(مطالعه پژوهشی)
چکیده: غدیرخم، اولین و اساسی ترین عامل جمعی و حرکتی در تحت تأثیر قرار دادن فرهنگ افراد جامعه است. همین غدیر است که در کتب و احادیث، منعکس شده و سینه به سینه منتقل شده است و شاهدان بیشماری بر آن صحه گذاشته اند. بی گمان تبیین واقعه غدیرخم و عوامل مؤثر بر گسترش آن در بین افراد جامعه، از دیدگاه جامعه شناسی از موارد مهمی است که باید در نظر گرفته شود. واقعه غدیرخم هر چند جمیع الابعاد است، ولی دارای ابعادی مهم می باشد که باید برای افراد جامعه باز گفته شود و به آنها اشاره نمود. شناخت و تبیین چگونگی گسترش و توسعه ابعاد غدیرخم، به ویژه برای اقشار نوجوان و جوان، نیاز مبرم روزمره بوده و خواهد بود. مقاله حاضر در پی کشف میزان انطباق عناصر فرهنگی با عناصر اقتصادی و دینی واقعه غدیرخم است.
انطباق جایگاه حقیقی غدیر در فرهنگ عمومی ایرانیان
از دیدگاه جامعه شناسی دینی
(مطالعه پژوهشی)
هدف: هدف کلی این مقاله پژوهشی، عبارت است از: «تعیین میزان انطباق واقعه غدیرخم با فرهنگ ایرانی از دیدگاه جامعه شناسی دینی در شهر سنندج».
روش: مقاله حاضر حاصل پژوهشی میدانی بوده است و با عطف به اهداف مورد مطالعه، جزء مطالعات توصیفی ــ تحلیلی و به لحاظ روشی در قلمرو تحقیقات میدانی ــ روش تحقیقپیمایشی ـ قرار خواهد گرفت. واحد تحلیل فرد می باشد. همچنین در این پژوهش از تکنیک پرسشنامه جهت جمع آوری داده ها استفاده می شود. جامعه آماری مورد بررسی در این پژوهش متشکل از کلیه شهروندان شهر سنندج بوده که سن آنها بالاتر از 15 سال است. حجم نمونه با توجه به حجم جامعه آماری تعیین می شود. حجم نمونه 100 نفر با توجه به افت و سطح ریزش نمونه انتخاب شده اند. از دو پرسشنامه عناصر فرهنگی بومی و عناصر فرهنگی اعتقادی غدیرخم برای این کار استفاده شده است. روایی بدست آمده با استفاده از آزمون آلفای کرنباخ در پرسشنامه اول برابر با 0/822 و در پرسشنامه دوم برابر با 0/856 بوده است.
یافته ها: تأثیر مستقیم بُعد فرهنگی واقعه غدیرخم به طور مستقیم دارای اثر 350 /0 و تأثیر غیرمستقیم این متغیر بر متغیر وابسته 0/571 می باشد، که (0/004>P) حکایت از رابطه مثبت و مستقیم، خطی و معنادار بین متغیر بُعد زیارتی واقعه غدیرخم و فرهنگ بومی دارد. تأثیر کلی این شاخص ــ مستقیم و غیرمستقیم ــ برابر با 921 /0 بوده است.
واژگان کلیدی: فرهنگ، فرهنگی عمومی، انطباق، غدیر و جامعه شناسی دین.
مقدمه:
واقعه غدیرخم از دوران پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله و سلم» به بعد، مناطق و فرهنگ های مختلف را تحت تأثیر قرار داده است؛ این تأثیر؛ فراگیر بوده و خارج از بُعد مکانی عمل نموده است، بنابراین این واقعه از جایگاه رفیعی برخوردار است که باید مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد. به همین منظور می بایست در ابتدا عناصر فرهنگی موجود را مورد بررسی قرار داد و میزان انطباق آنان را با واقعه غدیرخم به دست آورد.
عناصر فرهنگی کوچک ترین جزء فرهنگ محسوب می شوند که نقشی بسیار مهم را ایفا خواهند کرد. در فرهنگ ایرانی این عناصر تمایل به هم پوشی با عناصر دینی و اعتقادی دارند؛ بنابراین میزان همپوشی عناصر فرهنگی را باید توسط عناصر مذهبی و اعتقادی سنجید و به دست آورد. چون مذهب و اعتقادات و به طور کلی، دین مبین اسلام پایه ی زندگی ما ایرانیان را تشکیل می دهد، بنابراین این مهم از ضروریات روزمره محسوب می شود. مقاله حاضر در پی یافتن میزان انطباق عناصر فرهنگی با عناصر دینی و اعتقادی است.
