نقد عملیاتی مثبت بوده اند بعنوان شرکت های سالم انتخاب گردیدند و 3 سال قبل از درماندگی مالی مورد بررسی قرار گرفته است. به دلیل محدودیت در تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار،امکان انطباق شرکت های درمانده و سالم از نظر صنعت مسیر نشد.

10-نحوه جمع آوری داده ها و اطلاعات

در این تحقیق اطلاعات مربوط به صورت گردش وجوه نقد و ترازنامه و صورت سود و زیان از طریق صورتهای مالی حسابرسی شده شرکتها ی مورد مطالعه از طریق لوح فشرده مربوط به اطلاعات مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس و همچنین سامانه اطلاع رسانی سازمان بورس و اوراق بهادار گردآوری شده است.

11-روش تجزیه و تحلیل داده ها وآزمون فرضیه ها

پس از جمع آوری و تنظیم داده ها، متغیرهای محاسباتی با کمک نرم افزار اکسل محاسبه گردید و در نهایت با استفاده از داده های آماده شده و متغیرهای محاسببه شده به کمک نرم افزار SPSS آزمون آماری و تخمین های لازم انجام گردید. از آنجایی که هدف این تحقیق ارزیابی توانایی الگوی جریان های نقدی در پیش بینی درماندگی مالی می باشد،  در این تحقیق برای آزمون فرضیه از آزمون پیرسون ، T –استیودنت و آزمون رگرسیون به کمک نرم افزار SPSS استفاده گردیده است.

12-یافته های تحقیق

1-12- آمار توصیفی

آمار توصیفی برای جریان های نقد عملیاتی منفی کل 3 سال قبل از درماندگی مالی

آمار توصیفی مربوط به میانگین جریان نقدی عملیاتی منفی در میان دو گروه شرکت های درمانده و سالم طی 3سال قبل از درماندگی در نگاره 4ارائه گردیده است.

نگاره(4) آمار توصیفی مربوط به میانگین جریان نقدی عملیاتی منفی در میان دو گروه شرکت های درمانده و سالم طی 3سال قبل از درماندگی (میلیون ریال)

ماخذ:یافته های پژوهشگر

همانگونه که در نگاره 4 مشاهده می شود، از مجموع 123 شرکت درمانده و 123 شرکت سالم در طی 3سال قبل از وقوع درماندگی جریان های نقد عملیاتی منفی در شرکت های درمانده و سالم  به ترتیب 105 و 27 شرکت است.  بعبارت دیگر این بیان گر اینست که جریان نقد عملیاتی منفی می تواند بعنوان یک عامل تعیین کننده در تفکیک شرکت های درمانده و سالم باشد،  لذا برای تعیین اینکه آیا جریان های نقدی عملیاتی منفی عاملی برای تفکیک شرکت های درمانده و سالم است،  از آزمون t برای گروههای مستقل استفاده می شود، که در نگاره زیر مورد آزمون قرار می گیرد.

فرض صفر و خلاف آن عبارتند از:

H0=M=µ

H1=M≠µ

نگاره (5) آزمون t گروههای مستقل مربوط به مقایسه میانگین جریانات نقدی عملیاتی منفی در میان دو گروه شرکت های درمانده و سالم

ماخذ:یافته های پژوهشگر

نتایج جدول فوق نشان می دهد t مشاهده شده(12/2=t) در سطح آلفای 5 درصد معنادار است و فرض صفر رد می شود به عبارتی میانگین جریانات نقدی عملیاتی منفی در شرکت های ورشکسته(7/22197-) و در شرکت های سالم(07/9719-)    می باشد در نتیجه با توجه به میانگین ها می توان گفت جریانات نقدی عملیاتی منفی در میان دو گروه شرکت های درمانده و سالم متفاوت  است و میزان آن در شرکت های درمانده بالاتر است.

آمار توصیفی برای جریان های نقد سرمایه گذاری مثبت کل 3 سال قبل از درماندگی مالی

آمار توصیفی مربوط به میانگین جریان نقدی سرمایه گذاری مثبت در میان دو گروه شرکت های درمانده و سالم طی 3سال قبل از درماندگی در نگاره 6 ارائه گردیده است.

