آداب ، رسوم ، فرهنگ: بزرگترین شهر کشور ترکیه و مرکز فرهنگی و اقتصادی آن است. استانبول به عنوان سومین مرکز بزرگ توریسم جهان محسوب می‌گردد. این شهر در کنار تنگه بسفر و دریای مرمره قرار دارد. تنگهٔ بسفر دو قارهٔ آسیا و اروپا را جدا می‌کند و استانبول تنها شهر بزرگ جهان است که در دو قاره قرار دارد. بندر طبیعی شاخ طلایی یا خلیج در این شهر واقع است. این کلان شهر به عنوان پایتخت فرهنگ اروپا در سال ۲۰۱۰ انتخاب شده‌است. نام دستخط مربوط به دوره عثمانی که در آن نام شهر به صورت استانبول آمده است این شهر در ابتدا با نام بیزانتیوم شناخته می‌شد در سال ۱۹۶ میلادی سپتیموس سوِروس امپراطور روم با حمله به بیزانتیوم آن را اشغال کرد و بسياری از رومیان به این شهر مهاجرت کردند. تلاش امپراطور برای نامیدن این شهر به نام فرزندش آگوستا آنتونینا موفق نبود و مردم تا زمان تغییر نام شهر به کُنستانتینوپُل (شهر کنستانتین) (قسطنطنیه)، نام رم جدید (Nova Roma) را برای آن بکار می‌بردند. از سال ۱۹۳۰ رسماً استانبول نامیده شد. نام استانبول که تا قبل از فتح آن به دست ترکان به رواج داشت، از نام ایستیم پولی στην Πόλι که در زبان یونانی به معنی شهر یا مرکز شهراست٬ برگرفته شده است. در سال ۱۷۷۰ میلادی سلطان مصطفی سوم با ضرب سکه‌هایی که روی آن نام استانبول نقش بسته بود، به این نام رسمیت بخشید و جایگزین قسطنطنیه شد. در دورهٔ جمهوریت و از روز ۲۸ مارس سال ۱۹۳۰ ادارهٔ پست ترکیه از تمامی کشورهای جهان خواست تا در مکاتبات خود از نام استانبول استفاده كنند.
اسامی تاریخی استانبول =بیزانتیوم
• آگوستا آنتونینا • رم جدید
• کنستانتینوپل • استیمبول
• اسلامبول
• دارالسعادت • دارعالیه • باب عالی (عالی قاپو)
• پایتخت
القاب استانبول در دوره عثمانی
اسامی قدیمی استانبول در زبانهای مختلف
• فارسی:تخت روم، قیصر زمین
• زبانهای اسکاندیناوی:میکلاگارد معنی:شهر بزرگ
• زبانهای اسلاوی:تزارگراد معنی:شهرپادشاه
• عربی:رومیات الکبری معنی:شهربزرگ رومیان
• عبری:کوشتاندینا (قسطنطنیه)
تاریخچه – تاریخ استانبول
دوران باستان
اولین نشانه‌های سکونت انسان در استانبول متعلق به عصر مفرغ است نشانه‌هایی از سکونت انسان عهد مفرغ در فکرتپه واقع در بخش آسیایی استانبول پیدا شده‌است. همچنین نشانه‌هایی از سکونت فنیقی‌ها در کادیکوی موجود است.
دوره بیزانس
مستعمره نشین‌های یونانی مگارا در سال ۶۶۷ قبل از میلاد این شهر را بنا نهادند و به افتخار پادشاه خود بیزاس نام آن را بیزانتیوم نهادند. در زمان جنگ‌های میان امپراطوری هخامنشی ایرانیان به رهبری داریوش کبیر در خلال جنگ هایشان با یونانیان شهر بیزانس را به تصرف خود در آوردند که تا پایان زمان سلطنت اردشیر درازدست همچنان در اختیار ایرانیان باقی ماند تا اینکه یونانیان در سال ۴۶۵ قبل از میلاد دوباره این شهر را باز پس گرفتند و از آن زمان یونانیان تا سال ۱۹۶ قبل از میلاد که امپراطوری روم بر این شهر تسلط یافت، بر بیزانس حکومت می‌کردند.
