آسیب شناسی مشاوره مدیریت در ایران

نویسنده: حسین اکبری

مقدمه:
راه و مسیر توسعه اقتصادی و دستیابی به استانداردهای پذیرفته شده و رفاه در هر کشور و ملتی اگر منحصر به فرد نباشد، ویژگی های خاص خود را خواهد داشت. پارامترهای مشترکی بین کشورهایی که این راه را طی کرده اند وجود دارد و همچنین مشابهت های بسیاری را می توان برشمرد. اما مطمئنا عوامل بسیاری، خاص و منحصر به آن ملت ، فرهنگ، حکومت و سرزمین خواهد بود.
اگر یکی از نشانه ها، نمودها و شاخص های یک کشور توسعه یافته  یا در حال توسعه را تراز تجاری مثبت و یا سرانه تولید ناخالص ملی آن بدانیم آشکار است که استفاده کارا و حداکثری از منابع آن کشور رکن اساسی و عامل اصلی دستیابی به شاخص فوق یا همان توسعه یافتگی محسوب می شود.

مدیران و مشاوران
مدیریت را برخی ازعلمای آن، استفاده از منابع  در جهت رسیدن به اهداف تعریف کرده اند. اگر در کشوری منابع و امکانات گوناگون مانند انواع کانی ها، نفت، گاز، ظرفیت های گردشگری، نیروی انسانی ماهر و تحصیل کرده، تکنولوژی های سطح بالا مانند فناوری نانو، بیوتکنولوژی یا دانش هسته ای موجود است ولی در رده بندی های توان اقتصادی و رفاه اجتماعی، حتی کشوری در حال توسعه  محسوب نمی شود، می توانیم این چنین نتیجه گیری کنیم که معضلات زیادی گریبانگیر مباحث مدیریت در آن کشور می باشد. حال چه در بخش دولتی و چه بخش خصوصی، چه آنکه استفاده حداکثری و مناسب از ظرفیت ها و توانمندی های بالقوه برای تولید ثروت و ایجاد رفاه، دست مدیران کاردان و لایقی را می بوسد که تفکری  توانمند در برنامه ریزی و دستی ماهر در اجرا دارند.
فارغ وجود و کفایت این چنین مدیرانی، برای پیشبرد برنامه های توسعه و یا به ثمر رساندن تلاش های جمعی لایه های مختلف اجتماعی و واحدهای اقتصادی، وجود مشاورانی مسلط به دانش تئوریک و آشنا به شرایط و مقتضیات سازمان های دولتی و شرکت های خصوصی این روند را سرعتی لازم و جهتی مناسب خواهد بخشید. لازم به یادآوری است که ضرورت این امر یعنی وجود فرآیندی توانا و مطلوب از مشاوره در کشورهای صنعتی کمتر از کشورهای جهان سوم و یا درحال توسعه نیست.
رونق بازار مشاوره در آن جوامع گواه همین مطلب است. مشاورانی آگاه و زبده در جامعه صنعتی و اقتصادی آن کشورها هستند که می توانند کمک حال کارآفرین ،مالک و مدیران سازمان هایی باشند که پول ،وقت و انرژی خود را در میدان تولید و ارائه خدمات، سرمایه گذاری کرده اند.
در مقاله ای از آقای آرتور ترنر مشاوره چیزی بیشتر از توصیه کردن است می بینید که هر دو طرف ذی نفع فرآیند مشاوره، یعنی کارفرما و مشاور، بایستی نسبت به خواسته های واقعی سازمان و توانایی برآوردن آن خواسته ها از سوی مشاور، شناخت و آگاهی کافی  وجود داشته باشد. کارفرمایان باید بدانند که از مشاور چه و به چه صورت می خواهند. در مقابل مشاور نیز با طرح سوالات مناسب نسبت به مسائلی که کارفرما تقاضای حل آنها را دارد شناخت کافی پیدا کند.