نگاره(6) آمار توصیفی مربوط به میانگین جریان نقدی سرمایه گذاری مثبت در میان دو گروه شرکت های درمانده و سالم(میلیون ریال)

ماخذ:یافته های پژوهشگر

همانگونه که در نگاره 6مشاهده می شود،  از مجموع 123 شرکت درمانده و 123 شرکت سالم در طی 3سال قبل از وقوع درماندگی جریان های نقد سرمایه گذاری مثبت در شرکت های درمانده و سالم  به ترتیب 55و 10 شرکت است.  بعبارت دیگر این  بیان گر اینست که جریان نقد سرمایه گذاری مثبت می تواند بعنوان یک عامل تعیین کننده در تفکیک شرکت های درمانده و سالم باشد،  لذا برای تعیین اینکه آیا جریان های نقدی عملیاتی منفی عاملی برای تفکیک شرکت های درمانده و سالم است،  از آزمون t برای گروههای مستقل استفاده می شود، که در نگاره زیر مورد آزمون قرار می گیرد.

نگاره( 7) آزمون t گروههای مستقل مربوط به مقایسه میانگین جریانات نقدی سرمایه گذاری مثبت در میان دو گروه

شرکت های درمانده و سالم

ماخذ:یافته های پژوهشگر

نتایج جدول فوق نشان می دهد t مشاهده شده(99/2=t) در سطح آلفای 5 درصد معنادار است و فرض صفر رد       می شود به عبارتی میانگین جریان های نقدی سرمایه گذاری مثبت در شرکت های ورشکسته(8/10633) و در شرکت های سالم(3/4338)  می باشد در نتیجه با توجه به میانگین ها می توان گفت جریان های نقدی  سرمایه گذاری مثبت در میان دو گروه شرکت های درمانده و سالم متفاوت  است و میزان آن در شرکت های درمانده بالاتر است.

آمار توصیفی برای جریان های نقد تامین مالی  کل 3 سال قبل از درماندگی مالی

طبق نگاره1 و 13جریان نقد تامین مالی عامل موثری در تفکیک شرکت های درمانده و سالم نمی باشد.  لذا آمار توصیفی جریان نقد تامین مالی به صورت کلی (هم جریانهای مثبت و هم منفی) ارائه می گردد.

نگاره(8)آمار توصیفی مربوط به میانگین جریان نقدی تامین مالی در میان دو گروه شرکت های درمانده و سالم (میلیون ریال)

ماخذ:یافته های پژوهشگر

همانگونه که در نگاره 5 و 7 مشاهده می گردد، میانگین جریان های نقد عملیاتی منفی و سرمایه گذاری مثبت در دو گروه شرکت های درمانده و سالم متفاوت است.  بعبارت دیگر جریان نقد عملیاتی منفی و سرمایه گذاری مثبت عواملی تعیین کننده در شرکت های درمانده و سالم است.که نتیجه الگوی جریان نقدی ارائه شده در نگاره 1 را تایید می نماید.

2-12- آزمون فرضیه و نتایج

فرضیه اصلی : الگوی جریان های نقدی قدرت پیش بینی بحران مالی را در بورس اوراق بهادار تهران دارد.

فرضیه های آماری :

H0= الگوی جریان های نقدی قدرت پیش بینی بحران مالی را در بورس اوراق بهادار تهران ندارد.

H1= الگوی جریان های نقدی قدرت پیش بینی بحران مالی را در بورس اوراق بهادار تهران دارد.

برای آزمون فرضیه ابتدا به بررسی رابطه بین جریان نقد عملیاتی منفی ، سرمایه گذاری مثبت ، تامین مالی مثبت و درماندگی مالی و سپس به ارزیابی میزان دقت پیش بینی الگوی جریان وجوه نقد در پیش بینی وضعیت آتی شرکت ها  پرداخته خواهد شد.

جریان نقد عملیاتی منفی : براي آزمون اين فرضيه از آزمون رگرسيون استفاده شده است ، به اين صورت که ابتدا همبستگي متغيرها محاسبه شد و پس از آزمون رگرسيون براي ميزان پيش‌بيني متغير وابسته با توجه به متغير مستقل محاسبه شد.

نگاره(9) مربوط به آزمون همبستگي ، ضريب تعيين رگرسيون و تحليل واريانس بین درماندگی مالی و  جریان نقدی عملیاتی

ماخذ:یافته های پژوهشگر

نتايج جدول فوق نشان مي‌دهد بین جریان نقدی عملیاتی منفی با درماندگی مالی در سطح آلفای 5 درصد رابطة معنادار مشاهده مي‌شود جهت رابطه نيز مثبت و مستقیم است . همچنین r برابر با (180/0=r ) مي‌باشد در نتیجه می توان گفت جریان نقدی عملیاتی منفی قدرت پیش بینی درماندگی مالی را در بورس اوراق بهادار را دارد.همچنین که نشان مي‌دهد ميزان ضريب تعيين رگرسيون مربوط به رابطه بین  جریان نقدی عملیاتی منفی با درماندگی مالی برابر با 032/0= R2 مي‌باشد كه اين ميزان نشان مي‌دهد 2/3 درصد از تغييرات مربوط به درماندگی مالی شرکت ها مربوط به جریان نقدی عملیاتی منفی است.

