نویسنده: حجت ثبوتی – کارشناس عمران فرمانداری مهران
صنعت جهانگردی به عنوان بزرگترین و متنوع ترین صنعت در دنیا به حساب می آید. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی می دانند، به ویژه در کشورهای در حال توسعه ، یعنی در آنجا که شکل های دیگر اقتصادی مثل تولید یا استخراج از نظر اقتصادی به صرفه نیست یا نقش چندان مهمی در صحنه تجارت و بازرگانی ندارند، به توسعه صنعت گردشگری توجه زیادی می شود. اگر بخواهیم صنعت توریسم برای منطقه منبع درآمد خوبی باشد، باید ارگانهای مختلف حمایت لازم را جهت توسعه صنعت توریسم به عمل آورند و برای امنیت گردشگران و تبلیغات صحیح اهمیت زیادی قائل شوند.
روش اجراء در این تحقیق از طریق آمار توصیفی و آمار تحلیلی صورت گرفته است
در این مقاله، موضوع صنعت توریسم با تأکید بر رشد و توسعه آن با ارائه یک چارچوب نظری است. پس از تجزیه وتحلیل با درجه اطمینان 95% عوامل مؤثر بر رشد صنعت توریسم عبارتند از:
1- اطلاع رسانی و تبلیغات در سطح ملی و و بین المللی
2- گسترش حمل و نقل
3- ایجاد امنیت برای مردم و گردشگران
4- هماهنگی سازمان های مرتبط به امور گردشگری
5- فراهم آوردن امکانات رفاهی برای گردشگران مانند هتل – رستوران – نمایشگاه
مقدمه:
به طور کلی صنعت توریسم از دو جهت دارای اهمیت است:
اولاً موجب آشنایی مردم را با دیگر فرهنگ ها، نژادها، اقوام، سرزمین ها و گویش ها و … فراهم می نماید. ثانیاً از نظر اقتصادی یکی از منابع درآمد و ارز محسوب می شود که امروزه جنبه اقتصادی این صنعت بیشتر مورد توجه می باشد.
کشورهای مختلف جهان در سایه برخورداری از امکانات گوناگون جاذبه های متنوع در صدد جلب جهانگردان از سایر نقاط جهان هستند. در حالی که در برخی از کشورهای دنیا مثل مصر و اسپانیا به علت وجود اماکن و آثار باستانی و تاریخی مورد توجه جهانگردان هستند، عوامل دیگر هم چون دریاچه ها و رودخانه ها، کوهها، جنگلها و اّشارها باعث جذب توریسم می شوند.
در کشور ما صنعت توریسم آن چنان که باید و شایسته آن است گسترس و توسعه نیافته است . با وجود اینکه در تمامی برنامه های توسعه سالیانه اخیر ، به رهایی از اقتصاد تک محصولی متکی بر صادرات نفت تأکید شده، ولی در مقام عمل موفقیتی در این زمینه بدست نيافته است.
رشد و توسعه صنعت توریسم در ایران به عنوان یکی از راهکارهای رهایی از اقتصاد تک محصولی و متنوع سازی منابع درآمد کشور، باید بیش از پیش مورد توجه برنامه ریزان و سیاست گذاران گشور قرار گیرد. عنایت به این که کشور ما از طرف مجمع عمومی سازمان جهانی جهانگردی به عنوان میزبان سال ( جهانگردی و گفتگوی تمدنها) انتخاب شده و در مهر ماه ( Wto) 1380 پذیرای مقامات جهانگردی و فعالان دولتی و خصوصی گردشگری از سراسر دنیا بوده است، توجه و پرداختن به این پدیده ضرورتی دو چندان دارد( غفاری، 1381، 218)
_ فعالیت های توریستی تا حدود زیادی به سایر فعالیت های جاری و عمرانی یک منطقه وابسته بوده و هم چنین وابسته به ایجاد عوامل زیر بنایی و سایر عوامل حمایت کننده و قوانین و مقررات ( امنیت) ، اطلاع رسانی، هماهنگی سازمانهای مرتبط وگسترش حمل و نقل در امور ایرانگردی می باشد.
