مدل برنامه‌ريزی خطی چندهدفه برای تخصيص بهينه منابع انرژی

نویسندگان: عاليه کاظمی – محمدمهرگان – حامد شکوری

چکیده: اين تحقيق با استفاده از يك مدل برنامه‌ريزي خطي چندهدفه، تخصيص بهينه منابع انرژي كشور به بخش‌هاي مختلف ـ خانگي، تجاري، حمل و نقل، صنايع، كشاورزي، صادرات، تزريق به مخازن نفتي و نيروگاهها به عنوان توليدكننده انرژي ثانويه ـ را مورد بررسي قرار داده است و در اين راستا اهداف سياسي، اقتصادي و زيست محيطي نيز مورد توجه قرار گرفته‌اند. از داده‌هاي سال‌هاي 1346 تا 1387 براي پيش‌بيني تقاضاي انرژي در بخش‌هاي مختلف مصرف و بررسي اعتبار مدل استفاده شده است. همچنین با توجه به اجرا شدن طرح هدفمند‌كردن يارانه‌ها، تخصيص منابع نفت و گاز به بخش‌هاي مختلف مصرف طي سال‌هاي 1390 تا 1400 بررسي شده است. نتايج اين تحقيق، راهكارهاي مناسبي را در اختيار برنامه‌ريزان و تصميم‌گيران قرار می‌دهد تا برنامه‌ريزي مناسب در خصوص تخصيص بهينه منابع انرژي كشور داشته باشند.
کليد واژه‌ها: تخصيص منابع انرژی، پيش‌بينی، برنامه‌ريزی چند‌هدفه، برنامه‌ريزی خطی، هدفمند‌کردن يارانه‌ها، گازهای گلخانه‌ای.

مقدمه
انرژي از جمله عواملي است که در اکثر فعاليت‌هاي اقتصادي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. امنيت ملي اکثر کشورها در گرو دسترسي مطمئن به انرژي است. از اين رو، آينده توليد و مصرف حامل‌هاي انرژي و کاربرد بهينه آنها از اهميتي خاص برخوردار است. بخش اعظم انرژي مصرفي در ايران، از سوخت¬هاي فسيلي و نفت و گاز (3/99% در سال 1387) تامین می‌شود. با توجه به محدوديت‌هاي افزايش توليد نفت‌خام و گازطبيعي، رشد فزاينده مصرف فرآورده‌هاي نفتي و گاز، وابستگي اقتصاد و بودجه عمومي به درآمدهاي فروش نفت خام و مالکيت نسل‌هاي آينده بر منابع طبيعي، لزوم بهينه سازي در بخش‌هاي عرضه و تقاضاي نفت و گاز کشور، واقعيتي انکارناپذير است [1].
افزايش دماي زمين در دهه‌هاي اخير باعث بروز مشكلات پيش‌بيني نشده در زندگي انسان‌ها شده است كه از جمله مي‌توان به وقوع سيلاب‌ها، طوفان‌هاي شديد، ذوب شدن يخ‌هاي قطبي، بالا آمدن آب درياها و اقيانوس¬ها و به دنبال آن، به زير آب رفتن قسمتي از خشكي¬ها، فرسايش مناطق ساحلي، كوچ اجباري انسان¬ها و حتي تشديد بيماري¬ها اشاره کرد. يكي از مهمترين عوامل گرم شدن زمين، انتشار گازهاي گلخانه¬اي در جو بر اثر فعاليت¬هاي بشر است. مجموعه مسايل و مشكلات ياد¬شده باعث شده است که مقابله با آثار مخرب فعاليت¬هاي انسان در محيط زيست، از دغدغه¬هاي مهم جهاني به شمار آيد، به نحوي كه يافتن راهكارهايي براي كاهش يا رفع اين خسارت¬ها، بخش مهمي از گفت¬وگوهای دولت¬ها را تشكيل مي¬دهد. نقطه عطف اين گفت¬وگوها، كنوانسيون تغييرات آب و هوا با نام «كنوانسيون ساختاري [سازمان] ملل متحد در باره تغييرات آب و هوا» در سال 1992 بود که به عنوان منشور همكاري جامعه بين¬الملل براي مقابله با تغييرات آب و هوايي، به تصويب قريب به اتفاق كشورهاي جهان رسيد. در اين زمينه، معاهده‌هايي برای كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي وجود دارد كه از جمله مي¬توان به پيمان كيوتو اشاره نمود. اين معاهده، كشورهاي صنعتي را متعهد مي¬نمايد كه ميزان انتشار گازهاي گلخانه‌اي خود را تا 2012، در مقایسه با 1990، 2/5 درصد کاهش دهند. ايران نيز از سال 1996 به عضويت اين كنوانسيون در¬آمده است [2].
با توجه به موارد مذکور، تحقيق حاضر با در نظر گرفتن اهداف مختلف به منظور حفظ امنيت سياسی و امنيت انرژی، حفظ منافع اقتصادی و کاهش انتشار گازهای گلخانه¬ای، به طراحی مدل رياضی مناسب برای تخصيص بهينه نفت و گاز کشور پرداخته است.
تا کنون مدل¬هاي رياضي زيادي براي تخصيص بهينه منابع انرژي ارائه شده است. برخی مدل¬های موجود انرژی، مانند مسيج (مدل آلترناتيوهاي سيستم¬هاي عرضه انرژي و اثرات كلي زيست محيطي آنها) و تايمز، به بهينه¬سازی سيستم انرژی می¬پردازند. اکثر اين مدل¬ها داراي فرضياتي هستند که استفاده از آنها را براي ايران با مشکل مواجه مي¬کند. به عنوان مثال، در مدل تايمز در رابطه با همه کالاها فرض بازار رقابتي کامل در نظر گرفته شده است و قيمت، محصول ايجاد تعادل در بازارهاي جزئي است. البته در مدل تايمز اشاره شده است در شرايطي که فرض فوق صدق نمي¬کند، با استفاده از محدوديت¬هاي اضافي مي‌توان اين مشکل را مرتفع نمود. با توجه به اينکه تقريباً تمام حامل¬هاي انرژي در ايران را دولت عرضه می‌کند و فرض بازار تعادلي در مورد آنها صدق نمي¬کند، محدوديت¬هاي بسياري را باید به مدل اضافه نمود. بدين ترتيب، محدوديت-هاي فوق به قدري زياد خواهد شد که شايد ساختار مدل را تحت تاثير قرار دهد. از جمله موارد ديگري که استفاده از اين مدل¬ها را در ايران با مشکل مواجه خواهد ساخت، نياز به ورودي¬هاي متنوع و فراوان است که متاسفانه داده¬هايي با اين جزئيات در ايران وجود ندارد. از اين رو، در اغلب موارد به ناچار باید از داده¬هاي تخميني استفاده کرد. با توجه به اينکه که تعداد اين گونه داده¬ها به قدري زياد است که نهايتاً اعتبار داده¬هاي ورودي دچار مشکل می‌شود و نمي‌توان به نتايج مدل اطمينان کافي داشت، به نظر مي¬رسد براي استفاده از مدل¬هاي انرژي باید ابتدا نيازمندي¬هاي داده¬هاي مدل تهيه شود، طي چند سال اقدام به جمع‌آوري داده‌هاي فوق شود و سپس از مدل استفاده شود. بنابراين، استفاده از مدل¬هاي انرژي، مستلزم داشتن زيرساخت¬هايي نظير داده¬هاي آماري است [15].
محققين با استفاده از تکنيک¬های تحقيق در عمليات نيز به تخصيص بهينه منابع انرژی در بخش¬های مختلف مصرف پرداخته¬اند. مژر و همکاران (1998) مدل تخصيص منابع انرژي به مصرف¬کنندگان نهايي در بخش خانگي لبنان را با استفاده از برنامه¬ريزي آرماني چند¬هدفه توسعه دادند [21].  اگراوال و سينف، (2001) مدل انرژي پخت و پز در خانوارهاي هندی را با استفاده از برنامه¬ريزي چندهدفه فازي فرمول‌بندي کردند [20]. برگر و آنتونز (2003) مدل برنامه¬ريزي اقتصادي انرژي را با استفاده از تصميم¬گيري چندهدفه فازي فرمولبندي کردند [11]. صادقي و حسيني (2006) مدل برنامه¬ريزي عرضه انرژي در ايران را با استفاده از برنامه¬ريزي خطي فازي توسعه دادند [18]. شاه¬حسيني (1388) تخصيص گاز طبيعي به حوزه¬هاي مختلف مصرف شامل خانگي- تجاري و عمومي، صنعتي، نيروگاهي، صادرات و تزريق گاز به مخازن نفتي را مورد مطالعه قرار داد ‍[3]. محقر و همکاران (1389) با شناسايي شاخص¬هاي مهم اولويت¬بندي مصرف گاز و تعيين وزن نسبي آنها و با استفاده از روش تصميم¬گيري چندشاخصه تاپسیس به اولويت‌بندي تخصيص گاز به بخش¬هاي مختلف مصرف پرداختند و سپس با بهره‌گیری از روش برنامه‌ريزي آرماني، سهم بهينه بخش¬هاي مختلف مصرف را مشخص کردند [4].
در تحقيق حاضر با استفاده از تکنيک¬های تحقيق در عمليات و با در نظر گرفتن منافع امنيتی، اقتصادی و زيست محيطی، مدل رياضی تخصيص بهينه نفت و گاز طبيعی به بخش¬های مختلف طراحی شده است. در بخش 2، سيستم مرجع انرژی و در بخش 3، مدل رياضی تخصيص نفت و گاز طبيعی به بخش¬های مختلف ارائه شده است. در بخش 4، مدل رياضی پيشنهادی حل و نتايج آن تجزيه و تحليل شده است. در بخش 5، نتيجه¬گيری و پيشنهادها ارائه شده است.

