اقتصاد خانواده

اقتصاد در خانواده
تدوین : طاهره کشوادی
حروفچین : مصطفی رضایی
طراحی جلد و صفحات داخلی : ندا سهرابی مطلق فاضلی
صفحه آرایی : شادی حیدری
نوبت چاپ : سوم ، زمستان 1386 ( به سفارش مرکز امور زنان و خانواده )
شمارگان : 35000 نسخه
انتشارات : داشگاه پیام نور
شابک : 9-350-387-964-978
9-350-387-964-978:ISBN
فهرست مطالب
فصل اول : تولید در خانواده
ایجاد و تربیت نیروی انسانی
اشتغال زنان
فصل دوم : مصرف در خانواده
اولویتهای مصرف و مخارج خانواده
تغذیه
پوشاک
مسکن
تحصیل
بهداشت و درمان
اوقات فراغت : مهمانی ، مسافرت تفریح
تزئین ، آرایش ، عطر ، وسایل رفاهی
انفاق ، تعاون ، مددکاری
مصارف شرعی ، پرداخت مالیات
صرفه جویی در مصرف
فصل سوم : آموزش رفتارهای مطلوب اقتصادی به فرزندان
فرزندان و خرید
فرزندان و پول
فرزندان و حفظ اموال
فصل چهارم : مشکلات حاد اقتصادی وراهکارهای برون رفت  از آنها
علل پیدایش مشکلات
راهکارهای درون خانوادگی
مدیریت صحیح
استفاده از پس اندازها
حمایت های فامیلی
راهکارهای برون خانوادگی
بیمه ها
کمیته امداد امام خمینی (ره)
سازمان تامین اجتماعی
سازمان بهزیستی
فهرست منابع

فصل اول
تولید در خانواده
« وامددئاکم باموال و بنین »
« و شما را به وسیله مالها و فرزندانتان یاری نمودیم و توانمند کردیم .»
تولید در خانواده به دو گونه است .
الف : ایجاد و تربیت نیروی انسانی
ب: کسب درآمد
ایجاد و تربیت نیروی انسانی
خانواده اولین محل پرورش نیروی انسانی سالم و مولد کار است . سرمایه های انسانی ، بهترین سرمایه ها در فرایند پیشرفت جوامع می باشد . پرورش انسان توانمند نیز در محیط خانواده سالم ، صورت می گیرد . این فرایند معمولا دوره ای طولانی را طی می نماید . البته در جوامع روستایی این دوره کوتاهتر است و فرزندان از دوران کودکی و نوجوانی به کمک پدرو مادر در اموری مثل کشاورزی ، دامداری ،قالیبافی و … می ایند ولی جوامع شهری با توجه به رشد صنعت و تکنو لو ژی و تخصصی شدن امور ، این دوره به بیش از 2 دهد از عمر فرزندان بالغ می شود .

کسب در آمد
کسب در آمد راه دیگر تولید در خانواده است که معمولا به 3 گونه میسراست :
کار
ارث ، در یافت هدایا ، جوایز
سرمایه گذاری و پس انداز
کسب در آمد ، راهها و ملاک ها :
1- اولین راه کسب در آمد ، کار واقعی
با تو جه به اهمیت شان و مقام روحچ و معنویت اشان ، بعد روحانی او بر جسمش مقدم است لذا در تقابل دین و ابرو ، این ابرو ، است که فدای دین می شود و در تقابل آبرو و دنیا ، دنیاست که فدای آبروی انسان می شود ،در مسئله کار و تامین درآمد هم باید مراقبت نمود که این اولویت ها حفظ شود .صحیح نیست برای به دست آوردن در آمد ، شرف و انسانیت فرد فدا شود و فرد از هر راهی ولو باتن دادن به خواسته های پست دیگران به تامین در آمد پردازد .
معیار های کار و اقعی :
1-کار باید مطابق توان و علاقه و استعداد فرد باشد به گونه ای که او ازانجام دادن آن احساس مفید و رضایت مندی داشته باشد .
2- کار باید به استقلال جامعه در ابعاد سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و … کمک نماید .
3- کار باید مولد باشد ، مولد کالا و خدمات و …
4- کار باید دارای شرایط پیشرفت و ترقی و پایداری باشد .