همه دولت ها علاقه زیادی به سلامت سیستم خود دارند، قدرت ، توان و موضع قوی یک کشور در جامعه در گروه ثبات یا پایداری سیستم آن است به گونه ای که ناگزیر به انجام وضع قوانین و مقررات می شوند. گذشته از این از آنجا که ضعف سیستم موجب وارد آوردن فشارهای زیاد بر افراد جامعه می شود، دولت چنین کشوری تحت فشارهای طاقت فرسای داخلی قرار می گیرد.
در سیستم اقتصادی جهانی امروز ، بین دولت و سیستم اقتصادی رابطه ای مستقیم و حیاتی وجود دارد و به ندرت امکان دارد که کشوری بدون ورود به سیستم جهانی بتواند مسیر رشد و توسعه گام بردارد. این مشارکت یا همکاری با سیستم شامل مسایلی چون مالکیت خارجی و روابط سیاسی می شود. بنابراین توسعه تا حدود زیادی در گرو اقدامات سیاسی و دولتی است. به طور مثال صنعت توریسم هر کشور احتمالاً برای بقای خود به وضع قوانین نیاز دارد. به ویژه برای منطقه یا حوزه ای که به ساختارهای زیر بنایی نیاز دارد این کار از اهمیت زیادی برخوردار است. برای مثال اصولاً سرمایه گذاری خارجی تمایل به تأمین مالی برای ساخت یک محل تفریح نشان نمی دهند، مگر این که دولت از طریق تأمین مالی برای ساختن جاده ها، راههای اصلی یا راههای آبی گامهای نخستین را بردارد، در گرفتن مالیات تخفیف بدهد و تا زمانی که طرح به سودآوری نرسیده است از گرفتن مالیات برخی اقلام چشم پوشی کند و بدین گونه سرمایه گذاران را جهت سرمایه گذاری در امر صنعت توریسم تشویق کند. قوانین و مقررات یکی از زمینه های مهمی است که باعث می شود دولت در سیستم یک کشور دخالت کند.
تبلیغات صحیح و اطلاع رسانی وسیع
ارائه تبلیغات داخلی و خارجی جهت به تصویر کشاندن امکانات و استعدادهای طبیعی و جاذبه های متنوع توریستی و شناخت عمقی آن فرهنگ و خرده فرهنگ ها و تمدن و تاریخ و حیات اجتماعی ، اقتصادی در توسعه صنعت توریسم بسیار مؤثر خواهد بود. استفاده از وسایل ارتباط جمعی مانند تلویزیون ، رادیو، تلفن، پست، امکانات و فرصتهای برگزاری کنفرانس ها و نمایشگاهها و جشنوارهای فرهنگی و هنری در داخل یا خارج کشور همچنین استفاده از نشریاتی که دارای تصاویر جالبی باشند در جشنواره ها و کنفرانس های بین المللی و داخلی بسیار مهم می باشند. ( رضوی، 1374: 6-105)
استفاده از شیوه ها و روشهای مدرن در تبلیغات برای معرفی جاذبه های توریستی و گردشگری کشور و شرکت در نمایشگاههای سیاحتی معروف جهان و فعال نمودن خانه های فرهنگ ایران در کشورهای مختلف و ایجاد زمینه های لازم در سفارتخانه های خارج از کشور برای ارائه درست این جاذبه ها برای علاقمندان سفر به ایران و استفاده از برنامه های تلویزیونی و اینترنتی در جهت توسعه صنعت جهانگردی بسیار ضروری است.
همچنین باید اقدام به برپایی کنفرانس ها و نمایشگاهها، جشنوارهای فرهنگی ، هنری، تبلیغاتی و مسابقات بین المللی برای جذب گردشگری و تبلیغ ایرانگردی از طریق هماهنگی بین سازمان ها و نهادهای مختلف کرد که این سیاست نیز مؤثر است.( سرلک، 1379: 8 – 235)
تبلیغات: تبلیغات هرگونه عملیات انتقال غیر مستقیم ایده ها و پیامها که با هدف فروش کالاها یا خدمات صورت میگیرد و بابت این عملیات هزینه ای پرداخت می شود.
صدا و سیما: بهره گیری از صدا و سیما به فرهنگ هر کشور وابسته است . می توان در برخی از این برنامه هاازموضوع جهانگردی استفاده کرد رادیو بیشترین تأثیررا دربین سایررسانه ها در رابطه با مسائل
جهانگردی دارد. زیرا رادیو در هر زمان و در هر حالتی حتی در حین انجام دادن کار و در مکانهای مختلف قابل استفاده می باشد و از طریق آن شنوندگان می توانند نظرات خود را ابراز کنند و همچنین سوالات خود را نیز مطرح کنند.