سيستم مرجع انرژی
همانگونه که ملاحظه مي‌شود، انرژي اوليه، شامل نفت خام، گاز طبيعي غني و ساير موارد (برق آبي و بادي، سوخت¬هاي سنتي و …) مي‌باشد. انرژي که در داخل کشور به سيستم عرضه دارد مي‌شود، پس از تصفيه و فرآورش به حامل¬هاي انرژي تبديل مي¬گردد تا به انرژي ثانويه يا نهايي تبدیل شود. بخش¬هاي مصرف‌کننده نهايي، شامل خانگي- تجاري، صنعت، حمل و نقل و کشاورزي مي‌باشند. نيروگاهها نيز از حامل¬هاي انرژي مختلف براي توليد برق استفاده مي‌کنند.
نفت خام استخراج شده از مخازن نفتی را می¬توان به صورت خام صادر کرد و يا پس از ارسال به پالايشگاه¬های نفت و تبديل آن به فرآورده¬های نفتی به بخش¬های مختلف مصرف تخصيص داد. همچنين می¬توان فرآورده¬های نفتی را صادر و يا برای تولید برق به نيروگاههای حرارتی ارسال نمود. در صورت نياز، واردات فرآورده‌های نفتی نيز انجام می¬شود.
گاز غنی پس از ارسال به پالايشگاههای گاز به گاز سبک تبديل می¬شود. گاز سبک را می‌توان به بخش¬های مختلف مصرف تخصيص داد. همچنين می¬توان بخشی از گاز سبک را به صادرات تخصيص داد و يا برای ازدياد برداشت نفت خام، به مخازن نفت تزريق نمود.
ساير انرژی¬ها شامل سوخت¬های سنتی مورد استفاده در روستاها در بخش خانگی- تجاری و انرژی¬های تجديدپذير برای توليد برق در نيروگاهها می¬باشد.
برق توليد شده توسط نيروگاههای حرارتی و تجديدپذير را می¬توان به بخش¬های مختلف مصرف تخصيص داد. همچنين می¬توان ميزان مشخصی از برق را صادر نمود.