بیان مسئله:
شاید به نظر و در وهله ی اول مهم نباشد که عناصر فرهنگی زیربنای فرهنگ و جامعه را تشکیل می دهند، اما مهمترین بخش جامعه که به عنوان سکان حرکتی عمل می کند، همان عناصر فرهنگی هستند. عناصر فرهنگی به جامعه جهت می دهند که باید به کدام سو پیش روند یا از سویی حرکت نکنند، افراد جامعه را، نظم می بخشند و آنها را تحت سیطره خود درمی آورند. هر چند افراد جامعه می توانند از آنها پیروی نکنند، اما اگر این تعداد اندک باشند نرمال محسوب خواهد شد ولی اگر تعدادشان بیشمار باشد؛ بنابراین نتیجه می گیریم که عنصر فرهنگی تغییر کرده یا جابجا شده است.
یافتن میزان انطباق عناصر بومی فرهنگ ایرانی با عناصر دینی و اعتقادی، از ضروریات زندگی روزمره است که جزء حیطه های بکر در زمینه جامعه شناسی دینی محسوب می شود. در این مقاله عناصر فرهنگ دینی را با توجه به واقعه غدیرخم در نظر خواهیم گرفت و عناصر فرهنگی را در فرهنگ بومی اهالی سنندج محاسبه خواهیم کرد. به همین خاطر از دو پرسشنامه منفک که در دو زمان مختلف از افراد نمونه پرسیده شده استفاده شده است. پرسشنامه اول در خصوص عناصر فرهنگی بومی اهالی مردم سنندج است که بدان پاسخ داده شده و در زمان اول به اجرا درآمده است و پرسشنامه دوم با همین سؤالات اما با افزودن عناصر مرتبط با واقعه غدیرخم در زمان دوم از افراد نمونه پرسیده و تکمیل شده و در پایان نیز میزان انطباق آنها با همدیگر سنجیده شده است.
واقعه غدیر و اهمیت آن
سرتاسر حیات طیبه رسول اکرم «صلی الله علیه و آله و سلم» و لحظه به لحظه آن در نزد مسلمانان دارای اهمیتی بس شگرف و والاست؛ چرا که نه تنها کلام رسول اکرم به نصّ صریح آیات قرآن، عاری از هر گونه هوی و هوس و متصل به سرچشمه وحی است، (3) بلکه عمل و فعل آن بزرگوار نیز بر تک تک مسلمانان حجّت است و صراط مستقیم را به عالمیان می نمایاند.(4) اما در این میان، مقاطعی خاص از زندگی آن بزرگوار، به جهات گوناگون از اهمیتی ویژه برخوردار می باشد که یکی از بارزترین آنها، واقعه غدیرخم است. واقعه غدیر از ابعاد مختلف و از جهات متفاوت، دارای درخشندگی و تلألؤ خاصی در تاریخ اسلام است. کمتر مقطع تاریخی را می توان در جهان اسلامی یافت که از لحاظ سند، اطمینان از اصل وقوع، کثرت راویان و اعتماد بزرگان و علمای مسلمین، قوت و استحکامی نظیر این رویداد مهم داشته باشد.
همانطور که گفته آمد، واقعه غدیرخم را نمی توان در ابعاد محدود جای داد، اما در حدّ امکان سعی شده است تا ابعادی برای آن تصور نمود، که شامل ابعاد زیر است:
1ـ بُعد ارزشی
2ـ بُعد هنجاری
3ـ بُعد رفتاری
4ـ بُعد گفتاری
5 ـ بُعد زیارتی
6ـ بُعد نیایشی
منظور از بُعد ارزشی، آن دسته مواردی است که مطلوب و پسندیده می باشد، و می دانیم که فرهنگ دینی شامل تأثیرپذیری از تمام وقایع، مرقدهای مطهر، بزرگان و اولیاء دینی است؛ بنابراین می خواهیم سهم تأثیرپذیری فرهنگ بومی را در قالب عناصر فرهنگی از غدیرخم به دست آوریم، مگر نه اینکه تمامی این واقعه، پسندیده و دارای بُعد والای ارزشی است.
