مفهوم مدیریت انرژی:
مدیریت انرژی به مجموعه روش ها و اقداماتی گفته می شود که در سیستم های مختلف با هدف مصرف صحیح انرژی و حداکثر نمودن منافع یا حداقل سازی هزینه ها بدون کاهش کیفیت محصولات یا خدمات انجام می شود.
مشترکین صنعتی به لحاظ دارا بودن شرایط خاص از جمله:
– وجود ابزار کنترلی لازم جهت مطالعه و اجرای مدیریت مصرف برق از قبیل کنتورهای چند تعرفه، پرسنل متخصص و مدیریت سیستمی حاکم بر مجموعه که امکانات حرکت برنامه ریزی شده را فراهم می آورد.
– داشتن ظرفیت بالای مصرف و تاثیر زیاد بر قله پیک بار نسبت به سایر مشترکین
– امکان مانور بر روی ساعات مصرف بارهای عمده و جابجائی آن درطول ساعات شبانه روز
– ارتباط مستقیم مدیریت مصرف برق با قیمت تمام شده کالاهای تولیدی
لذا مدیریت مصرف برق در صنایع از جایگاه ویژه ای برخوردار است و فعالیت و عدم فعالیت آنها در این رابطه در اصلاح منحنی بار شبکه نیز دخیل می باشد.
چگونگی اعمال مدیریت مصرف در بخش صنعت:
• حتی الامکان سعی شود تعطیلات سالانه و تعمیرات دوره ای کارخانه به فصل پیک (تیر، مرداد و شهریور) موکول گردد.
ساعات کار چنان تنظیم شود که در ساعت اوج مصرف سرشب، مصرف برق کارخانه حداقل باشد.
• در زمان احداث کارخانه در صورت امکان از ولتاژ بالاتری برای برقرسانی استفاده شود.
• با نصب ترانسفورماتور مناسب، از تلفات اضافی جلوگیری شود.
• با طراحی مناسب سیستم توزیع داخلی، سعی شود تلفات شبکه توزیع به حداقل ممکن کاهش یابد.
• با نصب خازن مناسب، نسبت به بهبود ضریب توان اقدام گردد.
• نگهداری و تعمیرات بموقع، پاک کردن فیلترها و روغنکاری تجهیزات در تثبیت راندمان آنها موثر بوده و بازدید دوره ای از اتصالات الکتریکی تجهیزات برقی، جهت جلوگیری از بروز عیوب الکتریکی ضروری است.
• امکان استفاده از موتورهای با دور قابل تنظیم مورد بررسی قرار گیرد.
• دقت شود که موتورهای الکتریکی با ولتاژ نامی کار کنند.
از تنظیم کننده های ولتاژ تغذیه استفاده بعمل آید، زیرا گاهی تغییر 3% در ولتاژ تغذیه باعث افزایش تلفات انرژی به میزان 25% خواهد شد.
• سعی شود بار موتورها به اندازه توان نامی آنها باشد و در صورتیکه به قدرت کمتری نیاز است از موتورهای با قدرت کمتر استفاده شود، زیرا موتورهای بزرگ به راحتی موتورهای کوچک قابل مانور کردن نیستند و تلفات آنها در حالت کم باری زیادتر است.
• با توجه به اینکه موتورها در محیط خنک بهتر کار می کنند، باید محیط کار آنها طوری در نظر گرفته شود که گرمای ایجاد شده توسط موتورها به راحتی تهویه گردد. قابل ذکر است در صورتیکه گرمای محیط کار موتور از ° C 27 به C° 32 افزایش یابد به مقدار 2% به تلفات انرژی موتور افزوده می گردد.
• دقت شود که موتورها با بار نامی کار کنند و با برنامه ریزی مناسب چه از لحاظ توان و چه از لحاظ زمان، از خاموش و روشن کردن بیش از حد موتورها جلوگیری بعمل آید.
• کاهش اصطکاک در سیستمهای مکانیکی که بوسیله موتورها به گردش در می آیند مثل چرخنده ها، غلطکها، بلبرینگها، زنجیرها و . . . مد نظر قرار گیرد.
• در صورت امکان حمل و نقل مواد با تسمه نقاله برقی به ساعات کم باری شبکه منتقل شود.
• سعی شود که از دستگاههای حمل و نقل الکتریکی بیش از ظرفیت مجاز استفاده نشود و در ساعاتی که استفاده نمی شوند، برق آنها قطع گردد.
کوره های الکتریکی
• امکان استفاده از سیستم های کنترل اتوماتیک و نصب تجهیزات مناسب کنترل مصرف برق در کوره ها مورد بررسی قرار گیرد.