5- کارباید دارای … باشد و به عبارتی نان حاصل از کار حلال باشد و
2- راه دوم : دریافت هدایا ، جوایز و …
بخش دیگری از راههای کسب و در آمد خانواده می تواند از طریق هدایا مثل هدیه های عقد  عروسی ، ارث جوایز و عیریها باشد .
2- راه سوم : سرمایه گذاری و پس انداز
3- معمولا خانواده با مدیریت صحیح اقتصادی مثل داشتن اولویتهای مصرف ، صرفه جویی در هزینه های غیر ضروری و پس انداز مازاد در امد و… می تواند اموال خود را به روشهای مختلف سرمایه گذاری نماید .
سرمایه گذاری و روش ها ی ان
الف : می توان با خرید اوراق سهام شرکت ها در سود انها مشارکت نمود و
ب: خرید اوراق مشارکت یکی از راههای دیگر سرمایه گذاری می باشد و
ج : با سپرده گذاری در بانکها به روش های کوتاه مدت ، دراز مدت ، ارزی ، در این روش بانکها به تناسب ، سودهایی را در نظرگرفته و به سپرده گذارمی پردازد .
د: خرید زمین برای تهیه مسکن خود یا فرزندان ، خرید باغ یا مزرعه .
اشتغال زنان
با تغییر جوامع از وضعیت سنتی به وضعیت امروزی کار زنان دچار دگرگونیهای زیادی شده است .
زنان در طول تاریخ همواره به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در تامین معاش خانواده همکاری داشته اند . ولی امروزه امر اشتغال زنان به ورت جدی تری مطرح شده است ، تمیم گیری در مورد اشتغال زنان با خرد ورزی و تعقل انجام گیرد .لذا توجه به نکات ذیل ضروری می نماید :
1- در مقایسه بین آفرینش و خلقت زن و مرد ، زن به طور طبیعی عهده دار امر باروری و زحمات و سختیهای ناشی از ان می باشد .
2- وظیفه نگهداری و تربیت کودکان بریا زنان مناسب تر از مردان است ، تحقیق نشان می دهد که مهد کودک ها نمی توانند وظیفه مادران را در نگهداری کودکان ایفا نمایند و احتمال زیادی وجود دارد که نوزادانی که در سال اول زندگی بیش از 20 ساعت در هفته در مهد کودک نگهداری می شوند به پرخاشگری مبتلا شوند و بعدها در مدرسه با معلمین همکاری نکنند .
3- نوزاد تا سن یک سالگی بیش از تمام سنین زندگی خود اطلاعات کسب می کند مقدار این اطلاعات به عکس العمل و علاقه والدین به خصوص مادر ، بستگی دارد و زیرا به دلیل داشتن احساسات لطیف و عواطف زنانه و مادرانه تربیت و پرورش فرزندان را انجام می دهد .
4- از دیدگاه اسلام وظیفه تامین مخارج خانواده و زندگی و پرداخت نفقه زن مطابق شان وی برعهده شوهر بوده و مخارج فرزندان را نیز پدر باید تامین نماید . تامین مخارج خانواده زن واجب نیست .
5-فصل دوم :
6-مصرف در خانواده
برای داشتن مصرف صحیح ، برنامه ریزی اقتصادی لازم است . از انجا که مصرف بریا تامین نیاز می باشد و نیازها هم هرروز تنوع و تعدد بیشتری می یابد و از طرف دیگر منابع در امدی خانواده محدود می باشد ، باید نیازها را طبقه بندی و تعیین اولویت کرد تا بین در امد و هزینه ها ایجاد تعادل شود .
اولویتهای مصرف و مخارج خانواده
از یک دیدگاه نیازها دو گونه اند : نیازهای واقعی و نیازهای غیرواقعی و جعلی به عبارتی برخی از نیازها برخاسته از وضعیت طبیعی وجود انسان است مثل نیاز به خوراک ، پوشاک ، مسکن ، اموزش و بهداشت تفریح و سرگرمی ، مسافرت ، رفت و امد و مصاحیبت با دیگران و برخی دیگر نیازهایی است که انسان بریا خودش ایجاد و جعل می کند مثل نیاز به سیگار و یا وقتی بریا گذران نیاز به یک خانه 300 متری می شود که تازه باید با انواع واقسام وسایل و مبلمان هم اراسته شود .