مدل رياضی تخصيص نفت و گاز طبيعی
در اين بخش، با توجه به سيستم مرجع انرژی، مدل رياضی تخصيص نفت و گاز طبيعی به بخش¬های مختلف مصرف طراحی می¬شود. متغيرها، پارامترها، تابع هدف و محدوديت¬هاي مدل مذکور به شرح زير مي‌باشند:
متغيرهاي مدل
: ميزان نفت خام که در سال  به فرآورده¬هاي نفتي تبديل مي‌شود. (ميليون بشکه)
: ميزان صادرات نفت خام در سال  (ميليون بشکه)
: ميزان صادرات فرآورده¬هاي نفتي در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان صادرات بنزين در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان واردات فرآورده¬هاي نفتي (به غير از بنزين) در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان واردات بنزين در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان فرآورده¬هاي نفتي تخصيص داده شده به بخش خانگي- تجاري در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان فرآورده¬هاي نفتي تخصيص داده شده به بخش صنعت در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان فرآورده¬هاي نفتي تخصيص داده شده به بخش حمل و نقل در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان فرآورده¬هاي نفتي تخصيص داده شده به بخش کشاورزي در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان فرآورده¬هاي نفتي تخصيص داده شده به نيروگاهها در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان گاز سبک تزريقي به مخازن نفت در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان صادرات گاز طبيعي در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان واردات گاز طبيعي در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان گاز طبيعي تخصيص داده شده به بخش خانگي- تجاري در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان گاز طبيعي تخصيص داده شده به بخش صنعت در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان گاز طبيعي تخصيص داده شده به بخش حمل و نقل در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان گاز طبيعي تخصيص داده شده به نيروگاهها در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان صادرات برق در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان واردات برق در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان برق تخصيص داده شده به بخش خانگي- تجاري در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان برق تخصيص داده شده به بخش صنعت در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان برق تخصيص داده شده به بخش حمل و نقل در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان برق تخصيص داده شده به بخش کشاورزي در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
تعريف انديس ها و حروف
: بخش خانگي- تجاري : بخش صنعت
: بخش حمل و نقل : بخش کشاورزي
: نيروگاهها : نفت خام
: فرآورده¬هاي نفتي : بنزين
: صادرات : واردات
: برق : گاز غني
: گاز سبک : تزريق به مخازن نفت
: زمان (سال) : تقاضا
: يارانه = : ساير انرژي¬ها (برق آبي و بادي، سوختهاي سنتي)
: قيمت : حد بالا
: انتشار گازهاي گلخانه‌اي : راندمان
: هدف : تلفات
پارامترهاي مدل
: ميزان توليد نفت خام در سال  (ميليون بشکه)
: ميزان توليد فرآورده¬هاي نفتي در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان توليد گاز طبيعي غني در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان توليد گاز طبيعي سبک در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان توليد برق در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان برق پس از کسر تلفات انتقال و توزيع در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي انرژي بخش خانگي- تجاري در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي انرژي بخش صنعت در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي انرژي بخش حمل و نقل در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي انرژي بخش کشاورزي در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي انرژي نيروگاهها در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي فرآورده¬هاي نفتي بخش خانگي- تجاري در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي فرآورده¬هاي نفتي بخش صنعت در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي فرآورده¬هاي نفتي بخش حمل و نقل در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي فرآورده¬هاي نفتي بخش کشاورزي در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي گاز طبيعي بخش خانگي- تجاري در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي گاز طبيعي بخش صنعت در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي گاز طبيعي بخش حمل و نقل در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي گاز طبيعي نيروگاهها در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي برق بخش خانگي- تجاري در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي برق بخش صنعت در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي برق بخش حمل و نقل در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان تقاضاي برق بخش کشاورزي در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: راندمان پالايشگاههاي نفت در سال  (درصد)
: راندمان پالايشگاههاي گاز در سال  (درصد)
: راندمان نيروگاهها در سال  (درصد)
: تلفات انتقال و توزيع برق در سال  (درصد)
: يارانه فرآورده¬هاي نفتي در سال  (درصد)
: يارانه گاز در سال  (درصد)
: يارانه برق در سال  (درصد)
: قيمت واقعي نفت خام در سال  (دلار در بشکه)
: قيمت واقعي گاز طبيعی در سال  (دلار در بشکه معادل نفت خام)
: قيمت واقعي بنزين در سال  (دلار در بشکه معادل نفت خام)
: قيمت واقعي ساير فرآورده¬های نفتی در سال  (دلار در بشکه معادل نفت خام)
: قيمت واقعي برق در سال  (دلار در بشکه معادل نفت خام)
: متوسط انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف فرآورده¬هاي نفتي در بخش خانگي- تجاري (ميليون تن معادل دي¬اکسيد¬کربن به ميليون بشکه معادل نفت خام)
: متوسط انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف گاز در بخش خانگي- تجاري (ميليون تن معادل دي¬اکسيد¬کربن به ميليون بشکه معادل نفت خام)
: متوسط انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف سوخت¬هاي سنتي در بخش خانگي- تجاري (ميليون تن معادل دي¬اکسيد¬کربن به ميليون بشکه معادل نفت خام)
: متوسط انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف فرآورده¬هاي نفتي در بخش صنعت (ميليون تن معادل دي¬اکسيد¬کربن به ميليون بشکه معادل نفت خام)
: متوسط انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف گاز طبيعي در بخش صنعت (ميليون تن معادل دي¬اکسيد¬کربن به ميليون بشکه معادل نفت خام)
: متوسط انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف فرآورده¬هاي نفتي در بخش حمل و نقل (ميليون تن معادل دي¬اکسيد¬کربن به ميليون بشکه معادل نفت خام)
: متوسط انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف گاز طبيعي در بخش حمل و نقل (ميليون تن معادل دي¬اکسيد¬کربن به ميليون بشکه معادل نفت خام)
: متوسط انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف فرآورده¬هاي نفتي در بخش کشاورزي (ميليون تن معادل دي¬اکسيد¬کربن به ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف گاز طبيعي در بخش کشاورزي (ميليون تن معادل دي¬اکسيد¬کربن به ميليون بشکه معادل نفت خام)
: متوسط انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف فرآورده‌هاي نفتي در نيروگاهها (ميليون تن معادل دي¬اکسيد¬کربن به ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ميزان انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف گاز طبيعي در نيروگاهها (ميليون تن معادل دي¬اکسيد¬کربن به ميليون بشکه معادل نفت خام)
: حد بالاي مصرف سوخت¬هاي سنتي در بخش خانگي- تجاري در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: حد بالاي مصرف گاز طبيعي در بخش حمل و نقل در سال  (ميليون بشکه معادل نفت خام)
: ضريب استحصال بنزين از پالايشگاههاي نفت کشور در سال  (درصد)
: میزان استفاده از بنزين در بخش حمل و نقل در سال  (درصد)
: میزان تامين برق با انرژي¬هاي تجديدپذير در سال  (درصد)