منظور از بُعد هنجاری، میزان انطباق دستورات اجتماعی مانند بایدها و نبایدها در این خصوص در فرهنگ بومی و عمومی است.
منظور از بُعد رفتاری، دستورالعمل های ریز زندگی و فردی می باشد.
منظور از بُعد گفتاری، احادیث و بیانات و روایات اجتماعی در این خصوص است.
منظور از بُعد زیارتی، سفرها و نیت بر سفر جهت زیارت و بازدید از امکان این واقعه است.
منظور از بُعد نیایشی، احادیث و بیانات و روایاتی است، که جنبه راز و نیاز با معبود را دارد.
مدل شماره (1): دسته بندی ابعاد واقعه غدیرخم و فرهنگ عمومی و بومی.
اهداف پژوهش:
هدف کلی در این مقاله پژوهشی، عبارت است از: «تعیین میزان انطباق واقعه غدیرخم با فرهنگ عمومی در شهر سنندج» و اهداف جزئی طرح عبارتند از:
- توصیف میزان انطباق واقعه غدیرخم با فرهنگ عمومی.
- تعیین میزان انطباق واقعه غدیرخم با فرهنگ عمومی.
- تعیین میزان اثرگذاری (ضریب اثر) ابعاد شش گانه انطباق واقعه غدیرخم با فرهنگ عمومی (path analysis)
- تعیین ضریب تعیین (r^2) و ضریب اثر هر کدام از ابعاد، به طور مستقیم و غیرمستقیم با فرهنگ عمومی.
مبانی نظری
نظریه ای که در این مقاله با توجه به مدل نظری مورد توجه قرار می گیرد، نظریه کارکرد گرایی جدید (5) است (Dahrendrof, 1959). جعفری السکاندر مؤسس کارکردگرایی جدید می باشد. یکی از مهمترین اصول و ویژگی های کارکردگرایی جدید، طرح جامعه شناسی چند بعدی (6) است. بر اساس این طرز تلقی، الکساندر و همکارانش سعی دارند تا میان نظم (فردی و جمعی) و عمل (مادی و ایده آلی) به تلفیق جدیدی دست یابند.
رابطه عناصر فوق توسط الکساندر تحت عنوان «مدل انسجام» طراحی شده است. از نظر او در جامعه به لحاظ نظری و عملی دو مشکل عمده وجود دارد. مشکل اول نظم است که در دو سطح کلان (جمعی) و خُرد (فردی) ادامه دارد. مشکل دوم کنش است، کنش از نظر الکساندر در استمرار مادی ــ ذهنی است. کنش از حالت مادی و ابزاری تا ایده آلی استمرار دارد. الکساندر این دو روند (نظم و کنش) را در یک برخورد قرار داده است و رابطه فوق را یافته است (ارمکی، 1376، 107).
در رابطه بین عوامل فوق، چهار حالت وجود دارد. در طرف اول که از رابطه نظم جمعی و
کنش ابزاری تشکیل شده است، ساخت های مادی قابل بررسی می باشند. در این حوزه آزادی فردی وجود ندارد در طرف دوم که از برخورد نظم جمعی و عمل ایده آل ایجاد می گردد، نرم ها به وجود می آیند. در طرف سوم که از رابطه بین عمل مادی و نظم فردی حاصل می شود، همانند امور عقلانی قابل پیگیری است و در طرف چهارم که از رابطه بین عمل ایده آلی و نظم فردی تبعیت می کند، کارگزاری ارادی را می توان تصور نمود.(Dahrendrof, 1959)
الکساندر معتقد است که جامعه شناسی چند بعدی او که همان جامعه شناسی ترکیبی است، در جهت توسعه یک چهارچوب تئوریکی است که بر کنش عقلانی (7) و کنش تفسیری (8) و همچنین طرح دیدگاه های ترکیبی و تلفیقی از فردگرایی و جمع گرایی مبتنی است.(ارمکی، 1376، 107).
آنچه در این دیدگاه به نظر الکساندر مطلوب است، بررسی و تحلیل «نحوه اجتماعی شدن فرد» (نحوه اجتماعی کردن طرز تفکر) در جامعه منتج از نیروی جمعی با وجود رفتارهای ارادی است. این طرز تلقی نقد کننده دیدگاهی است، که عمل فردی را مطلقاً آزاد یا ناشی از جبر می داند.