چه خوب و نیکو است که زن و شوهرهای جوان از اغاز زندگی با همفکری و گفتگو برای وضعیت اقتصادی اینده خود برنامه ریزی داشته باشند تا بتوانند بهتر برمشکلات اقتصادی فائق شوند و رفاه نسبی برای خود فراهم نمایند و حتی بیشتر از آن بتوانند به دیگران هم کمک کنند در برنامه ریزی اقتصادی ابتدا باید :
1-    با تعیین هدف ، اطلاعات لازم را جمع آوری کرد .
2-    بودجه خانواده را پیش بینی نمود .
3-     راههای مختلف برا اجرای نمودن بودجه خانواده در نظر گرفت .
هدف کلی در برنامه ریزی اقتصادی داشتن خانواده ای سالم و موفق از نظر جسمانی – روانی می باشد .
تغذیه
از مهمترین  نیازهای انسان ، نیاز به خوراک به معنی اعم آن شامل آب ، غذا ، میوه ، … می باشد نیاز انسان به غذا و آب چنان زیاد است که بدون آن بیش از چند روزی را نمی تواند زنده بماند ، لذا اولویت اول در تامین نیازهای مادی ، تامین نیازهای غذایی است که باید افراط و تفریط به آن پرداخته شود . چنانکه امام رضا علیه السلام می فرمایند :
« اگر مردم حد میانه را در خوراک رعایت میکردند بدنهایشان پایدار میماند .»
بدون غذای سالم ، زنده ماندن امکان ندارد .برای فعالیت های مختلف بدن در سنین کودکی و جوانی و پیری به مواد غذایی گوناگونی نیاز است که عمدتا به 4 گروه اصلی تقسیم می شوند که عبارتند از :پروتینها ، ویتامین ها ، قندها و چربیها . البته می توان دربرخی شرایط جایگزین هایی را رد سبد غذایی خانواده قرار داد . ملا در مصرف گوشت می توان از سویا یا قارچ استفاده کرد و به جای مصرف برنج و نان ، سیب زمینی یا ماکارونی را به کار برد .
پوشاک
« ای فرزندان ادم برای شما لباس را آفریدیم تا زشتی های بدن شما را بپوشاند وزینت شما باشد .» لباس ، زینت بدن و پوشش و حفاظ ان از سرماو گرما می باشد . نعمتی را که خدای لطیف و رحیم به وسیله ایجاد مواد اولیه و تهیه و استفاده آن را در اختیار بشر قرار داده است . لباسهایی از کتان و پنبه و پشم و ابریشم و حریر برای حفظ و زینت بدن ، لباسهایی مثل زره که برای دفاع از بدن در مقابل دشمنان است . باید توجه داشت که بخش دیگری از مصرف خانواده به تهیه پوشاک تعلق می گیرد . هر چند که در بخش خوراک به دلیل مصرف دائمی ، در آمد پی در پی به مواد غدایی تبدیل می شود ولی این سرعت در مورد تهیه لباس این گونه نیست . به خصوص در سنین بعد از کودکی و بلوغ که رشد بدن تقریبا متوقف می شود می توان لباسها را به مدت زمانی بین چند ماه تا چند سال استفاده نمود .
مسکن
یکی از مهمترین نیازهای زندگی بشری ، نیاز به مسکن است . برای داشتن مسکن خوب توجه به برخی نکات ضروری می نماید .
1- از ویژگی های مهم مسکن خوب ، همسایه خوب است . لذا بریا سکونت در هر خانه و منطقه تحقیق و پرس و جو کمک مهمی بریا داشتن آرامش مادی و روحی است . این ضرورت در مورد خرید مسکن به مراتب جدی تر از اجاره مسکن است . در حدیث شریف از اما امیرالمومنین علیه السلام نقل شده است که : « قبل از مسافرت از وضع رفیق ( هم شهرت ) و قبل از سکونت در خانه ای ، از وضع همسایه ات تحقیق و پرس و جو کن .
2- ویژگی استحکام بنا ، ضرورت غیر قابل انکاری بریا تهیه مسکن است با توجه به زلزله خیز بودن تقریبا در همه مناطق باید این ویژگی در نظر گرفته شود .
3- وضعیت داخلی بنا از جهت آفتابگیر بودن اتاقها ، اندازه و تعداد اتاقها به مقدار نیاز ، عامل مهمی بیا ایجاد ارامش در محل سکونت است  هم چنین در کاهش مصرف برق و گرما در روز به خصوص درزمستان موثر است .