توابع هدف
توابع هدف با رويکردهای سياسی، اقتصادی و زيست محيطی به شرح زير می¬باشند:
تابع هدف با رويکرد سياسی
براي حفظ امنيت سياسي و امنيت انرژي کشور، ميزان واردات باید حداقل شود. قابل ذکر است که در مدل پيشنهادي، واردات و صادرات سوآپ، با فرض تساوي واردات و صادرات، لحاظ نشده است. لذا تابع هدف اول، کمینه سازی مجموع واردات فرآورده‌هاي نفتي، گاز طبيعي و برق را مورد توجه قرار داده است. همچنين با توجه به اينکه بنزين، سوخت اصلي مصرفي در بخش حمل و نقل است و تقاضاي بالايي دارد، با در نظر گرفتن ضريب استحصال آن در پالايشگاههاي نفت کشور، جدا از ساير فرآورده‌هاي نفتي در نظر گرفته شده است.(1)

تابع هدف با رويکرد اقتصادی
این تابع هدف با توجه به ارزش هر بشکه نفت خام، يارانه تخصيص داده شده به حامل¬هاي انرژي (نفت، گاز و برق)، صادرات، واردات و مصارف حامل¬هاي انرژي در بخش¬هاي مختلف، حداکثر منافع اقتصادي را در نظر می¬گيرد. هدف در اينجا، حداکثرسازی منافع اقتصادي‌ـ شامل ارزش مجموع صادرات نفت خام، فرآورده¬هاي نفتي، گاز طبيعي و برق پس از کسر ارزش مجموع واردات فرآورده¬هاي نفتي، گاز طبيعي و برق و همچنين کسر ارزش يارانه تخصيص داده شده به بخش¬هاي مختلف است.

تابع هدف با رويکرد زيست محيطی
با افزايش ميزان گازهاي گلخانه¬اي، متوسط دما رو به افزايش است که این امر بر محيط زيست تاثير خواهد گذاشت، زیرا گازهاي گلخانه¬اي، حرارت متصاعد شده از زمين را جذب می‌کنند و اصطلاحاً به تله مي¬اندازند. برخي گازهاي گلخانه¬اي، نظير دي¬اکسيد¬کربن، محصول احتراق سوخت¬هاي هيدروکربني و فعاليت جامعه بشري هستند و برخي ديگر، مانند گازهاي ترکيبات فلور، منحصراً از فعاليت¬هاي بشري توليد مي¬شوند. متان از ديگر گازهايي است که بر دمای محيط اثر می‌گذارد و در زمره گازهاي گلخانه¬اي به شمار مي¬آيد. متان در طي فرايند توليد زغال سنگ، نفت و گاز آزاد مي¬شود. متان از منابعي نظير فضولات حيواني و دورريز کشاورزي نيز منتشر مي-گردد و در اثر پوسيدن زباله¬هاي ارگانيک نيز در فضا پراکنده مي¬گردد. از ديگر گازهاي گلخانه‌اي مي‌توان به اکسيد نيتروژن‌ـ ‌که از فعاليت‌ بخش¬هاي حمل و نقل، کشاورزي و صنعتي آزاد مي-گرددـ اشاره کرد [6]. با مصرف هر یک از حامل¬هاي انرژي ـ شامل فرآورده¬هاي نفتي(ضريب انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف فرآورده¬هاي نفتي در بخش¬هاي مختلف، با توجه به ضريب انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف هر فرآورده نفتي و ميانگين درصد مصرف آن طي 5 سال اخير محاسبه شده است.)، گاز و سوخت¬هاي سنتي در بخش¬هاي مختلف مقدار مشخصي از گازهاي گلخانه‌اي (شامل دی‌اکسیدکربن، متان، و اکسید نیتروژن) انتشار مي‌يابد. ضريب انتشار گازهاي گلخانه¬اي در تابع زير، معادل دي¬اکسيد¬کربن است که با در نظر گرفتن مقدار انتشار دي‌اکسيدکربن و معادل دي¬اکسيد¬کربن براي متان و اکسید نیتروژن محاسبه شده است. لذا این تابع هدف، کمینه سازی مجموع ميزان انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف حامل¬هاي مختلف انرژي در بخش¬هاي مختلف را مورد توجه قرار داده است.

محدوديت هاي مدل
محدوديت هاي مدل به شرح زير مي¬باشد:
محدوديت هاي تعادل
شامل محدوديت¬های تعادل نفت، گاز طبيعی و برق می¬باشد.
محدوديت هاي تعادل نفت
نفت خام توليد شده از مخازن نفتي را مي¬توان صادر و يا به فرآورده¬هاي نفتي تبديل کرد.(4)
همچنين نفت خام ارسالي به پالايشگاههاي نفت کشور، با توجه به راندمان آنها، به مقدار مشخصي از فرآورده¬هاي نفتي تبديل مي¬شود.(5)
مجموع فرآورده¬هاي نفتي توليد¬شده در داخل کشور و واردات، برابر با فرآورده¬هاي نفتي تخصيص داده شده به واردات و به بخش¬هاي مختلف است.(6)
همچنين در بخش حمل و نقل، محدوديت زير براي استفاده از بنزين مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به ضريب استحصال بنزين در پالايشگاههاي نفت کشور و ميزان استفاده از بنزين در بخش حمل و نقل در هر سال، در صورت نياز، واردات بنزين انجام مي¬شود. بنابراين، ميزان بنزين مصرفي در بخش حمل و نقل ـ که درصدي مشخص از کل انرژي مصرفي در اين بخش مي‌باشد ـ برابر با مقدار بنزين توليد¬شده در پالايشگاههاي نفت کشور ـ که درصد مشخصي از کل فرآورده¬هاي نفتي توليد شده در پالايشگاههاي نفت کشور است ـ به اضافه واردات بنزين مي¬باشد و در صورت توليد مازاد بر تقاضا، صادارت بنزين انجام مي¬شود.(7)

محدوديت هاي تعادل گاز طبيعي
گاز غني توليد شده از مخازن گازي پس از ارسال به پالايشگاههاي گاز، با توجه به راندمان آنها، به مقدار مشخصي از گاز سبک تبديل مي‌شود.(8)
مجموع گاز سبک توليد شده در داخل کشور و واردات، برابر با گاز طبيعي تخصيص داده شده به صادرات و به بخش¬هاي مختلف است.(9)