گسترش حمل و نقل ( بنادر، فرودگاهها و شبکه جاده ای) :
اگر تعریفی از محصول جهانگردی در دست باشد شامل حمل و نقل نیز می باشد مردم از طریق هوا، جاده و خط راه آهن و دریا ، یا در صورت امکان از طریق رودخانه ها یا راههای آبی دیگر سفر می کنند.
مسلماً آسان بودن ورود به یک کشور یا یک منطقه بسیار حائز اهمیت است تعداد و موقعیت مکانی انواع راههای حمل و نقل از اهمیت بالایی برخوردار است.
توسعه جاده ها به ویژه ساخت بزرگراه ها جدید با برنامه های حفظ محیط زیست در تعارضی روز افزون قرار دارد شواهدی وجود دارد که جاده های جدید فقط احتراق در اتومبیل ها را راحت کرده و فقط مسافت را کوتاه می کند و عبور خودروها را سرعت بخشیده است.
اگر وسایل ارتباطی یک محل فرهنگی مطلوب نباشد شاید تبلیغ و بازاریابی حساب شده بتواند تا حدی آن زیان را جبران کند به دور از سر و صدای جمعیت راهی دور از مسیر اصلی ، یک مسیر مناسب برای پیاده روی و غیره ضروری خواهد بود.
جهانگردی و مسائل امنیت
یکی از مهمترین عواملی که باعث افول صنعت توریسم در هر کشور می شود، فقدان امنیت در آن کشور است . به عبارت دیگر با گسترش نا امنی در ابعاد جانی و مالی ، میزان تمایل و رغبت جهانگردان ، به صورت تصاعدی کاهش خواهد یافت.
گام اول در بهبود صنعت توریسم در ایران برقراری و تضمین امنیت فراگیر، هم در بعد خارجی و هو در بٌعد داخلی و ملی آن است. به منظور تحقق این هدف باید پس از برقراری امنیت کامل با به کارگیری وسایل ارتباطی و رسانه های بین المللی ، وجود امنیت کامل در کشور را به سمع و نظر عموم مردم و جهانگردان همه کشورهای جهان رساند تا تصویر نادرست فقدان امنیت در کشور ، مانع از رشد و توسعه صنعت توریسم نشود.( معتضدی 1381: 221)
امنیت یکی ازاجزای کلیدی درجهانگردی است و بایدتلاش شود تا امنیت لازم درمحیط فراهم شودو باید به جهانگرداطلاعات و راهنمایی لازم را ارائه داد چون مناطق جهانگردی معمولاً شلوغ و پر ازدحام است.
امنیت یعنی جلوگیری از خطرات احتمالی که فرد یا اجتماعات بشری را مورد تهدید قرار می دهد امنیت برای یک کشور یعنی کسب اطمینان در رابطه با سلامت موجودیت و مایملک.
امنیت یکی از نیازهای انسان به شمار می رود که هر انسانی ابتداء به حفظ موجودیت خود می اندیشد و در دجات بعد به ارضای نیازهای دیگر.
همکاری یا مشارکت در زمینه مدیریت ، برنامه ریزی ، بازاریابی و تأمین پول برای شرکت هایی که در زمینه جهانگردی فعالیت می کنند، راه را برای همکاری یا مشارکت بین دو بخش خصوصی و عمومی باز می کند.
اگر قرار باشد مکان یا جامعه ای شاهد رشد و توسعه جهانگردی باشد باید سطوح مختلف سیاسی، اجرایی ونیز سازمان های ذیربط در تمام سطوح با هم هماهنگ باشند؛ به ویژه در جهانگردی و رشد و توسعه آن، این مسئله اهمیت بیشتری پیدا می کند.
بدین ترتیب جهانگردی مجموعه ومنظومه ای متشکل ازجهانگرد،عرضه کنندگان خدمات وکالا، دولت و جامعه میزبان میباشدکه بایکدیگردر تعامل و ارتباط بوده و هدف جهانگردی جلب و جذب جهانگرد است.