4- از جهت جغرافیایی محل سکونت ، نزدیک بودن مسکن به محل کار و تحصیل ، داشتن امنیت ، نزدیکی به مراکز بهداشتی ، درمانی ، ورزشی و مراکز خرید و خدمات عمومی و هم چنین نزدیک بودن به محل سکونت بستگان از ویژگی های خوب مسکن خوب است .
راههای تهیه مسکن
یکی از طریق مسکن اجاره نمودن خانه یاآپارتمان است . اجاره نشینی از یک جهت سخت  و از  جهتی دیگر مفید است . از جهت اینکه مستاجر دغدغه مالیات و عوارض و اسفالت پت بام و نم کشی دیوار همسایه و تعمیرات اساسی و غیر اسسای را ندارد مفید است و از جهت اسباب کشیهای سالانه و دائم در فکر پیدا کردن مسکن مناسب بودن ، هزینه های حمل اسباب کشیهای سالانه و دائم در فکر پیدا کردن مسکن مناسب بودن ، هزینه های حمل اسباب و کرایه ماشین و پرداخت حق بنگاهی سخت است . بنابراین بهتر است خانواده هر چه زودتر به خرید مسکن اقدام نماید.
خوشبختانه امروزه به شیوه های مختلف ، به صاحب مسکن شدن مردم کمک می شود مثل اجاره به شرط تملیک ، ارائه تسهیلات بانکی و…
تحصیل
« اطلبوا العلم و لو بالصین فان طلب العلم فریضه علی کل مسلم »
« در پی آموزش دانش باشید ولو در چین ، همانال طلب علم بر هر مسلمانی ضروری است .
از اقلام سبد هزینه خانوار ، خرج تحصیل افراد خانواده می باشد . امروزه اموختن سرعتی بهمراتب افزون تر از گذشته دارد غیر از آنکه گسترۀ آن تمام افراد خانواده را در بر گرفته است . پدر . مادر ، فرزندادن هر یک به گونه ای در درس و کلاس و مدرسه ای به کسب علم پرداخته اند . خانواده اگاه در انتخاب بین لوازم اضافه و تزیئنات و دکوراسیون و … یا خرج تحصیل بچه ها حتما هزینه های تحصیل و اموزش ی را انتخاب خواهد کرد و بدین وسیله موفقیت و شادکامی ایند ه فرزندانش را فراهم خواهد نمود و هم چنین تبعات تحصیلی فرزندان را مثل صرفنظر نمودن از میهمانی دادن و یا مهمانی رفتن در ایام امتحانات بچه ها و سفر های غیر ضرو ری را قبول خواهد کرد .
بهداشت و درمان
حضرت رسول اکرم (ص)می فرمایند : « بهداشت را رعایت کنید به هر میزان که در توان دارید . همانا خداوند تعالی اسلام را بر پایه نظافت و بهداشت بنا کرد و هر گز داخل بهشت نمی شود مگر فرد پاکیزه.
از اقلام سبد هزینه خانوار بخشی هم به بهداشت و درمان اختصاص دارد و هزینه بریا بهداشت به سرایت به صرفه تر از پرداخت هزینه درمان است و خود باعث جلوگیری از ایجاد بیماریها و هزینه های گران درمان می شود .
مدیریت خانواده ( به خصوص زنان ) نقش مهمی در ایجاد تقویت رفتارهای صحیح بهداشتی در داخل و خارج خانه دارند .
نظافت عمومی اتاقها و فضای خانه ، تهیه بهداشتی غذا ها ، نظافت آشپزخانه که کانون مهمی برای تکثیر میکروبها است . شستشو و اتوی لباسها و هم چنین عادت دادن بچه ها به نظافت دائمی دستها و دندانها ، استحمام ، مرتب کردن رختخواب و البسه و لوازم شخصی خود رفتارهای ساده و عادی روزمره است ولی در مواقع از بسیاری بیماریها و از تحمیل هزینه های گزاف بر خانواده جلوگیری می کند . علاوه بر این رفتارهای بهداشتی خارج از منزل به طور غیر مستقیم بر بهداشت خانواده تاثیر گذار است ، که باید به آن توجه نمود .
