نویسندگان: احسان نعيمي* – وحيد سلطان آباد**
چكيده: مديريت ايمني فرايند تلاشي است روشمند براي مشخص كردن،ارزيابي و محدود سازي و يا پيشگيري ازخطرات فرايند كه مي تواند ناشي از شكست و نقص در فرآيند،دستورالعمل ها و يا تجهيزات و سيستم هاي مديريتي بوده و حوادث انسانيو صنعتي به دنبال داشته باشد و هدف آن جلوگيري يا به حداقل رساندن عواقب فاجعه بار ناشي از رهايش مواد شيميايي خطر و پيشگيري از وقوع انفجار و آتش سوزي در واحدهاي فرايندي است.با توجه به اهميت مقوله مديريت ايمني فرايند براي واحدهاي فرايندي جهت اندازه گيري ميزان استقرار و همچنين ايجاد انگيزه و شناخت نقاط قوت و ضعف بايستي شركتهاي پتروشيمي منطقه پارس را به صورت علمي رتبه بندي نمود.لازم به ذكر است رتبه بندي همواره از دغدغه هاي مهم مديران بوده است.بنابراين در اين پايان نامه براي رتبه بندي شركتها بر اساس مديريت ايمني فرايند از روش تركيبي تحليل سلسله مراتبي و تاپسيس استفاده شده است.بدين صورت كه براي تعيين وزن هر شاخص از روش مقايسات زوجي و براي رتبه بندي از روش تاپسيس استفاده گرديده است.اين تحقيق در 9 پتروشيمي در حال بهره برداري در منطقه پتروشيمي پارس و در نيمه اول سال 1392 صورت پذيرفته است كه بر اين اساس شركت پتروشيمي آريا ساسول بالاترين رتبه در ميان شركتهاي پتروشيمي منطقه پارس به دست آورده است.
http://www.modiryar.com/index-management/general/decision/6108——1.html
… ادامه از بخش اول
گام 2) نرمال نمودن ماتريس تصميم گيري است.
براي بي مقياس سازي از نرم اقليدسي استفاده مي‌شود. در اين نوع بي مقياس سازي، هر عنصر ماتريس تصميم گيري بر مجموع مجذور مربعات عناصر هر ستون، تقسيم مي شود. نتايج حاصل در زير آورده شده است.
n_ij، مقدار بي مقياس شده‌ي گزينه i ، از نظر شاخص j است.
جدول ماتريس تصميم گيري نرمال شده
گام 3) تشکيل ماتريس بي مقياس موزون
از ضرب معيارها در ماتريس بي مقياس، ماتريس بي مقياس موزون حاصل مي شود. در گام قبلي ماتريس بي مقياس محاسبه شد در اين مرحله وزن معيارها در جدول بي مقياس ضرب مي شود.
جدول زير ماتريس بي مقياس موزون محاسبه شده است.
جدول ماتريس تصميم گيري نرمال شده وزين شده
گام 4) تعيين راه حل ايده آل مثبت و راه حل ايده آل منفي
چون همه معيارها مثبت در نظر گرفته شده است در ماتريس بي مقياس موزون در هر ستون بزرگ ترين مقدار به عنوان راه حل ايده آل مثبت و کوچک ترين مقدار به عنوان راه حل ايده ال منفي در نظر گرفته مي شوند.