جهانگردی ترکیبی از فعالیتها، خدمات، سیاستها، خط مشی ها، ضوابط، معیارها و کالایی است که برای تحقق یک سفر جهانگرد ضرورت دارد. ( الوانی 1378: 8- 117)
انسان گرایش درونی برای مسافرت و دیدن سایر ملل و اقوام دارد و این مسئله از نظر توریسم بسار حائز اهمیت است. کارشناسان مطالعات خود را در رابطه با این گرایش و میل معطوف کرده اند توجه مناسب به اجرای قوانین، اطلاع رسانی به مردم، هماهنگی سازمان ها و تبلیغات صحیح و امنیت جهانگردان از عواملی است که در زمینه رونق بخشیدن به این صنعت اهمیت زیادی دارد. یکی از راههای حرکت از اقتصاد متکی به نفت به اقتصاد غیر نفتی ، تغییر ساختار اقتصادی کشور است و نگرش یکپارچه در ابعاد اقتصادی ، اجتماعی، حقوقی و مدیریتی برای رسیدن به این تغییر مؤثر است. در این میان اطلاع رسانی به موقع علمی از راه استفاده از تجربیات دیگر مردم جهان و با شکستن حصار اطلاعات علمی، فرهنگ تنوع بخشیدن به اقتصاد را توسعه داد.
براساس مطالعات توصیفی و نتیج آزمونهای مختلف عواملی که در این صنعت نقش و تأثیر بسزایی دارند عبارتند از :
1- ایجاد امنیت باعث رشد و توسعه توریسم می شود تلاش در جهت ایجاد امنیت داخلی و خارجی برای جلوگیری از حرکات تروریستی و ربودن جهانگردان، موجب افزایش جهانگرد به کشور و رونق و توسعه جهانگردی ، افزایش درآمد و ایجاد ثبات میگردد.
2- اطلاع رسانی به مردم و تبلیغات صحیح به منظور آشنا نمودن آنان با صنعت توریسم در توسعه این صنعت مؤثر است براساس تجزیه و تحلیل صورت گرفته ، بالا بردن سطح آگاهی مردم از طریق تبلیغات و اطلاع رسانی صحیح، مهمترین عامل رشد و توسعه صنعت توریسم می باشد.
اطلاع رسانی و تبلیغات صحیح از طریق صدا و سیما و مطبوعات به جهت نقش آنها در شناسایی مناطق و مراکز توریستی استان و معرفی این مراکز به مردم ، در بالا بردن سطح آگاهی های مردم مؤثر است.
3- هماهنگی سازمانهای مرتبط به امر گردشگری مؤثر است وجود مراکز مختلف تصمیم گیری در صنعت توریسم باعث می شود که نتوان تصمیم گیری منسجمی برای صنعت توریسم اعمال کرد. از آنجایی که همه ارگانهای دولتی کشور در جهت رشد این صنعت دخیل می باشند بناراین ضروری است هماهنگی لازم بین آنها بیشتر و بهتر باشد.
4- گسترش حمل و نقل تأثیر مثبتی روی توسعه و رشد صنعت توریسم می گذارد گسترش حمل و نقل برای گردش به استانها و شهرهای مختلف کشور بسیار حائز اهمیت است.
امروزه صنعت جهانگردی پس از صنعت انرژی و وسایل نقلیه موتوری ، دومین صنعت بزرگ جهان محسوب می شود. که به رغم اینکه کشورمان جزء ده کشور برتر جهان از نظر وجود اماکن تاریخی و باستانی و توریستی است اما از نظر درآمد ارزی برای کشورمان جایگاه مناسبی نداریم و این نشان دهنده ضعف سیستم های مرتبط با گردشگری می باشد.
اطلاع رسانی خوب نیز جهت شناساندن جاذبه ها و فرهنگ جوامع به افراد نقش اساس دارد اما این که اطلاع رسانی به چه نحوی صورت می گیرد مهم است بیشتر مکانها در داخل کشور حتی برای افراد بومی ناشناخته است. که به نحوی در آن سهیم هستند و هماهنگی فقط از طریق مشارکت تمامی نهادها و ارگانها میسر است. امید است با سیاست گذاری مناسب و بر طرف کردن چالشهای این صنعت زمینه را بریا جذب گردشگر و رشد این صنعت فراهم آوریم.