اوقات فراغت : مهمانی ، مسافرت ، تفریح
همه زندگی کار نیست بلکه برای بهتر کار ردن فرصت هایی برای رسیدگی به خویشتن و نیز تفریح لازم است . خانواده سالم سعی دارد بخشی از در امد و زمان خود را به تفریح سالم اختصاص دهد . تفریحات می تواند به شکل مسافرت ، گردش در تفرجگاه هها ، مهمانی دادن ، مهمانی رفتن ، دیدو بازدید های فامیلی و دوستانه باشد . انچه که مهم است دوری کردن از ریخت و پاش و اسراف و چشم و همچشمی ، رعایت حریم های خانوادگی مثل حفظ حجاب و پرهیز از نگاه حرام و دوری از غیبت و تمسخر و فخر فروشی و نیز حفظ حریم های اجتماعی مثل رعایت قوانین ، حدود مالکیت افراد و دوری از رفتارهای آزار دهنده به دیگران می باشد .
یکی از بهترین استفاده ها در روزهای تعطیل دیدن اقوام و نزدیکان به خصوص پدر و مادر است . پدران و مادران که معمولا در دهه اخر عمر هستند احتیاج به محبت و رسیدگی و دیدن فرزندان و نوه های خود دارند .
چه خوب است ، برخی از جمعه ها ، خود و فرزندانما در نماز جمعه شرکت کنیم که همین امر غیر از انکه انجام یک وظیفه دینی – سیاسی است . حضور در فضای معنوی نماز جمعه و هم نشینی  با افراد مومن و استفاده از مزایای جانبی نمایشگاه های کوچک و بزرگ کتب ، نوار ، CD، مجلات و … موقعیت با ارزش و مطلوبی برای گذراندن یک روزتعطیل می باشد .
برگزاری مهمانی های سالم و دو ستانه ، استفاده دیگری برای گذران اوقات فراغت می باشد و می توان برای کمتر شدن هزینه مهمانی ها با یک نوع غذا از مهمان ها پذیرایی کرد و یا حتی در میهمانی های خیلی دوستانه هم به گونه ای اشتراکی غذا را تهیه نمود و برای کمتر کردن زحمت میزبان با او به همکاری پرداخت . مثل همکاری در پذیرایی و جمع و جور کردن وسایل و شستشوی ظروف و … تا بعد از یک روز تعطیلی خستگی بر تن صاحب خانه نماند.
تزئین ، آرایش ، عطر ، وسایل رفاهی
امام صادق (ع) می فرمایند : « همانا خداوند عزو جل زیبایی و آراستگی را دوست دارد » .
از موارد استفاده صحیح در آمد خانوار تهیه وسایل ارایش و نظافت و عطر می باشد آنچه از تعالیم دینی رسیده تاکید بر اراستگی ظاهری انسان چه در محیط خانه و چه در برخورد با عموم مردم دارد . برخی از عالمان آراستگی ظاهری را ، حقبزرگ انسانی و اجتماعی ، می دانند ، زیرا اینکار موجب خرسندی مردم می شود . پس همه بایدملزم به ان باشند، چون در اجتماع ظاهر می شوند و با یکدیگر روبه رو می گردند و روی یکدیگر تاثیر می گذارند .
در خانواده زن و شوهر باید خود را ملزم بدانند که در محیط خانه تمیز ، مرتب و آراسته باشند و البته برای این کار لزومی به مصرفهزینه های بالا و اسراف نیست ، می توان با حمام های یک روزدر میان ، شستشوی ساده موها و شانه زدن یا برس کشیدن به آن ، پوشیدن لباس تمیز و مرتب و استفاده کرد .
استفاده از عطر در حال عبادت و در خانواده توصیه شده است . امام رضا (ع) می فرمایند : « شایسته است که انسان هر روز عطر بزند و اگر نتوانست یک روز در میان و اگر نتوانست و در هر جمعه و این اندازه را ترک نکند ، خوشبویی موجب جلب دلها می شود . نماز معطر ثوابی برابر با هفتاد نماز بدون عطر را دارد . زیرا ملائکه و قوای معنوی و ماموران الهی که به نماز و عبادتاشان متوجه اند از بوهای خوش تغذیه می شوند و این موجب جذب و توجه بیشتر انان می گردد .
باید بخشی از هزینه های سبد مصرف خانواده را با توجه به اصول تنظیم بودجه خانواده برای تهیه وسایل رفاهی و اثاثیه منزل که باعث کمتر شدن زحمات کار در خانه و اسان شدن امور می گردد، اختصاص داد .