در این طرز تلقی، الکساندر در پی طرح دیدگاه ترکیبی از فرد و جامعه، نظم فردی و جمعی، عمل مادی و غیرمادی و تحلیل عقلانی و تفسیری در اثر پیوند میان اندیشه های گارفینگل، مید، شولتز، وبر، مارکس و دیگر صاحبنظران می باشد.
فرضیات پژوهش:
- بین بُعد ارزشی واقعه غدیرخم با فرهنگ عمومی رابطه معناداری وجود دارد.
- بین بُعد هنجاری واقعه غدیرخم با فرهنگ عمومی رابطه معناداری وجود دارد.
- بین بُعد نیایشی واقعه غدیرخم با فرهنگ عمومی رابطه معناداری وجود دارد.
- بین بعُد رفتاری واقعه غدیرخم با فرهنگ عمومی رابطه معناداری وجود دارد.
- بین بُعد زیارتی (جمعی ـ عینی) واقعه غدیر با فرهنگ عمومی رابطه معناداری وجوددارد.
- بین بُعد گفتاری واقعه غدیرخم با فرهنگ عمومی رابطه معناداری وجود دارد.
روش شناسی
مقاله حاضر حاصل پژوهش میدانی بوده است و با عطف به اهداف مورد مطالعه، جزء مطالعات توصیفی ــ تحلیلی و به لحاظ روشی در قلمرو تحقیقات میدانی (9) ـ روش تحقیق پیمایشی (10) ـ قرار خواهد گرفت. واحد تحلیل فرد می باشد. همچنین در این پژوهش از تکنیک پرسشنامه (11) جهت جمع آوری داده ها (12) استفاده می شود.
به طور کلی روش تحقیق پیمایشی از جمله روش هایی میدانی بوده و مبتنی بر جمع آوری اطلاعات از طریق روش های مختلف از جمله: پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده می باشد. جهت جمع آوری داده های مورد نیاز از تکنیک پرسشنامه شامل: سؤالات بسته (13) و طیفی (طیف لیکرت) (14) اقدام شده است. تحلیل آماری از طریق آزمون های آماری از قبیل: ضرایب همبستگی متناسب با متغیرها (ضریب همبستگی پیرسون برای متغیرهای سطح سنجش فاصله ای و نسبی و ضریب همبستگی اسپیرمن برای متغیرهای با سطح سنجش رتبه ای)، رگرسیون چند گانه، (15) تحلیل مسیر (16) جهت تبیین، فیت و برازندگی (حجاری، 1381، ص 245 و کیانی، 1385، صص 211 ــ 1959) صورت گرفته و مدل ارائه شده در پژوهش با استفاده از نرم افزار آماری و تحقیقاتی spss ورژن 14 می باشد.
جامعه آماری: جامعه آماری مورد بررسی در این پژوهش متشکل از کلیه شهروندان ساکن حاشیه شهر سنندج که سن آنها بیشتر از 15 سال باشد، است. واحد آماری فرد می باشد.
حجم نمونه: حجم نمونه با توجه به حجم جامعه آماری تعیین می شود. حجم نمونه 100 نفر با توجه به افت و سطح ریزش نمونه انتخاب شده اند.
پایانی: با عنایت به موارد بالا و طی اجرای آزمون آلفای کرنباخ و با توجه به اینکه در این پژوهش از دو پرسشنامه که در دو زمان متوالی به اجرا درآمد استفاده شده است، عدد به دست آمده برای این پرسشنامه اول برابر با 0/822 و برای پرسشنامه دوم برابر با 0/856 بوده است.