محدوديت هاي تعادل برق
ميزان حامل¬هاي انرژي (گاز طبيعي و فرآورده¬هاي نفتي) ارسالي به نيروگاههاي حرارتي کشور، با توجه به راندمان آنها و تلفات انتقال و توزيع، به مقدار مشخصي برق تبديل مي¬شود. برق توليد شده در نيروگاههاي حرارتي، بادي و آبي، به بخش¬هاي مختلف تخصيص می¬يابد. بنابراين، مجموع برق توليد شده در نيروگاههاي تجديدپذير و نيروگاههاي حرارتي، برابر با کل برق موجود برای تخصيص به بخش¬هاي مختلف مي‌باشد.(10)
با توجه به اينکه بر اساس برنامه¬هاي استفاده از انرژي¬هاي تجديدپذير در نيروگاهها، بخش مشخصي از برق از طريق انرژي¬هاي تجديدپذير تامين مي¬شود، محدوديت زير نيز اعمال شده است.(11)
برق توليد¬شده در نيروگاهها به بخش¬های مختلف مصرف تخصيص¬ داده¬ می¬شود. با توجه به تلفات انتقال و توزيع، محدوديت زير نيز در نظر گرفته شده است.(12)
همچنين مجموع برق توليد¬شده در داخل کشور (پس از کسر تلفات انتقال و توزيع) و واردات، برابر با ميزان برق تخصيص داده شده به صادرات و بخش¬هاي مختلف است.(13)

محدوديت هاي تقاضا
محدوديت¬هاي تقاضا شامل محدوديت مصرف کل انرژي بخش¬هاي مختلف و همچنين محدوديت تقاضاي حامل¬هاي مختلف انرژي ـ شامل فرآورده¬هاي نفتي، گاز، برق و ساير انرژي‌ها ـ در بخش¬هاي مختلف است.
محدوديت هاي تقاضاي بخش خانگي- تجاري
مجموع فرآورده¬هاي نفتي، گاز طبيعي، برق و سوخت¬هاي سنتي تخصيص داده شده به بخش خانگي- تجاري، بزرگتر یا مساوي با تقاضاي کل انرژي در اين بخش مي¬باشد. همچنين تقاضاي این بخش برای فرآورده¬هاي نفتي، گاز و برق، جداگانه مورد توجه قرار گرفته است.

محدوديت هاي تقاضاي بخش صنعت
مشابه با بخش خانگی-¬¬ تجاری، محدوديت¬های تقاضای بخش صنعت به شرح زير می¬باشد.

محدوديت هاي تقاضاي بخش حمل و نقل
مجموع فرآورده¬هاي نفتي، گاز طبيعي و برق تخصيص داده شده به بخش حمل و نقل، بزرگتر یا مساوي با تقاضاي کل انرژي در اين بخش مي¬باشد. همچنين تقاضاي فرآورده¬هاي نفتي در اين بخش، جداگانه مورد توجه قرار گرفته است. در خصوص تقاضاي گاز طبيعي و برق در بخش حمل و نقل، با توجه به محدود بودن توسعه زيرساخت¬هاي استفاده از گاز طبیعی فشرده شده (سی‌ان‌جی) و برق، محدوديت¬هاي مربوط به حدود بالا و پايين در نظر گرفته شده است.

محدوديت هاي تقاضاي بخش کشاورزي
مجموع فرآورد¬ه¬هاي نفتي و برق تخصيص داده شده به بخش کشاورزي، بزرگتر یا مساوي با تقاضاي کل انرژي در اين بخش مي¬باشد. همچنين تقاضاي فرآورده¬هاي نفتي و برق در اين بخش، جداگانه مورد توجه قرار گرفته است.

محدوديت هاي تقاضاي نيروگاهها
مجموع فرآورده¬هاي نفتي و گاز طبيعي تخصيص داده شده به نيروگاههاي حرارتي، بزرگتر یا مساوي با تقاضاي کل انرژي در اين بخش مي¬باشد. همچنين با توجه به اينکه در نيروگاه¬هاي حرارتي، استفاده از گاز طبيعي بر فرآورده¬هاي نفتي ارجحيت دارد و اين دو قابل جايگزيني با يکديگر هستند، تقاضاي گاز در اين بخش، جداگانه مورد توجه قرار گرفته است.

محدوديت هاي تقاضاي گاز برای تزريق به مخازن نفت
با گذشت بيش از صد سال از آغاز فعاليت صنعت نفت در ايران، اغلب ميادين نفتي، به خصوص ميادين بزرگ در مناطق خشک کشور، در نيمه عمر خود قرار دارند. از اين رو، براي حفظ توان توليد، از روش¬هاي ازدياد برداشت استفاده مي¬شود. بر اساس مطالعات انجام شده در اين زمينه، تزريق گاز، مناسب¬ترين روش برای ازدياد برداشت از مخازن نفت در مناطق خشک ايران تشخيص داده شده است. بنابراين، ميزان گاز تخصيص داده شده براي تزريق به مخازن نفت، بزرگتر مساوي با مقدار تقاضاي مشخص شده توسط متخصصين مي‌باشد.(19)

محدوديت هاي حدود بالا و پايين متغيرها:
محدوديت حدود پايين و بالاي استفاده از سی‌ان‌جی و برق در بخش حمل و نقل
همانگونه که اشاره شد، توسعه زيرساخت¬هاي لازم برای استفاده از سی‌ان‌جی و برق در بخش حمل و نقل، با محدوديت مواجه است و لذا محدوديت¬هاي زير در مدل اعمال شده است.
مقدار گاز طبيعي تخصيص داده شده به بخش حمل و نقل در هر سال، بزرگتر یا مساوي با مقدار گاز طبيعي تخصيص داده شده به اين بخش در سال پیش از آن و کوچکتر یا مساوي با حداکثر مقدار ممکن مي¬باشد. حداکثر مقدار گاز طبيعي قابل استفاده در اين بخش، با توجه به برنامه¬هاي توسعه جايگاههاي سی‌ان‌جی ـ که متولی آن، سازمان بهينه سازي مصرف سوخت است ـ مشخص می¬شود.
همچنين مقدار برق تخصيص داده شده به بخش حمل و نقل در هر سال، بزرگتر یا مساوي با مقدار برق تخصيص داده شده به اين بخش در سال پیش از آن و کوچکتر یا مساوي با حداکثر مقدار ممکن مي¬باشد. حداکثر مقدار برق قابل استفاده، با توجه به برنامه¬هاي توسعه مترو ـ که متولی آن، شرکت بهره برداري قطارهاي شهري تهران و حومه است ـ مشخص می¬شود.(20) (21)