• در صورت امکان، طرحهای جدید کوره های کم مصرف و پربازده بکار گرفته شوند.
• افزایش مواد روان ساز به شارژ کوره مصرف برق آنرا کاهش خواهد داد.
• روشهای پیش گرمایش مواد بررسی و استفاده شوند.
• با عایق بندی مناسب، تلفات تبادل حرارتی کوره با محیط کاهش داده شود.
• با تنظیم جریان و ولتاژ مناسب در جهت افزایش راندمان الکتریکی کوره ها اقدام گردد.
• با افزایش سرعت تخلیه کوره و یا در مواردی شکستن سرباره، از اتلاف انرژی الکتریکی جلوگیری به عمل آید.
سیستم سرمایشی و گرمایشی
• در زمان طراحی سیستم های سرمایشی و گرمایشی با توجه به شرایط آب و هوایی، موقعیت جغرافیایی و جهت ساختمان از حداکثر نور و گرمای خورشید و تهویه طبیعی استفاده شود.
• امکان استفاده از سیستم های جذبی (Absorption) بجای سیستم های سرمایشی تراکمی بررسی شده و در صورت کارآیی از سیستم جذبی استفاده گردد.
• امکان عایق کاری دیوارها، کف و سقف سالنها و ساختمانها بخصوص در زمان ساخت بناهای جدید بمنظور جلوگیری از اتلاف انرژی مد نظر قرار گیرد.
• امکان استفاده از آب کندانسور بعنوان آب گرم مصرفی کارخانه بررسی شده و از اتلاف آب گرم در محیط کار جداً جلوگیری شود.
• ظرفیت سیستم تهویه باید با نیاز واقعی منطبق باشد و سیستم هایی که تنها با درصدی از ظرفیت خود کار می کنند از مدار خارج شوند.
• نسبت به تمیز کردن و سرویس به موقع سیستم اقدام شده، از عایق کاری مناسب لوله ها و اتصالات استفاده شده و از نشتی آنها جلوگیری بعمل آید.
• در جهت تنظیم سرما و گرمای محیط از ترموستات استفاده کرده و با توجه به نیاز فصل، درجه آن ثابت و غیر قابل تغییر گردد.
سیستم روشنایی
• حتی الامکان نور طبیعی استفاده گردد و با نصب پنجره های مناسب و رنگ آمیزی روشن دیوارها، از نیاز به نور مصنوعی در روز کاسته شود.
• میزان روشنایی محل کار حدود 300 لوکس و در محیطهای غیر کاری 100 لوکس کافی است، لذا از نور مصنوعی در حد نیاز استفاده شده و در صورت امکان روشنایی موضعی برای فرآیند تولید بکار گرفته شود.
• امکان استفاده از لامپهای فلورسنت (بویژه همراه بالاست الکترونیکی) و یا سایر انواع لامپهای پربازده و کم مصرف مورد بررسی و اقدام قرار گیرد.
• نسبت به تمیز کردن لامپها اقدام شود و لامپهایی که بهره نوری آنها افت کرده، تعویض شوند.
• استفاده از چشم الکترونیکی و تایمر برای روشنایی معابر و محلهایی که نیاز به نور دائم ندارند مورد بررسی و اقدام قرار گیرد.
• تاثیر حرارت لامپهای پر وات در تهویه مد نظر قرار گیرد.
• در مکانهایی نظیر انبار، پارکینگ، راه پله، راهرو، محوطه بیرونی و دستشویی و . . . از روشنایی در حد ضرورت استفاده شود.
سه عامل اصلي در مديريت انرژي
1– مديريت تحليل داده ها؛ به معني جمع آوري اطلاعات مصرف انرژي در کارخانه، اندازه گيري مصرف انرژي و توليد، تحليل فني و اقتصادي اطلاعات جمع آوري شده، تصميم گيري براي بهينه سازي مصرف انرژي و ارائه اطلاعات مصرف بهينه انرژي.
2– آموزش افراد؛ به معني به کارگيري درست کليه ابزارهاي لازم براي استفاده از اطلاعات جمع آوري شده و اجراي مناسب تغييرات به وسيله افراد، مبتني بر ايجاد انگيزش در آنها.
3– مديريت تغييرات فيزيکي؛ به معني تغيير و اصلاح يا نوسازي تجهيزات و ماشين آلات بايد توجه داشته باشيم که اين مرحله، در مقايسه با ساير اقدامات مديريت انرژي نياز به سرمايه گذاري بيشتر و زمان طولاني تري دارد و تنها زماني امکان اجراي اين مرحله وجود دارد که جمع آوري و تحليل اطلاعات، ارائه دستورالعملها و آموزش کارکنان به نحو مطلوب انجام شده باشد.