یافته های پژوهش
نتایج بدست آمده حاکی از آن است که 93% از افراد ساکن در شهر سنندج، از ابعاد مختلف واقعه غدیرخم آشنا هستند و بقیه آنها نیز درباره آن اطلاعاتی بالاتر از حد معمول در خصوص ایشان دارند. 51% جامعه نمونه را مردان و بقیه را زنان تشکیل می دهد. داده های مربوط به جنس نشان می دهد که آگاهی و شناخت در مورد واقعه غدیرخم، فقط مختص به جنس خاصی نیست و در هر دو جنس در این زمینه آگاهی برابری داشته اند. مهمترین جدول در این مقاله پژوهشی، جدول شماره 6 می باشد. جدول شماره 6 توزیع درصد فراوانی پاسخگویان را بر اساس بُعد زیارتی (17) واقعه غدیرخم و به تفکیک مناطق مختلف شهری به طور مقایسه ای نشان می دهد:
جدول شماره 6ـ مقایسه توزیع درصد فراوانی پاسخگویان براساس بُعد زیارتی عناصر واقعه غدیرخم و عناصر زیارتی فرهنگ عمومی به تفکیک مناطق مختلف شهری
|
|
بُعد زیارتی واقعه غدیر خم |
بُعد زیارتی عناصر فرهنگی عمومی |
|
بالای شهر |
32 0/0 |
32 0/0 |
|
مرکز شهر |
33 0/0 |
33 0/0 |
|
حاشیه شهر |
35 0/0 |
35 0/0 |
|
جمع |
100 0/0 |
100 0/0 |
با توجه به جدول فوق بُعد نیایشی واقعه غدیرخم با بُعد گفتاری فرهنگ بومی در انطباقی کامل است. بطور کلی مهمترین بُعد از واقعه غدیرخم و تجدید یاد و ذکر ابعاد گوناگون واقعه غدیرخم، همان بُعد زیارتی است که انطباق 100% برای آن بدست آمده است بدین معنی که جزء آرزوهای افراد نمونه و به طور تعمیمی اهالی و شهروندان سنندج می باشد. البته ارقام در اعشار تا حدودی متفاوت هستند که گرد شده اند.
نمودار شماره 6 ـ مقایسه توزیع درصد انطباق عناصر زیارتی واقعه غدیرخم با عناصر زیارتی فرهنگ عمومی به تفکیک مناطق مختلف شهری.
آزمون فرضیات:
فرضیه شماره 1: بین بُعد ارزشی واقعه غدیرخم با عناصر ارزشی فرهنگ بومی رابطه معناداری وجود دارد.
معناداری (sig) به دست آمده برای انطباق برابر با 0/014 بوده است که نشان از انطباق با همدیگر دارد. ارتباط بین این دو متغیر دیده می شود. بدین معنی که بین بُعد ارزشی فرهنگ بومی با بُعد ارزشی واقعه غدیرخم، رابطه معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر فرض H_0 رد می شود و فرض H_1 قبول می گردد.
فرضیه شماره 2: بین بُعد هنجاری واقعه غدیرخم با عناصر هنجاری فرهنگ بومی رابطه معناداری وجود دارد.
معناداری (sig) به دست آمده برای انطباق برابر با 0/009 بوده است که نشان از انطباق با همدیگر دارد. ارتباط بین این دو متغیر دیده می شود. بدین معنی که بین بُعد هنجاری فرهنگ بومی با بُعد هنجاری واقعه غدیرخم، رابطه معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر فرضH_0 رد می شود و فرض H_1 قبول می گردد.
فرضیه شماره 3: بین بُعد رفتاری واقعه غدیرخم با عناصر رفتاری فرهنگ بومی رابطه معناداری وجود دارد.
معناداری (sig) به دست آمده برای انطباق برابر با 0/007 بوده است که نشان از انطباق با همدیگر دارد. ارتباط بین این دو متغیر دیده می شود. بدین معنی که بین بُعد رفتاری فرهنگ بومی با بُعد رفتاری واقعه غدیرخم، رابطه معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر فرض H_0 رد می شود و فرض H_1 قبول می گردد.
فرضیه شماره 4: بین بُعد گفتاری واقعه غدیرخم با عناصر گفتاری فرهنگ بومی رابطه معناداری وجود دارد.
معناداری (sig) به دست آمده برای انطباق برابر با 0/006 بوده است که نشان از انطباق با همدیگر دارد. ارتباط بین این دو متغیر دیده می شود. بدین معنی که بین بُعد گفتاری فرهنگ بومی با بُعد گفتاری واقعه غدیرخم، رابطه معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر فرض H_0 رد می شود و فرض H_1 قبول می گردد.
فرضیه شماره 5: بین بُعد نیایشی واقعه غدیرخم با عناصر نیایشی فرهنگ بومی رابطه معناداری وجود دارد.
معناداری (sig) به دست آمده برای انطباق برابر با 0/018 بوده است که نشان از انطباق با همدیگر دارد. ارتباط بین این دو متغیر دیده می شود. بدین معنی که بین بُعد نیایشی فرهنگ بومی با بُعد نیایشی واقعه غدیرخم، رابطه معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر فرض H_0 رد می شود و فرض H_1 قبول می گردد.