مسائل مبتلا به مشاوره مدیریت در کشور
همانطور که درابتدای مطلب آمد، مشاوره مدیریت، واجد خصوصیاتی مشترک در بین همه جوامع می باشد. اما ویژگی های خاص جامعه شناختی صنعت و اقتصاد ما نبایستی دور از ذهن بماند و مطمئنا باید مدنظر قرار گیرد.
دراین مقاله از کالبد شکافی تیز بینانه ای که به شیوه ای آماری و علمی انجام شده و محقق، سعی در ترسیم فضای مشاوره در ایران را داشته است مطالبی را ارائه می کنیم. محقق و کارشناس بررسی کننده، برخی از موانع موجود بر سر راه مشاوره مدیریت در ایران را به شرح ذیل بر شمرده است.
۱ – پایین بودن ارزش خدمات ناملموس و کارهای فکری در ایران
۲  – فقدان رقابت و عدم قطعیت های محیطی به عنوان پیشرانه  نیاز به خدمات توسعه مدیریت
۳ – کمبود مشاوران تخصصی به ویژه در حوزه های صنعتی
۴ – مداخله نامناسب نهاد های حمایتی مانند اداره نوسازی صنایع
۵ – ورود مدگونه و بی وقفه ابزارهای مدیریت
۶ – عدم اطمینان کارفرما نسبت به مشاوران و ابزارهای مدیریتی
۷ – توسعه نیافتگی صنعت مشاوره در ایران نسبت به سایر نقاط دنیا
۸ – روند نا مطلوب نرخ رشد بهره وری در سازمان ها به دلیل ساختار متمرکز دولتی
۹ – عدم شکل گیری شرکت های مشاوره حرفه ای و ماندگار ، وجود ۶۰۰ شرکت بسیار کوچک مشاوره در ایران
۱۰ – فقدان دسترسی به تکنولوژی مشاوره مدیریت و عدم ارتباط  پویا با شرکای بین المللی

به عوامل فوق می توان برخی موارد و توضیحات را نیز اضافه کرد.
عدم توجه به خود فرآیند مشاوره به عنوان بستر و ابزار انتقال دانش به حوزه اجرا
عدم اطمینان کارفرما نسبت به مشاوران را می توان اینگونه بسط داد که مدیران اجرایی، صاحبان دانش و مشاوران را افرادی صرفا تئوریک می دانند که پیشنهاد ها و توصیه هایشان پشتوانه اجرایی ندارد و کاربردی نمی باشد.
مشاوران نیز در مقابل،  مدیران واحدهای تجاری را افرادی تجربه گرا و بی توجه به علم، قلمداد نموده  که درک صحیحی از علم و دانش نداشته و چون این اعتماد و اطمینان وجود ندارد، طرحهای کاربردی را با پیش زمینه ی ناکارآمدی بررسی کرده و نسبت به اجرای آن روی خوش نشان نداده و یا اگر با اجرا موافقت می شود با دخل و تصرف در آن، طرح را ناقص پیاده نموده و عملا پیشنهاد از مسیر خود منحرف شده و عدم موفقیت در آن قابل پیش بینی خواهد بود.
مکانیزمی  مدون جهت تربیت مشاور در سازمان های رسمی  آموزش عالی و یا محافل علمی و انجمن های تخصصی وجود ندارد. به همین علت، پروسه مناسبی طرحریزی نشده و طبیعتا بازبینی و اصلاح نیز نمی گردد تا این بذر، پاگرفته، رشد کند و در صورت لزوم هرس گردیده و پیراسته شود.
ورود افرادی که صرفا دارای دانش نظری می باشند و یا کسانی که حتی ممکن است در زمینه اجرا، تجربیات موفقی داشته اند در بحث مشاوره، که بعضا حضور آنچنان موفقی نبوده و شکاف بین مشاوران و مدیران واحد های تجاری را عمق بیشتری بخشیده است.
عدم تعریف و تبیین معیارهای ارزش گذاری و ارزیابی خدمات مشاوره، چه حین ارائه آن و چه پس از آن که منجر به این شده تا مکانیزم لازم جهت کسب اطمینان مدیر شرکت یا سازمان وجود نداشته و آنها را در استفاده از این خدمات دچار تردید می کند.
برخی مدیران یا مالکان شرکت ها نمی خواهند و یا نمی توانند هزینه های زیادی را صرف مشاور و پیاده کردن طرح های آنها نموده و پس از اتمام پروژه و گذشت زمان مشاهده کنند که طرح ها و پروژه های اجرا شده اثربخشی لازم را نداشته و به اهداف از پیش تعیین شده نرسیده و یا تحلیل هزینه و فایده آن نمایانگر صرف هزینه هایی است که سود لازم را به سازمان نرسانده است.