جدول راهكارهاي ايده آل مثبت و منفي
گام 5) بدست آوردن ميزان فاصله هر گزينه تا ايده آل‌هاي مثبت
: فاصله هر گزينه تا ايده آل مثبت
v_j^+: راهکار ايده آل مثبت
v_ij: اهميت هر گزينه نسبت به هر معيار در ماتريس بي مقياس موزون
جدول فاصله هر گزينه از راه حل ايده آل مثبت
گام 6) بدست آوردن ميزان فاصله هر گزينه تا ايده آل‌هاي منفي
d_i^-: فاصله هر گزينه تا ايده آل منفي
v_j^-: ايده آل منفي
v_ij: اهميت هر گزينه نسبت به هر معيار در ماتريس بي مقياس موزون
جدول فاصله هر گزينه از راه حل ايده آل منفي
ميزان ضريب نزديکي هر گزينه از طريق رابطه زير محاسبه مي‌شود:
d^-: فاصله هر گزينه تا ايده آل منفي
d^+: فاصله هر گزينه تا ايده آل مثبت
c: ضريب نزديکي هر گزينه(هر چه بزرگ تر باشد ان گزينه از اولويت بالاتري برخوردار است)
جدول ضريب نزديكي هر گزينه
گام 8) رتبه بندي گزينه‌ها بر اساس ضريب نزديکي
پس از محاسبه ضريب نزديکي،راهکارهابر اساس اين ضريب رتبه بندي مي‌شوند. به عبارت ديگر هر چه ضريب نزديکي بزرگ‌تر باشد آن راهکار از اولويت بيشتري برخوردار است.
جدول رتبه بندي نهايي گزينه ها
بحث و نتيجه گيري
تحليل نتايج
سئوال يك:مهمترين معيارهابراي رتبه بندي شركتهاي پتروشيمي كدامند؟
با استفاده از پرسشنامه اهميت عوامل مديريت ايمني فرايند ، چهار معيار مشاركت كاركنان،پيمانكاران،تحقيق وبررسي حادثه و مميزي انطباق كه از نظر كارشناسان داراي كمترين اهميت بودند حذف شده و در ادامه براي انجام مقايسات زوجي از نه معيار ديگر استفاده گرديد.
سئوال دو: رتبه بندي معيارهاي مديريت ايمني فرايند چگونه است؟
وزن هر معيار را بااستفاده از روش تقريبي ميانگين هندسي به شرح زير محاسبه مي گردد.
سئوال سه:هريك از شركتهاي پتروشيمي منطقه ي پارس بر اساس ميزان توجه به مديريت ايمني فرايند در چه رتبه اي و جايگاهي نسبت به ديگر شركتها قرار دارد؟
در نمودار زيرراهکارها بر اساس روش تاپسيس رتبه بندي شده اند. همانطور که بيان شد هر راهکار که ضريب نزديکي بيشتري داشته باشد رتبه بهتري نيز خواهد داشت
نمودار راهكارها بر اساس روش تاپسيس
نتيجه گيري
در رويكرد ارائه شده،قضاوتهاي ذهني تصميم گيران در فرايند مقايسه زوجي و ارزيابي عملكرد شركتها مورد استفاده قرار گرفت و با تركيب روشهاي تحليل سلسله مراتبي و تاپسيس،ضمن بهره گيري از مزايا،نقا ضعف آنها به ترتيب شامل تعداد محدود مقايسات زوجي و عدم ارائه وزن شاخص ها جبران شد.مدل تصميم گيري ارائه شده در رتبه بندي شركتهاي پتروشيمي منطقه پارس مورد استفاده قرار گرفت و بر اساس آن شركتهاي پتروشيمي آريا ساسول،برزويه و زاگرس به ترتيب رتبه هاي اول تا سوم را از نظر توانمندي در مديريت ايمني فرايند را به خود اختصاص داده اند
محدوديتهاي تحقيق
همانطورکه در فصل اول به آن اشاره شد مديريت ايمني فرايند داراي سيزده معيارمي باشد ولي به دليل محدوديت روش AHP به خاطر ظرفيت محدود بشري در پردازش اطلاعات ،سقف مقايسات زوجي به تعداد2±7 محدود گشته است از اينرو با استفاده يک پرسشنامه مجبور به اولويت بندي معيارها گرديده و در نهايت چهار معيار مشاركت كاركنان،پيمانكاران،تحقيق وبررسي حادثه و مميزي انطباق حذف گرديد.يکي ديگر از محدوديتهاي اين تحقيق عدم استفاده از پرسشنامه وچک ليست ويژه جهت محاسبه نمره هر عنصر به دليل کمبود زمان براي تشکيل ماتريس تصميم گيري تاپسيس مي باشد.