نگاره(10) مربوط به معادلة خط رگرسيون بین درماندگی مالی و جریان نقدی عملیاتی

ماخذ:یافته های پژوهشگر

جدول بتا در فوق نتايج نهايي رگرسيون را نشان مي‌دهد و با توجه به اين جدول مي‌توان معادلة خط رگرسيون را ترسيم كرد:

( جریان نقد عملیاتی منفی)39/12048+5/22219 = درماندگی مالی

نتايج جدول فوق نشان مي‌دهد جریان عملیاتی منفی داراي تأثير معنادار و قابل پيش‌بيني بر درماندگی مالی شرکت دارد . همچنين با توجه به ميزان بتا مي‌توان گفت به ازاء يك واحد افزايش در الگوی جریانات عملیاتی منفی درماندگی مالی شرکت ها 180/0 افزایش می یابد و این میزان با توجه به tبدست آمده در سطح آلفای 5 صدم معنادار است.

جریان نقد مثبت سرمایه گذاری  :

نگاره(11) ) مربوط به آزمون همبستگي ، ضريب تعيين رگرسيون و تحليل واريانس بین درماندگی مالی و  جریان نقد سرمایه گذاری

ماخذ:یافته های پژوهشگر

نتايج جدول فوق نشان مي‌دهد بین جریان نقدی سرمایه گذاری مثبت با درماندگی مالی در سطح آلفای 5 درصد رابطة معنادار مشاهده مي‌شود جهت  رابطه نيز مثبت و مستقیم است . همچنین r برابر با (526/0=r ) مي‌باشد در نتیجه می توان گفت جریان نقد سرمایه گذاری مثبت قدرت پیش بینی درماندگی مالی را در بورس اوراق بهادار را دارد.همچنین نشان مي‌دهد ميزان ضريب تعيين رگرسيون مربوط به رابطه بین جریان نقدی سرمایه گذاری  با درماندگی مالی برابر با 277/0= R2 مي‌باشد كه اين ميزان نشان مي‌دهد7/27 درصد از تغييرات مربوط به درماندگی مالی شرکت ها مربوط به جریان نقدی سرمایه گذاری است.

نگاره(12) مربوط به معادلة خط رگرسيون بین درماندگی مالی و جریان نقدی سرمایه گذاری

ماخذ:یافته های پژوهشگر

متغیر مستقل : سرمایه گذاری

جدول بتا در فوق نتايج نهايي رگرسيون را نشان مي‌دهد و با توجه به اين جدول مي‌توان معادلة خط رگرسيون را ترسيم كرد:

( جریان نقدی سرمایه گذاری مثبت)5/31645+3/21600 = درماندگی مالی

نتايج جدول فوق نشان مي‌دهد جریان نقدی سرمایه گذاری مثبت داراي تأثير معنادار و قابل پيش‌بيني بر درماندگی مالی شرکت دارد . همچنين با توجه به ميزان بتا مي‌توان گفت به ازاء يك واحد افزايش در جریان نقدی  سرمایه گذاری ، درماندگی مالی شرکت ها 526/0 افزایش می یابد و این میزان با توجه به t بدست آمده در سطح آلفای 5 صدم معنادار است.

جریان نقد مثبت تامین مالی:

براي آزمون اين فرضيه از آزمون همبستگي استفاده شد

جدول (13) مربوط به آزمون همبستگي رابطه بین درماندگی مالی و جریان نقدی تامین مالی

ماخذ:یافته های پژوهشگر

نتايج جدول فوق نشان مي‌دهد بین جریان نقدی مثبت تامین مالی با درماندگی مالی در سطح آلفای 5 درصد رابطة معنادار مشاهده نمي‌شود  و فرض صفر رد نمی شود . با توجه به نگاره های 9 و 11جریان نقد عملیاتی منفی و سرمایه گذاری مثبت دو عامل موثر در تفکیک شرکتهای درمانده و سالم هستند و جریان نقد تامین مالی عاملی موثر در تفکیک دو گروه شرکتهای درمانده مالی و سالم    نمی باشد که این نتایج الگوی ارائه شده در نگاره 1 را تایید می نمایند.در نگاره 14به بررسی دقت کلی مدل پرداخته می شود. دقت کلی پیش بینی شامل نتایج حاصل از طبقه بندی صحیح هر دو گروه شرکت های درمانده و سالم توسط مدل می باشد.