انفاق ، تعاون ، مددکاری
امام علی علیه السلام می فرمایند می فرمایند : فقیران مسلمین را در زندگی ، شریک خویش سازید ، قانون طبیعت از انسان می خواهد کار کند و مخارج خود و خانواده را بدست آورد ولی مواردی است که افرادبه دلایلی مختلف  از تامین مخارج زندگی خود و خانواده را بدست آورد ولی مواردی است که افراد به دلایلی مختلف از تامین مخارج زندگی خود و خانواده عاجزند در چنین مواردی وظیفه دولت استبه این خانواده ها رسیدگی کند البته بر خانواده های مرفه و سایر مسلمانان نیز لازم است فردی یا از طریق سازمانهای  مطمئن خیریه و مددکاری های اجتماعی به انها کمک کنند مثل تهیه جهیزیه دختران خرج درمان ، تهیه آذوقه برای مستمندان به خصوصدر ایام ماه مبارک رمضان یا اعیاد که بیشتر مورد نیاز است . بنا به فرموده آیه شریفه « ان احسنتم احسنتم لانفسکم » نیکی کردن برای خود انسان است . و هم موجب برکت مال خود انسان می شود و باعث ایجاد گسترش عواطف انسانی در جامعه می گردد و از کینه و نفرت جلوگیری می کند .
انسان هر چه نیکی به دیگران کند ثمره و نتیجه ان را در اخرت می بیند حتی اگر به اندازه مثقالی باشد . در این زمینه نقش زنان در خانواده بیشتری باشد برای تشویق اعضای خانواده به انجام امور خیریه و دادن دقات و شرکت برای هدایا در ایامی چون روز نیکوکاری …. سهم بسزایی دارند .  البته باید یاد آور شد که رسیدگی به حال مجروحین و انفاق در راه خدا نباید به گونه ای افراط آمیز باشد که فرد را از رسیدگی به امور خانوادگی خویش باز دارد و موجب تضیعع حقوق آن گردد .
مصارف شرعی ، پرداخت مالیات
هر مسلمانی در راستای انجام برنامه های دینی در آنچه که از مال و دارایی در اختیار دارد مسئولیت ها و پرداخت های مادی نیز برعهده دارد از جمله این وظایف عبارتند از : خمس ، زکات ، فطریه علاوه بر اینها مالیات و عوارض که در زندگی اجتماعی لازم است از دیگر اقلام سبد هزینه خانوار است .
عمده ترین مواردی که خمس بر ان واجب است منفعت کسب می باشد اگر انسان از راه کسب مالی بدست آورد از مخارج خود و خانواده اش زیاد باشد باید  آن را خمس بپردازد.
زکات نیز در شرایط خاص جزء واجبات پرداختی است . افرادیکه دارای حیواناتگاو و گوسفند و شتر و یا صاحب طلا و نقره و یا مالک گندم و جو و کشمش و خرما باشند بعد از دوازده ماه چنانچه این اموال در حد نصاب خاصی باشد پرداخت زکات آن ها واجب میباشد.
پرداخت فطریه سالی یکبار برای کسانیکه موقع غروب شب عید ، عاقل ، بالغ ، هوشیار باشند برای خود و افراد تحت تکفل آنها واجب است .
مالیات پولی است که در قبال حقوق شهروندی خودمی پردازیم برای تامین امکانات رفاهی شهری بیشتر مثل فضاهای سبز ، آسفالت خیابانهای شهر ، بازسازی جاده ها ی بین شهری و…
جوانان باید از اغاز بلوغ و زمان کسب در امد و شروع ازدواج تکالیف و وظایف شرعی خود را به خوبی بشناسند و انجام دهند که در این صورت راه های خوشبختی به روی خانواده و اجتماع باز می شود و بالاتر از ان رضایت و آرامش درونی و خشنودی خداوند هم ایجاد می شود .
صرفه جویی در مصرف
از مهم ترین شیوه های مدیریت در خانه ، حرکت و تلاش بریا صرفه جویی در مصرف می باشد .در این بخش زنان با استفاده از شیوه های مرسوم و هم چنین تدابیر و خلاقیت و ایجاد شیوه های نوین و متناسب با سطح زندگی خانواده می توانند کمک مهمی در تصحیح مصرف خانواده و هم چنین آموزش مصرف صحیح به فرزندان داشته باشند .