پيشنهادات
1- پيشنهادات مبتني بر نتايج تحقيق
نتايج نشان مي دهد كه پتروشيمي هاي مهر،كاويان و مرواريد در استقرار مديريت ايمني فرايند داراي امتياز كمتري هستند و با توجه به نمرات اين پتروشيمي ها پيشنهاد مي گردد اين شركتها در مقوله هاي آموزش پيمانكاران،واكنش در شرايط اضطراري،دستورالعمل هاي عملياتي و تجزيه و تحليل خطرات فرايند فعاليت بيشتري را متمركز نمايند.
2- پيشنهادات كاربردي
با توجه به نتايج بدست آمده شركت پتروشيمي آريا ساسول داراي بهترين نمره در ميان شركتها مي باشد پيشنهاد مي گردد كه بقيه شركتهاي پتروشيمي اين شركت را به صورت نمونه موفق در نظر گرفته و خودرا با آن شركت مقايسه كرده و نقاط ضعف خود را بر طرف كرده و نقاط قوت خود را تقويت نمايند.
فهرست منابع و ماخذ
منابع فارسي
1. آريانژاد، ميربهادر قلي و صفاکيش، محمد سعيد؛1388، تصميم گيري گروهي چند معياره، دانشگاه آزاد اسلامي واحد بروجرد،
2. ابتهاج، ميلاد؛1388، طراحي زنجيره تأمين: مدلسازي سرمايه گذاري ظرفيت استراتژيك با رويكرد تصميم گيري چندعاملي، پايان نامه کارشناسي ارشد مديريت، دانشگاه تهران
2. اصغرپور، محمد جواد؛ 1383تصميم گيري هاي چند معياره، دانشگاه تهران
4. الواني، مهدي؛1389 مديريت عمومي، نشر ني
5. باقرزاده، محمد و دري، بهروز؛1389 به کارگيري تحليل شبکه اي جهت انتخاب بهترين تآمين کننده در زنجيره تآمين، پژوهش هاي مديريت در ايران، دوره 14، شماره 4
6. پارساراد، عبدالحميد؛1390 بررسي انتشار گاز کلر از مخازن ذخيره به منظور تدوين برنامه واکنشي در شرايط اضطراري در صنعت پتروشيمي، چهارمين همايش ملي ايمني و مديريت HSE، تهران
7. جعفرپور، محمود و احمدي زاده، عليرضا؛1388، رتبه بندي و انتخاب کارکنان نمونه تحت محيط فازي تصميم گيري گروهي با استفاده از تکنيک Topsis، هفتمين کنفرانس بين المللي مديريت
8 .دولت آبادي، اميرحسين و رشتچيان، داوود؛1390، آناليز پيامدهاي ناشي از موج انفجار پديده توسعه بخارات مايع در حال جوش مخازن کروي حاوي پروپان در ناحيه مخزن ذخيره پتروشيمي برزويه، چهارمين همايش ملي ايمني و مديريت HSE، تهران
منابع لاتين
9. C.Oinqin, O.Jia, Z.Yuan, L.Huang. (2013). Environmental risk source management system for the petrochemical industry. Process Safety and Environmental Protection. Available online 15 January 2013
10. F.Wang, Y.Chen, H.Wang, C.Chen, B.Shi. (2012). The Intrinsic Safety Engineering Design Method for the Petrochemical Plant. Procedia Engineering. Vol.43 p.156-161
11. I.J Shin. (2013). The effective control of major industrial accidents by the Major Industrial Accident Prevention Centers (MAPC) through the Process Safety Management (PSM) grading system in Korea. Journal of Loss Prevention in the Process Industries. Vol.26 P.803-814
*دانشجوي كارشناسي ارشد رشته مديريت اجرايي دانشگاه آزاد واحد بندر عباسehsan.naeimi@yahoo.com
** دانشجوي كارشناسي ارشد رشته مديريت اجرايي دانشگاه آزاد واحد بندر عباسvahid.soltanabad@gmail.com
بخش اول این مقاله را درلینک زیر مشاهده فرمایید:
http://www.modiryar.com/index-management/general/decision/6108——1.html