محدوديت حد بالاي استفاده از سوخت¬هاي سنتي در بخش خانگي- تجاري
روستایيان ساکن در حاشيه جنگل¬ها و مراتع اغلب از هيزم، زغال چوب، بوته، خار و فضولات دامي استفاده مي¬نمايند روند استفاده از سوخت¬هاي سنتي طي سال¬هاي اخير با توجه به گسترش گاز¬رساني به روستاها و توزيع مناسب سوخت¬هاي مايع، روند استفاده از سوخت‌های سنتی در سال‌های اخیر رو به کاهش بوده است. بدين ترتيب، ميزان استفاده از سوخت¬هاي سنتي در بخش خانگي- تجاري در هر سال کوچکتر یا مساوي با حد بالاي آن ـ که باتوجه به ميزان کاهش مصرف طی 5 سال اخير در نظر گرفته شده است ـ مي¬باشد.(22)

محدوديت حد پايين صادرات
در مدل پيشنهادي، حد پايين صادرات نفت خام و گاز طبيعی در هر سال و ميزان صادرات در سال پیش از آن در نظر گرفته¬ شده است. بنابراين، محدوديت¬هاي زير به مدل اضافه شد. در سال¬هايي که طبق سند چشم‌انداز تدوين شده توسط وزارت نفت، ميزان توليد نفت خام کاهش می¬يابد، اصلاحات لازم در خصوص محدوديت مربوطه اعمال شده است.(23)  (24)