معمولاً مواردي که باعث مي شود کارکنان علاقه چنداني به امر مصرف منطقي انرژي از خود نشان ندهند عبارتند از:
1– عدم احساس مسؤوليت در امر بهينه سازي مصرف انرژي
2– نبود وقت کافي يا عدم اختصاص چنين وقتي به بهينه سازي مصرف انرژي
3– در دسترس بودن هميشگي انرژي و نداشتن آگاهي نسبت به کمبودهاي احتمالي و عواقب آن
4– نداشتن آگاهي نسبت به هزينه هاي انرژي
5– وجود اين احساس که مديريت عالي مؤسسه اهميتي به امر بهينه سازي مصرف انرژي نمي دهد.
لزوم تشکيل واحدهاي مديريت انرژي در کشور براي کارخانجاتي با بيش از 5 مگاوات ديماند برق و يا 5 هزار متر مکعب سوخت مصرفي در سال، از سال ١375در برنامه دوم توسعه پيش بيني شد و خوشبختانه اين امر مورد استقبال اکثر کارخانجات و مؤسسات قرار گرفت و منجر به تشکيل واحدهاي مديريت انرژي گرديد. در برنامه سوم توسعه نيز طرحها و برنامه هايي پيش بيني شده است. يکي از اين برنامه ها که بر اساس آئين نامه اجرايي بند الف تبصره 27 قانون بودجه سال 79 کشور پيش بيني شده است، طرحي است تحت عنوان اعطاي يارانه سود تسهيلات به صنايع براي کاهش شدت انرژي به عنوان يکي از طرحهاي مربوط به قانون بودجه کل کشور در کليه بخشهاي صنعتي. هدف از طرح مذکور ايجاد انگيزه و کمک مالي به صنايع و مؤسسات جهت سرمايه گذاري و بهبود شدت انرژي است. به هر حال اين امر براي ساير مؤسسات و کارخانجات نيز مفيد بوده و مي تواند با برنامه ريزي در زمينه ايجاد انگيزه در کارکنان، در کنار ساير فعاليتها، در بهينه سازي مصرف انرژي نقش بسيار مؤثري داشته باشد. آيا در مؤسسه شما انگيزه لازم براي بهينه سازي مصرف انرژي وجود دارد؟
1- آيا در مؤسسه خود واحد مديريت انرژي تأسيس کرده ايد؟
2- آيا نظارت بر مصارف انرژي و تعيين هدف براي بهبود در مؤسسه شما انجام مي گيرد؟
3- آيا کارکنان شما نسبت به هزينه هاي انرژي و اهميت آن آگاهي دارند؟
4- آيا از کارکنان خود براي بهينه سازي مصرف انرژي نظرخواهي مي کنيد؟
5- آيا به پيشنهادات رسيده به سرعت پاسخ داده و براي آنها پاداش مناسب در نظر مي گيريد؟
6- آيا نتايج پيشنهادات مناسب کارکنان را به آنان و ساير کارکنان اعلام مي کنيد؟
7- آيا دلايل عدم پذيرش پيشنهادات کارکنان را به آنها اطلاع مي دهيد؟
8- آيا مسؤوليت هر يک از کارکنان را در مورد مصارف انرژي تعيين کرده ايد؟
9- آيا از ابزارهاي آگاه سازي نظير بروشور، پوستر، برچسب، تابلوهاي اطلاعاتي براي ارائه دستورالعملهاي بهينه سازي مصرف انرژي به کارکنان خود استفاده مي کنيد؟
فهرست بروشورهايي که توسط معاون آگاه سازي و برنامه ريزي سازمان بهره وري انرژي ايران در سال ١382 منتشر شده است:
آموزش بهينه سازي مصرف انرژي در مدارس (ويژه معلمان مقطع ابتدايي)
آموزش بهينه سازي مصرف انرژي در مدارس (ويژه معلمان مقطع راهنمايي)
آموزش بهينه سازي مصرف انرژي در مدارس (ويژه معلمان مقطع دبيرستان)
بهينه سازي مصرف انرژي در ماشين لباسشويي
بهينه سازي مصرف انرژي در يخچال و فريزر
بهينه سازي مصرف انرژي در کولر آبي و گازي
آشنايي با برچسب مصرف انرژي
طرح بهسامان در مدارس
نقش انگيزش کارکنان