نگاره(14) دقت کلی حاصل از الگوی جریان های نقدی در دوره نزول

ماخذ:یافته های پژوهشگر

همانگونه که در نگاره های فوق مشاهده گردید فرضیه اصلی پژوهش که بیانگر  توانایی الگوی جریان های نقدی در   پیش بینی درماندگی مالی است، تایید می گردد.

13-نتیجه گیری
پیش بینی درماندگی مالی و ورشکستگی شرکتها یکی از مطالعات جالب و با اهمیت در حوزه مالی است.  با پیش بینی درماندگی مالی و پس از آن ریشه یابی مساله و حل آن،  می توان به نتایج بسیار رضایت بخشی دست یافت. در این پژوهش،   پیش بینی درماندگی مالی شرکتها با استفاده از الگوی جریا ن های نقدی  مورد ارزیابی قرار گرفت.در این تحقیق،  نتایج حاصل از الگوی جریان های نقدی در پیش بینی درماندگی مالی حاکی از  تائید شدن فرضH1 است در نتیجه می توان گفت که “الگوی جریان های نقدی دارای قدرت پیش بینی بحران مالی شرکتها در بورس اوراق بهادار تهران است. “در واقع فرضیه اصلی پژوهش تائید  می شود.

14-محدودیت های تحقیق
از جمله محدودیت های تحقیق جاری عدم دسترسی به اطلاعات مالی مورد نیاز برخی از شرکت های درمانده است.این محدودیت سبب شد تابرخی از شرکت ها که طبق معیارهای تعریف شده درمانده مالی بودند جزءنمونه های تحقیق نباشند.یکی دیگر از محدودیت های مواجه شده در انجام تحقیق کنونی محدود و کوچک بودن جامعه شرکت های پذیرفته در بورس اوراق بهادار تهران است.این محدودیت سبب شد تا نتوانیم شرکت های سالم را با شرکت های درمانده مالی انطباق دهیم.به هر حال شرکت های سالم بر اساس اندازه شرکت های درمانده مالی در سال درماندگی انطباق داده شده اند. از دیگر محدودیت ها ی موجود در این پژوهش عدم اعلان رسمی  ورشکستگی از طرف شرکت ها می باشد که این محدودیت در انتخاب نمونه ایجاد مشکل می نماید.

15-پیشنهادات تحقیق
پیشنهادهای که از نتایج این تحقیق حاصل می شود به شرح زیر می باشد:
به حسابرسان توصیه می شود که جهت اظهار نظر نسبت به تداوم فعالیت ازالگوی جریان های نقدی استفاده کنند.
به سرمایه گذاران توصیه می شود، جهت ارزیابی وضعیت مالی شرکت های ایرانی و تصمیم گیری در رابطه با سرمایه گذاری های خود، از الگوی جریان های نقدی استفاده نمایند.
به سازمان بورس اوراق بهادارتوصیه می شود جهت پذیرش شرکت ها در بورس و همچنین نحوه ارزیابی شرکت ها از  الگوی جریان های نقدی استفاده نمایند.
به بازار پول و سرمایه که شامل بانک ها و موسسات مالی و اعتباری می باشند نیز توصیه می شود برای اعطای تسهیلات و سرمایه گذاری از الگوی جریان های نقدی استفاده نمایند.

16 -پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی
1.  مقایسه الگوی جریان های نقدی با سایر مدل های پیش بینی درماندگی مالی
2.  انجام پژوهش مشابه برای یک صنعت خاص
3. انجام پژوهش مشابه برای شرکت های خدماتی
4. انجام پژوهش مشابه با تغییر معیار های درماندگی مالی
5 . انجام پژوهشی برای پیش بینی زودتر ورشکستگی در مراحلی نظیر نهفتگی و یا کسری وجوه نقد