محدوديت نا منفي بودن متغيرها(25)
حل مدل رياضی تخصيص نفت و گاز طبيعی به بخشهای مختلف و تجزيه و تحليل نتايج داده ها و اطلاعات مورد نياز برای اجرای مدل، به شرح زير جمع¬آوری و پردازش شد.
• اطلاعات و داده‌هاي مربوط به ميزان توليد نفت خام و گاز طبيعي غني (پس از کسر گازهاي سوزانده شده)، ميزان گاز طبيعي مورد نياز برای تزريق به مخازن نفت کشور و برنامه¬هاي توسعه استفاده از انرژي¬هاي تجديدپذير در نيروگاهها در سال¬هاي آتي از وزارت نفت گرفته شد.
• داده‌هاي مربوط به قيمت نفت خام، بنزين، ساير فرآورده¬های نفتی، گاز طبيعی و برق در سال‌هاي آتي از اداره اطلاعات انرژي (EIA) امريکا گرفته شد [17].
• داده‌هاي مربوط به ميزان انتشار گازهاي گلخانه اي (دی‌اکسیدکربن، متان و اکسید نیتروژن) حاصل از مصرف سوخت¬هاي گوناگون در بخش¬هاي مختلف مصرف، از وزارت نيرو، دفتر برنامه¬ريزي کلان برق و انرژي جمع¬آوري شد.
• اطلاعات و داده¬هاي مربوط به ضريب استحصال بنزين در سال¬هاي آتي، با توجه به برنامه‌هاي توسعه و بهبود عملکرد پالايشگاههاي نفت کشور، از شرکت ملي پالايش و پخش فرآورده¬هاي نفتي ايران دريافت شد.
• اطلاعات و داده¬هاي مربوط به برنامه¬هاي بهبود راندمان نيروگاههاي کشور در سال¬هاي آتي، از وزارت نيرو، دفتر برنامه¬ريزي کلان برق و انرژي جمع¬آوري شد.
• اطلاعات و داده¬هاي مربوط به برنامه‌هاي بهبود راندمان پالايشگاههاي نفت کشور در سال‌هاي آتي، از شرکت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران دريافت شد.
• اطلاعات و داده¬هاي مربوط به برنامه‌هاي بهبود راندمان پالايشگاههاي گاز کشور در سال‌هاي آتي، از شرکت ملي گاز ايران دريافت شد.
• اطلاعات و داده¬هاي مربوط به حداکثر استفاده از سی‌ان‌جی در بخش حمل و نقل در سال‌هاي آتي، با توجه به برنامه¬هاي در دست اجرا برای راه¬اندازي جايگاههاي سی‌ان‌جی و اجراي ساير زيرساخت¬هاي لازم، از سازمان بهينه¬سازي مصرف سوخت جمع¬آوري شد.
• اطلاعات و داده¬هاي مربوط به حداکثر استفاده از برق در بخش حمل و نقل در سال¬هاي آتي، با توجه به برنامه¬هاي در دست اجرا برای راه¬اندازي خطوط مترو و اجراي ساير زيرساخت‌هاي لازم، از شرکت بهره¬برداري راه‌آهن شهري تهران و حومه جمع¬آوري شد.
• داده¬هاي مربوط به تعداد خانوار (برای پيش¬بينی مصرف انرژی در بخش خانگی- تجاری) و داده¬هاي مربوط به تعداد صنايع (برای پيش¬بينی مصرف انرژی در بخش صنعت) از مرکز آمار ايران جمع¬آوري شد [12].
• داده¬هاي مربوط به تعداد خودرو (برای پيش¬بينی مصرف انرژی در بخش حمل و نقل) از سازمان بهينه سازي مصرف سوخت جمع¬آوري شد [13].
• داده¬هاي مربوط به ارزش افزوده بخش صنعت (برای پيش بينی مصرف انرژی بخش در این) و کشاورزي (برای پيش¬بينی مصرف انرژی در این بخش) و داده¬هاي مربوط به ميزان سرمايه¬گذاري در بخش ساختمان (برای پيش¬بينی مصرف انرژی در بخش خانگی- تجاری) و ماشين¬آلات (برای پيش¬بينی مصرف انرژی در بخش صنعت) از موسسه مطالعات بين‌المللي انرژي جمع¬آوري شد [14].
• ساير داده¬هاي مورد نياز ـ شامل جمعيت، توليد ناخالص داخلي، مصرف انرژي در بخش¬هاي مختلف (برای پيش¬بينی مصرف انرژی در بخش¬های مختلف) و … ـ از ترازنامه هيدروکربوري کشور (1387) تهيه شده توسط موسسه مطالعات بين¬المللي انرژي [6] و وزارت نفت و ترازنامه انرژي کشور (1387) تهيه شده توسط دفتر برنامه¬ريزي کلان برق و انرژي وزارت نيرو [7] جمع¬آوري شد.
با توجه به اطلاعات جمع¬آوری شده از سازمان¬های مربوطه، مفروضات زير برای حل مدل در نظر گرفته شد.
• در مدت اجراي طرح هدفمند¬کردن يارانه¬ها، قيمت فرآورده¬هاي نفتي و برق تا پايان برنامه پنجم توسعه به 90 درصد قيمت جهاني و قيمت گاز طبيعي به 75 درصد قيمت جهاني خواهد رسید. قيمت فرآورده¬هاي نفتي و برق طي سال¬های 1390 تا 1393، به ترتيب، به 50 درصد، 70 درصد، 80 درصد و 90 درصد قیمت جهانی و قيمت گاز طبيعي، به ترتيب، به 50 درصد، 60 درصد، 70 درصد و 75 درصد قيمت جهانی خواهد رسید.
• گازهاي گلخانه¬اي شامل دی‌اکسیدکربن، متان و اکسید نیتروژن هستند. در محاسبه ميزان انتشار متان و اکسید نیتروژن، معادل دي‌اکسيد‌کربن در نظر گرفته شده است، زیرا شاخص موثر گازهاي گلخانه¬اي، پتانسيل گرمايش جهاني است و پتانسيل گرمايش جهاني متان و اکسید نیتروژن در افق زماني 100 سال، به ترتيب، 21 و 310 برابر پتانسيل گرمايش جهاني دی‌اکسیدکربن است [16]. همچنين ميزان انتشار گازهاي گلخانه¬اي حاصل از مصرف فرآورده‌هاي نفتي، با توجه به درصد مصرف هر یک از فرآورده‌هاي نفتي طي 3 سال اخير، محاسبه شده است.
• هر سال حداکثر 18 کيلومتر توسعه خطوط مترو وجود خواهد داشت.
• ضريب استحصال بنزين، هر سال، 1 درصد بهبود خواهد یافت.
• راندمان نيروگاههاي کشور، هر سال، 1 درصد بهبود خواهد یافت و به حداکثر 45 درصد خواهد رسید.
• راندمان پالايشگاههاي نفت کشور تا سال 1400 بهبود 2 درصد خواهد داشت.
• راندمان پالايشگاههاي گاز کشور تا سال 1400 بهبود 5/2 درصد خواهد داشت.
• در هر سال، حداقل 10 درصد از انرژي مورد نياز نيروگاههاي حرارتي از فرآورده‌هاي نفتي تامين خواهد شد. همچنين تا سال 1400، 10 درصد از برق توليدي کشور با استفاده از انرژي‌هاي تجديدپذير تامين خواهد شد.
• در هر سال، ميزان استفاده از سوخت¬هاي سنتي در بخش خانگي- تجاري، 3 درصد کاهش خواهد یافت. اين عدد با توجه به اطلاعات مربوط به مصرف نزولی سوخت¬هاي سنتي در بخش خانگي- تجاري در سال¬هاي اخير و نیز با توجه به توسعه گازرساني و تأمين فرآورده‌هاي نفتي در روستاها تعیین شده است.
• میزان صادرات نفت خام و گاز طبيعی در هر سال، کمتر از میزان آن در سال پیش از آن نخواهد بود و در سال¬هايي که طبق سند چشم انداز تدوين شده توسط وزارت نفت، ميزان توليد نفت خام کاهش خواهد يافت، حداکثر کاهش صادرات نفت خام به میزان 5 درصد خواهد بود.
تقاضاي انرژي، شامل تقاضاي کل انرژي و تقاضاي فرآورده¬هاي نفتي، گاز طبيعي و برق در بخش¬هاي مختلف با استفاده از روش¬هاي شبکه¬هاي عصبي سلسله مراتبي [5،8،10]، رگرسيون خطي فازي سلسله مراتبی [9،19] و داده¬های سال¬های 1346 تا 1387 پيش¬بيني شد. همچنین با در نظر¬گرفتن درصد ميانگين قدر مطلق خطا، مدل مناسب انتخاب شد و تقاضاي انرژي در سال-هاي آتي (جدول 1) پيش¬بيني شد. قابل ذکر است که روش شبکه¬های عصبی، به دليل خطای کمتر داده¬های آزمون، روش مناسب¬تری برای پيش¬بينی مصرف انرژی در بخش¬های مختلف بوده است.

جدول پيش بيني مصرف انرژي در بخش¬هاي مختلف (ميليون بشکه معادل نفت خام)

مدل با استفاده از نرم¬افزار LINGO حل شده است.همانگونه که ملاحظه می¬شود، در بخش خانگي- تجاري، تخصيص فرآورده‌هاي نفتي از روندي کاهشي و تخصيص گاز طبيعی از روندی افزايشی برخوردار است که علت آن، توسعه گازرساني در سطح کشور است. بخش حمل و نقل، یکی از مصرف‌کنندگان اصلی فرآورده¬های نفتی است. مصرف گاز طبيعي در اين بخش، به دليل محدوديت توسعه زيرساخت‌هاي لازم، از رشد کمي برخوردار است. در بخش صنعت، مصرف فرآورده¬هاي نفتي و گاز طبيعی، روندي افزايشي دارد. همچنين در بخش کشاورزي، مصرف فرآورده¬هاي نفتي، روندي افزايشي با شيب کند دارد. مصرف فرآورده¬های نفتی و گاز طبيعي در نيروگاهها روندي افزايشي دارد. بخش عمده-ای از نیاز اوليه نيروگاهها به انرژی را گاز طبيعی مرتفع می‌کند و در نتيجه، گازهاي گلخانه¬اي کمتری انتشار مي¬يابد. تزريق گاز به مخازن نفت، بخش اعظمي را به خود اختصاص داده است. اين مقدار، در ابتدا، روندي افزايشي و سپس کاهشي دارد. بخش زيادي از نفت خام به صادرات تخصيص داده شده است. صادرات نفت خام، در ابتدا، روندي افزايشي و سپس کاهشي دارد که علت آن، پير شدن مخازن نفت و در¬ نتيجه، برداشت کمتر مي¬باشد. صادرات فرآورده¬هاي نفتي نیز روندي کاهشي دارد. صادرات گاز طبيعی، روندی افزايشی دارد شيب آن و از سال 1396 کاهش می¬يابد.
برای بررسی اعتبار مدل پيشنهادی، نتايج آن با نتايج عملکرد واقعی در سال 1387 مقايسه شد. نتايج، نشاندهنده بهبود ميانگين توابع هدف به ميزان 3/12% است. بنابراين، مدل پیشنهادی از اعتبار لازم برخوردار است.