فرضیه شماره 6: بین بُعد زیارتی واقعه غدیرخم با عناصر زیارتی (جمعی ــ عینی) فرهنگ بومی رابطه معناداری وجود دارد.
معناداری (sig) به دست آمده برای انطباق برابر با 0/002 بوده است که نشان از انطباق با همدیگر دارد. ارتباط بین این دو متغیر دیده می شود. بدین معنی که بین بُعد زیارتی فرهنگ بومی با بُعد زیارتی واقعه غدیرخم، رابطه معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر فرض H_0 رد می شود و فرض H_1 قبول می گردد.
بحث و نتیجه گیری
با توجه به یافته های پژوهش درمی یابیم که بین تمامی ابعاد واقعه غدیرخم با ابعاد متناظر آنها در فرهنگ بومی، رابطه معناداری بدست آمده است. به طور کلی اگر بخواهیم میزان انطباق را محاسبه کنیم، به طور متوسط و حاصل تجمیع ابعاد شش گانه، برابر با 19/ 88 بوده است.
نتایج، گویای این موضوع است که مهم ترین بُعد منطبق بین فرهنگ بومی و واقعه غدیرخم، بُعد زیارتی است. بُعد زیارتی واقعه غدیرخم، یک بُعد جمیع الابعاد است که شامل جنبه های فردی و جمعی، معنوی و مادی و نیز ذهنی و عملی می شود؛ بنابراین مهمترین متغیر تأثیرگذار در انطباق بین عناصر فرهنگ بومی و عناصر واقعه غدیرخم، بُعد زیارتی واقعه غدیرخم است.
برای پی بردن به شدت ارتباط بین ابعاد در اینجا می خواهیم با توجه به چند متغیر مستقل، تغییرات متغیر وابسته را پیش بینی کنیم و اینکه بدانیم که آیا اضافه کردن متغیرهای جدید به متغیر مستقل قبلی، میزان دقت در پیشگویی را افزایش خواهد داد یا نه، همچنین برای اینکه ببینیم کدام متغیر یا متغیرها برای پیش بینی مناسب تر هستند، از رگرسیون چندگانه بهره گرفته
شده است. r^2 یا ضریب تعیین به دست آمده برابر با 96/3 بوده، که قدرت تبیین متغیر وابسته را توسط این مدل (متغیرهای مستقل) با استفاده از رگرسیون چندگانه (18) نشان می دهد. به عبارت دیگر می توان نتیجه گرفت که با افزایش متغیرهای جدید، دقت پیشگویی رگرسیون نیز افزایش می یابد.
همچنین با استفاده از تحلیل مسیر، تأثیر مستقیم بُعد زیارتی (حالتی که هم به جمع اشاره دارد و هم ملموس و عینی باشد) واقعه غدیرخم به طور مستقیم دارای اثر 0/350 و تأثیر غیرمستقیم این متغیر بر متغیر وابسته 0/571 می باشد، که (0/004>p) حکایت از رابطه مثبت و مستقیم، خطی و معنادار بین متغیر بُعد زیارتی واقعه غدیرخم و فرهنگ بومی دارد. تأثیر کلی این شاخص ـ مستقیم و غیرمستقیم ـ برابر با 921% بوده است.
پی نوشت ها :
کامبیز ملائی (1) و فاطمه میرزای غفاری (2)
1.معاون پژوهشی و جهاد دانشگاهی واحد کردستان و مدرس دانشگاه.
2.پژوهشگر و نویسنده.
3.خداوند در آیات 3 و 4 سوره نجم این امر را ذکر می کند: وَ مَا یَنطِقُ عَنِ الهَوَی «3» إنْ هُوَ اِلاَّ وَحیٌ یُوحَی «4»
4.لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن کَانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً. احزاب / 21.
5. Neo Functionalism.
6. Multi- Dimentional Sociology.
7. Rational Action.
8. Interpretative Action.
9. Field study.
10. Survuy method.
11. Questionnaire.
12. Data.
13. Closed.
14. Likert.
15. Multiple regresstion.
16. Path analysis
17.مراد از بُعد زیارتی توجه به عالی ترین بُعد است که همه ابعاد دیگر را نیز در برمی گیرد که عبارت است از بُعد جمعی ـ عینی.
18. Multiple regresstion.
منبع: حسینی مقدم، سید اسماعیل؛ (1387)، گلواژه غدیر، نشر وابسته به اداره کل اوقاف و امور خیریه استان کرمانشاه، چاپ اول 1387.