منابع و ماخذ
– دیو سالار،مهدی(1389)؛”بررسی تطبیقی پیش بینی ورشکستگی شرکت های صنعتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روشهای آماری و روش های هوش محاسباتی”، پایان نامه کارشناسی ارشد،  دانشگاه علامه طباطبایی.
– سازمان حسابرسی(1390)؛  “استانداردهای حسابرسی”.مرکز تحقیقات حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی.
–  سلیمانی امیری،غلامرضا(1381)؛”بررسی شاخص های پیش بینی ورشکستگی در شرایط محیطی ایران”، پایان نامه کارشناسی ارشد،  دانشگاه تهران.
–   سهرابی عراقی، محسن(1387)؛”مدلی جهت پیش بینی بحران مالی در شرکتهای ایرانی”، پایان نامه دکتری،  دانشگاه علامه طباطبایی.
-صفری،علی(1381)؛”ارتباط بین نسبتهای مالی و تداوم فعالیت شرکتها “، پایان نامه کارشناسی ارشد،  دانشگاه علامه طباطبایی.
– فرج زاده دهکردی، حسن(1386)؛”مدل پیش بینی ورشکستگی از طریق الگوی ژنتیک”، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
– فغانی نرم،مهدی(1380)؛”ارتباط بین نسبتهای مالی و پیش بینی ورشکستگی “، پایان نامه کارشناسی ارشد،  دانشگاه علامه طباطبایی.
– فلاح پور، سعید (1383)؛”پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها با استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی”.پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه تهران.
– قسوری، محمد تقی(1384)؛”مقایسه ترکیبی از نسبتهای مالی مبتنی بر صورت جریان وجوه نقد و اقلام تعهدی و نسبتهای مالی صرفا مبتنی بر اقلام تعهدی در پیش بینی ورشکستگی”، پایان نامه کارشناسی ارشد،  دانشگاه علامه طباطبایی.

منابع لاتین:

.-Altman, E. (1968), ” Financial ratio Discriminant Analysis and the Prediction of
corporate bankruptcy”, The Journal of Finance, vol. 23, No. 4, pp. 589-609.
-.Beaver, W.(1967). “Financial ratios predictions of failure”,Empirical research in accounting:selected studies 1966.Journal of Accounting Research,4,71-111.
– Dickinson,V.(2011),”Cash Flow Patterns as a Proxy for Firm Life Cycle”,Dissertation for degree of doctor of philosoph, university of Wisconsin – Miadison.
-.Fulmer, M.(1989). “A bankruptcy classification model for small firma”.Journal of commercial bank lending,25-37.
-.Goldberg, D.E.,(1989).”Genetic algorithms in search , optimization and machine”.
-.Gordon, M.J.,(1971).Toward theory of financial distress”.The journal of finance, 36,1347-56.
-.Lens berg T., Eilifsen, A., and McKee, T.E., (2006), “Bankruptcy theory development and classification via genetic programming”, European Journal of Operational Research, 169, pp.677–696.
-.McKee,T.E.(2000).”Developing a bankruptcy prediction model via rough sets theory”,International Journal of  Intelligent Systems in Accounting, Finance and Management,9,59-173.
-.McKee,T.E.,Lensberg, T.(2002). Genetic programming and rough sets: a hybrid approach to bankruptcy classification, European Journal of Operational Research,138,436-451.
-.Min, J.H., Lee, Y.c.(2005).”Bankruptcy prediction using support vector machine(SVM) with optimal choice of kernel function parameters”, Expert Systems with Applications,28,603-614..
-.Ohlson , J.(1980).”Financial ratios and the probabilistic prediction of bankruptcy”.Journal of Accounting Reseach,18(1), 109-131.
-.Sandra,S.(1999),”The Effects of Experience on the use Irrelevant Evidence in Auditor Judgment”,The Accounting Review,Vol.47,No.2.
-.Shin, K.,Lee, Y.  (2002). A genetic algorithm application in bankruptcy prediction modeling, Expert Systems with Applications, 23(3), 321-328
-.Springate,Gord, I,V.(1978).”predicting the possibility of failure in Canadian firm”.unpublished M.B.A Research project, Junauary.
-.Varetto, F.(2007).”Genetic algorithms applications in the analysis of insolvency risk”,Journal of Banking and finance,22,1421-1439.
-.Whitaker, R.(1999).”The early stays of financial distress”.Journal of economics and finance,23(2),122-133.
-.Zmijewski, M.E.(1984).”Methodological Issues Related to the Estimation of financial Distress prediction models”.Journal of Accounting Research, Vol,24, PP59-82.

[1] -Altman
[2]- Failure
[3] -Sandra
[4]- Financial Distress
[5] -Gordon
[6] -Whitaker
[7]- Beaver
[8] – Altman
[9] – Springate
[10] – Ohlson
[11] – Fulmer
[12] -.Zmijewski
[13] – Goldberg
[14] – Varetto
[15] – Shin, K.,Lee, Y.
[16] – McKee,T.E.,Lensberg, T.
[17] -Jovanovic
[18] -Spence
[19] -Diamond
[20] -Wernefelt
[21] -Myers
[22] -Jensen
[23] -Barclay and Smith
[24] – Dickinson

نام استاد راهنما : دکتر روان پاک
دانشگاه : آزاد اسلامی واحد قشم