نتيجه گيری و پيشنهادها
در اين مقاله، تخصيص بهينه منابع انرژی به بخش¬های مختلف مصرف (شامل خانگی- تجاری، حمل و نقل، صنعت، کشاورزی، صادرات، تزريق گاز به مخازن نفت و نيروگاهها در ايران طی سال¬های 1390 تا 1400 با توجه به اهداف سياسی، اقتصادی و زيست محيطی و با در نظر گرفتن برنامه‌های آتی دولت مشخص شده است. از يک مدل برنامه ريزی خطی چند هدفه برای مدلسازی استفاده شده است. محدوديت های مدل، شامل محدوديتهای تعادل، تقاضا و حدود بالا و پايين متغيرهاست. نتايج حاصل از اين تحقيق، برای تخصيص بهينه نفت و گاز طبيعی به بخش‌های مختلف مصرف و نیز برای برنامه ريزی های آتی کاربرد دارد.
پيشنهاد می¬شود مدل تخصيص بهينه انرژی در کشور، به صورت فصلی طراحی و اجرا گردد. همچنين پيشنهاد می شود زير مجموعه هاي بخش¬هاي مختلف مصرف، به صورت مجزا در نظر گرفته شوند (به عنوان مثال، صنعت به پتروشيمي، فولاد و … تفکيک شود يا در بخش حمل و نقل، خودروهاي سبک و سنگين از يکديگر تفکيک شوند).

منابع
1. اسعدي، فريدون (1386)، « اهميت و ضرورت بهينه سازي و کاهش شدت مصرف انرژي»، مجلس و پژوهش، سال 13، شماره 54.
2. اميرفخری، سيد¬جواد،«ضرورت كاهش انتشار متان به عنوان يكي از عمده¬ترين گازهاي گلخانه‌اي»، شرکت مهندسی و توسعه گاز ايران.
3. علي شاه حسيني (1388)، «طراحي مدل سياستگذاري انرژي در افق چشم انداز با رويکرد سيستمهاي پويا، مورد: حوزه گاز»، پايان نامه دکتري، دانشکده مديريت دانشگاه تهران.
4. محقر، علي، محمدرضا مهرگان، غلامرضا ابوالحسني (1389)، «به کارگيري تکنيک¬هاي تصميم گيري در اولويت بندي مصرف و تخصيص بهينه گاز طبيعي با رويکرد فازي»، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژي، سال هفتم، شماره 24، صفحات 91 تا 119.
5. منهاج، محمدباقر، عاليه کاظمی، حامد شکوری گنجوی، محمدرضا مهرگان، محمدرضا تقی¬زاده (1389)، «پيش¬بيني تقاضاي انرژي بخش حمل و نقل با استفاده از شبكه¬هاي عصبي: مطالعه موردي در ايران»، فصلنامه علمي و پژوهشي علوم انساني دانشگاه تربيت مدرس، دوره چهاردهم، شماره دوم (پياپي ۶۶)، صفحات 203 تا 220.
6. موسسه مطالعات بين المللي انرژي (1388)، «ترازنامه هيدروکربوري کشور سال 1387».
7. وزارت نيرو، معاونت امور برق و انرژي، دفتر برنامه‌ريزي کلان برق و انرژي (1389) «ترازنامه انرژي سال 1387».

A. Kazemi, H. Shakouri G, MB. Menhaj, MR. Mehregan, MR. Taghizadeh, A. Foroughi A. (2009). A Multi-level Artificial Neural Network for Gasoline Demand Forecasting of Iran, The 2nd International Conference on Computer and Electrical Engineering (ICCEE), Dubai.
9. A. Kazemi, H. Shakouri G, MB. Menhaj, MR. Mehregan, N. Neshat. (2010). A Hierarchical Fuzzy Linear Regression Model for Forecasting Agriculture Energy Demand: A Case Study of Iran, International Conference on Management Technology and Applications (ICMTA), Singapore.
10. A. Kazemi, H. Shakouri G, MB. Menhaj, MR. Mehregan, N. Neshat. (2010). A Multi-level Artificial Neural Network for Residential and Commercial Energy Demand Forecast: Iran Case Study, International Conference on Management Technology and Applications (ICMTA), Singapore.
11. A.R. Borges, C.H. Antunes. (2003). A fuzzy multiple objective decision support model for energy-economy planning, European Journal of Operational Research; 145: 304-316.
12. http://amar.sci.org.ir/
13. http://ifco.ir/
14. http://new.iies.org/
15. http://riemp.ut.ac.ir/modeling-tim,mesa,mesage.htm
16. http://unfccc.int/ghg_data/items/3825.php
17. http://www.eia.doe.gov/
18. Mehdi Sadeghi, Hossein Mirshojaeian Hosseini. (2006). Energy supply planning in Iran by using fuzzy linear programming approach (regarding uncertainties of investment costs), Energy Policy; 34: 993–1003.
19. MR. Taghizadeh, H. Shakouri G, MB. Menhaj, MR. Mehregan, A. Kazemi. (2009). Design of a Multi-level Fuzzy Linear Regression Model for Forecasting Transport Energy Demand: A Case Study of Iran, 39th International Conference on Computers & Industrial Engineering (CIE39), France.
20. R.K. Agrawal, S.P. Singh. (2001). Energy allocation for cooking in UP household (India) A fuzzy multi-objective analysis. Energy Conversion and Management; 42: 2139-2154.
21. T. Mezher, R. Chedid, W. Zahabi. (1998). Energy resource allocation using multi-objective goal programming: the case of Lebanon. Applied Energy; 61: 175-192.
منبع: چشم‌انداز مديريت صنعتي- شماره 3 ـ ص‌ص65 – 43
800×600 Normal 0 false false false EN-US X-NONE FA MicrosoftInternetExplorer4