راههای صرفه جویی :
1-    صرفه جویی در مصرف انواع انرزی های برق و گاز و…
2-    صرفه جویی در مصرف آب
3-    صرفه جویی در مصرف غذا
4-    صرفه در پوشاک
5-    صرفه جویی برای استفاده صحیح از وسایل خانه
فصل سوم :
آموزش رفتارهای مطلوب اقتصادی به فرزندان
بخش مهمی از مسائل اقتصادی خانواده آموزش و تربیت رفتار صحیح اقتصادی به فرزندان است .
آموزش اقتصاد به فرزندان به 2 گونه مستقیم و غیر مستقیم است . بخش غیر مستقیم که مهمتر هست ، روش و نوع عملکرد والدین است که خواه ناخواه به فرزندان منتقل می شود . در بخش مستقیم والدین یا مربیان به گونه مستقیم عمل می کنند مثلا درباره مسائل اقتصادی با فرزندان گفتگو می نمایند .
1-    فرزندان و خرید
یکی از امور اقتصادی خانواده ها خرید کردن فرزندان می باشد اگر با فرزندان به خرید می روید سعی کنید در هنگام خرید از انها نظر خواهی کنید از همان ابتدا از خریدهای غیر ضروری خودداری کنید . اگر فرزندتان رابه خریدی فرستید به مقدار لازم پول در اختیار او قرار دهید نوعی برنامه ریزی داشته باشید که بچه ها مکرر به خرید نروند .
2-    فرزندان و پول
نحوه نگهداری از اسکناسها را باید به فرزندان آموزش دارد . پول نعمتی از جانب خداست که با زحمت فراوان پدرومادر بدست می آید  . باید به فرزندان اموزش داد تا پول توجیبی خود را به اندازه و به جا خرج کنند و مقداری پس انداز کنند و انها را تشویق به دان صدقه از پول خود نمود .
3-    فرزندان و حفظ اموال
از دیگر آموزشهای ضروری به فرزندان توجه دادن انان به حفظ اموال می باشد به طور مثال به میز و نیمکت و درو دیوار و وسایل همکلاسی های خود ضررو صدمه وارد نکنند . به طور کلی برای مالکیت دیگران و حدود آن اهمیت قائل شوند و حق الناس را مهم بدانند .
فصل چهارم
مشکلات حاد اقتصادی و راهکارهای برون رفت از آنها
علل پیدایش مشکلات
نا بسامانیها ی شدید اقتصادی در خانواده معمولا براثر مسدود شدن راههای در امد اتفاق می افتد که برحسب مدت انسداد ، وضعیت پس اندازخانواده ، وجود حمایتهای جانبی از خانوادهتعداد افراد خانواده و تلاش انها و مهمتر از همه شیوه مدیریت خانواده دچار شدت و ضعف است .
راههای برون رفت از مشکلات حاد اقتصادی
الف ) راهکارهای درون خانوادگی
ب) راهکارهای برون خانوادگی
راهکارهای درون خانوادگی
1-    مدیریت صحیح
مهمترین عامل گذر از بحرانها و مشکلات ، مدیریت صحیح و خردمندانه است شرایط سخت عامل موثری بریا به فعالیت در اورده شدن استعداد های عالی انسانی است لذا مدیریت در مواجهه با مشکلات حاد نه تنها خود را نمی بازد بلکه با تدبیر به سرو سامان دادن اوضاع نابسامان موجود می پردازد .
2-    استفاده از پس اندازها
معمولا خانواده هایی که به طور نسبی از توان مادی بهره مند باشند سعی می کنند مقداری از در امد و خود را به گونه های مختلف پس انداز نمایند تا در دوران سخت کمبود در امد از ان استفاده نمایند .
3-    حمایتهای فامیلی
می توان با ایجاد صندوق قرض الحسنه فامیلی توسط بزرگان خانواده قدم موثری برای کمک به اقوامی که گرفتار مشکلات اقتصادی هستند برداشت وجود این صندوق ها در فامیل موجب بیشتر شدن همبستگی خانوادگی و همین طور گرفتار نشدن نیازمندان درچرخه ربا خواری می شود .