خدمات مشاوره
نتايج به دست آمده ازتحقيقات و بررسي هاي انجام شده بر روي سازمانهاي بزرگ و موفق جهان ، نشان مي دهد که آنها از وجود مشاوران و عوامل آموزش دهنده خبره و شايسته بهره هاي زيادي برده اند و به طور مستمر از راهنمايي هاي آنان استفاده مي کنند.
ارائه خدمات مشاوره اي و آموزشي در زمينه مديريت سازمان در جهت غلبه بر مشکلاتي است که مانع رشد و حرکت سازمان در جهت رسيدن به مرحله تکامل و بازدهي بيشتر مي شود.امروزه با توجه به مشکلاتي که به علت مديريت سنتي براي دانشگاه هاي علوم پزشکي و سازمانهاي بهداشت و درمان پيش مي آيد لزوم توجه به روشهاي نوين مديريت سازمان ضروري است.
نقش مشاوران در اثربخشي سازماني برخاسته از مهارتهاي مشاوره اي آنان است كه مستلزم چهار مهارت علمي ، تجربي ، شخصيتي و ارتباطي است .
گروه متخصصين مديريت و اقتصاد سلامت با پشتوانه مطالعه ، پژوهش و تجربه حضور مشاوران و صاحبنظران خود در سازمانهاي مختلف نظام سلامت با هدف اصلي کاهش هزينه ها و افزايش کارايي و اثربخشي براي سازمانهاي سلامت محور در صدد ايجاد تغيير در جهت بهبود کارکردهاي نظام سلامت است.
ما در كنار مشتريان خود، به عنوان مشاوراني امين در مسائل و چالش‌هاي آن‌ها، كار مي‌كنيم و راهکارهايي مبتکرانه، علمي و اثربخش ارائه مي‌دهيم. رشد و توسعة سازمانهاي بهداشت و درمان ايران، شاخصي است كه ما موفقيت خود را با آن مي‌سنجيم.
متقاضيان انواع مشاوره هاي  سازماني و مديريتي، پژوهشي و دانشجويي مي توانند با تکميل فرم درخواست مشاوره در وبسايت نسبت به ثبت و ارسال درخواست خود اقدام نموده تا پس از بررسي هاي لازم در اسرع وقت براي انجام مراحل بعدي با آنان تماس حاصل گردد.

عناوين خدمات مشاوره پيشنهادي ما براي سازمانها و مراکز دانشگاهي :
• مشاوره سازماني
• مشاوره در زمينه طراحي و پياده سازي سيستم هاي نوين مديريتي و برنامه ريزي استراتژيك سازماني
• مشاوره در زمينه مديريت راهبردي منابع انساني سازمان هاي بهداشتي و درماني
• مشاوره تخصصي جذب نيرو و انجام مصاحبه هاي حرفه اي جذب موثر و مفيد مديران و كاركنان
• مشاوره در زمينه نحوه مديريت جامع سازمان و كاركنان و ارزيابي عملكرد مديران
• مشاوره در زمينه ارزيابي عملکرد بيمارستان ها و ساير سازمانهاي بهداشتي و درماني
• مشاوره در زمينه برنامه ريزي و پياده سازي سيستم ارزيابي عملکرد كارت امتيازي متوازن( BSC)
• مشاوره در زمينه اصلاح ساختار سازماني
• مشاوره در زمينه برقراري فرآيند مديريت ريسك در سازمانها
• مشاوره در زمينه برقراري مديريت ارتباط با مشتري و اصلاح ساختارهاي ارتباط با مشتري
• مشاوره در زمينه بازاريابي خدمات سلامت
• مشاوره در زمينه اصلاح و بهبود فرآيندها و مهندسي مجدد
• مشاوره در زمينه برقراري نظام مديريت کيفيت 6 سيگما، EFQM و TQM
• ارائه خدمات مشاوره‌اي و همکاري مشترک و متقابل با مراکز تحقيقاتي
• مشاوره و آموزش در زمينه بودجه‌ريزي عملياتي و تحليل هزينه‌ها
• …
• مشاوره دانشجويي و پژوهشي
• مشاوره پايان نامه هاي تحصيلي در زمينه هاي مديريت و اقتصاد سلامت شامل:
– انتخاب موضوع
– مشاوره در طراحي پرسشنامه
– تدوين وتكميل پروپوزال
– نحوه نوشتن و تهيه مقاله
– تجزيه و تحليل هاي آماري با  SPSS ، STATA و Eviews
• مشاوره در زمينه انجام طرح هاي تحقيقاتي
• همکاري و ارائه خدمات آماري به اعضاي هيأت علمي در قالب انجام طرح‌هاي پژوهشي
• همکاري با موسسات پژوهشي در تجزيه و تحليل يافته‌هاي تحقيق در طرح‌هاي درون سازماني
•      …
منبع : حسین اکبری- کلیدهای موفقیت در بکارگیری اثربخش مشاوران مدیریت در سازمان ها