راهکارهای برون خانوادگی
1-    بیمه ها
انواع بیمه ها می تواند کمک مهمی برای جبران خسارت های وارده باشد مثل بیمه اتش سوزی زلزله ، بیمه های حوادث رانندگی ، بیمه عمر ، …
2-    کمیته امداد امام خمینی (ره)
یکی از مهمترین نهادهای خدماتی جامعه کمیته امداد امام است و خانواده هایی که به طور جد گرفتار مشکلات حاد اقتصادی هستند با شناسایی که از طرف این کمیته انجام می شود از انواع کمک های نقدی ، جنسی ، تحصیلی ، بهداشتی و درمانی … بهرهمند گردند و تا حدی از زیر بار فشار و مشکلات اقتصادی نجات یابند .
3-    سازمان تامین اجتماعی
سازمان تامین اجتماعی یک سازمان عمومی غیر دولتی است که بخش عمده منابع ان از محل حق بیمه ها تامین می شود و متکی به منابع دولتی نیست ومهمترین تعهدات و خدمات این سازمان عبارت است از : حمایت در برابر حوادث ، بیماری ، بارداری …… مقرری بیکاری ، کمک هزینه ازدواج وکفن و دفن .
4-    سازمان بهزیستی
این سازمان خدماتی را جهت کمک به توانمندی معلولین ، پرداخت حق بیمه کارگران معلول ، اخذ موافقت اصولی و پروانه جهت فعالیت موسسات غیر دولتی و خیریه برای اموری مثل باز پروری معتادین مراکز توانبخشی بیماران روانی مزمن و … راانجام می دهد .
فهرست منابع
قرآن کریم
نهج البلاغه
افشاری ، زهرا (1383 ) اقتصاد خانواده ، دانشگاه الزهرا (س) ، مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری ؛
آیت الهی ، زهرا (1381) زن در خانواه (1)و (2) روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان ، بسطام نیشابوری (1370) طب الائمه انتشارات جاف ؛
تنه کار ، محسن (1385) چگونگی تربیت فرزندان دلخواه نشرنجابت .
حائری اردکانی ، محمود ، مدیریت خانه ، انتشارات دانشگاه الزهرا (س) .
حکیمی ، محمد (1370 )معیارهایاقتصادی در تعالیم رضوی ، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی ؛
آیت الله خامنه ای ، سید علی ( 1381 ) ، زن ریحانه افرینش ، دارالهدی .
امام خمینی ، سید روح الله (1386) تحریر الوسیله ، دفتر انتشارات اسلامی ؛
امام خمینی ، سید روح الله ( 1369 ) صحیفه نور ، انتشارات سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی ؛
ریچ ، دوروتی ، کلید های پرورشی مهارتهای اساسی در زندگی کودکان و نوجوانان ، ترجمه : اکرم قیطانی ؛
علامه طباطبایی ، سید محمد حسین (1362) سنن النبی (ص) ، کتابفروشی اسلامیه ؛ عطاری ، عباس (1383)، این گونه فرزندتان را تربیت کنید ، چاپ آسم ؛
قرائتی ، محسن (1385) ، سیر ، پیامبر اکرم با نگاهی به قرآن کریم ، مرکز فرهنگی درسهایی از قران .
لقمانی ، احمد (1381 ) رزق ، روزی ، رفاه ، انتشارات بهشت بینش ؛
محدثی ، جواد (1384 ) راه زندگی الفبای سعادت خانواده ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ؛
محمدی ، سید محسن (1383) مسائل جدید از دیدگاه علما ء و مراجع تقلید ؛
مشکینی اردبیلی ، علی اکبر (1383) ازدواج در اسلام ، مترجم احمد جنتی نشر موسسه بوستان ، کتاب قلم ؛
مصباح یزدی ، محمد تقی (1379 )، جامعه و تاریخ ؛
مظاهری ، حسین (1386) ، اخلاق در خانه نشر اخلاق ؛
موگهی ، عبدالرحیم (1384 )احکام خانواده ، مطابق با فتوای امام خمینی (ره) نشر مؤسسه بوستان کتاب قلم ؛
مجلات
–    مجله پیام زن 170-161
–    روزنامه جمهوری اسلامی
–    پایگاه های اینترنتی
–    پایگاه کمیته امداد
–    پایگاه سازمان تامین اجتماعی
–    پایگاه سازمان بهزیستی
–