امپراتوری روم شرقی
تصویر یک هنرمند از قسطنطنیه
در سال ۱۹۶ میلادی رومیان بر استانبول مسلط شده و شهر رو به خرابی نهاد به خصوص آنکه رومیان پایتخت جدید خود را به نیکومدیا (کوجاالی کنونی) منتقل نموده بودند. در این سالها گروههای بزرگی از رومیان به استانبول مهاجرت کردند. موقعیت سوق الجیشی استانبول امپراتور کنستانتین بزرگ را وا داشت تا در سال ۳۳۰ رم جدید را در محل بیزانتیوم بعنوان پایتخت امپراطوری روم شرقی بنا نهد که پس از مرگ وی این شهر قسطنطنیه یا کنستانتینوپولیس نامیده شد و نام روم جدید به فراموشی سپرده شد
امپراتوری عثمانی – فتح استانبول بوسیله عثمانی‌ها
در ۲۹ ماه می سال ۱۴۵۳ سلطان محمد دوم فاتح بعد از ۵۳ روز محاصره در حالی وارد قسطنطنیه شد که توپ او یک حفره بسیار عظیم و بزرگی را در دیوارهای قسطنطنیه ایجاد کرد. محل این حفره امروزه به توپکاپی (دروازه توپ)معروف است. سلطان محمد فاتح پس از فتح استانبول آن را به عنوان سومین پایتخت امپراطوری عثمانی اعلام نمود. پس از فتح استانبول سلطان محمد فاتح کاخ توپکاپی و بازار استانبول را بنا می‌نهد و مدارس، حمام‌ها و بناهای زیادی در شهر ایجاد می‌کند. نقش معمار سینان در خلق آثار معماری این دوره برجسته بوده‌است.
جمهوری ترکیه
زمانیکه جمهوری ترکیه در سال ۱۹۲۳ تشکیل شد پایتخت آن از استانبول به آنکارا تغییر پیدا کرد. اما استانبول محوریت خود بعنوان مرکز تجاری، صنعتی ترکیه را حفظ نمود و هم اکنون نیز بزرگترین شهر ترکیه می‌باشد.
جغرافیا
تصویر ماهواره‌ای از استانبول و بسفر
استانبول در ساحل دریای مرمره قرار دارد و تنگه بسفر که این دریا را به دریای سیاه متصل می‌کند، از وسط این شهر می‌گذرد. بخش غربی شهر در قاره اروپا (شبه جزیره تراکیه) و بخش غربی آن در آسیا (شبه جزیره آناتولی) واقع است. وسعت شهر استانبول ۱۵۳۹ کیلومترمربع است.
زمین‌شناسی
استانبول نزدیک گسل آناتولی شمالی واقع شده‌است این گسل از شبه جزیره آناتولی تا دریای مرمره ادامه دارد. دو صفحه از طبقات زمین شناسی، آفریقا و اروپا-آسیا به یکدیگر فشار می‌آورند این خط مرزی مسئول چند لرزش و لغزش مهلک در تاریخ معاصر بوده‌است. در سال ۱۵۰۹ زمین لرزه‌ای مهیب موجب ایجاد سونامی شد و دیوارهای ساحلی شهر را تخریب و بیش از ۱۰۰ مسجد را ویران نمود و موجب کشته شدن ۱۰۰۰۰ نفر شد. در سال ۱۷۶۶ مسجد ایوب کاملاً تخریب گشت. در سال ۱۸۹۴ لرزش بسیاری از قسمت‌های بازار بزرگ استانبول را نابود کرد. یک لرزش در ماه اوت سال ۱۹۹۹ در کوجاالی در ۱۰۰ کیلومتری شرق استانبول موجب مرگ ، ۱۸۰۰۰ نفر شد.
آب و هوا
تابستان‌های گرم و مرطوب و زمستان‌های سرد، بارانی و برفی ویژگی آب و هوای استانبول است. میزان بارش سالیانه استانبول به طور میانگین ۸۷۰ میلی متر است. میزان رطوبت نيز اغلب زیاد است. به طور متوسط بیشترین درجه حرارت در طول ماه‌های مختلف زمستان بین ۷ درجه سلسیوس (۴۶ درجه فارنهایت) و ۹ درجه سلسیوس (۵۰ درجه فارنهایت) است. بارش برف در استانبول برای یک یا دو هفته در طول فصل زمستان عادی است؛ اما یکی از این بارش‌ها می‌تواند سنگین باشد. غالباً این بارش در بین ماه‌های دسامبر و مارس رخ می‌دهد. در ماه‌های تابستان ازژوئن تا انتهای سپتامبر به طور میانگین درجه حرارت روزها از ۲۸ سلسیوس (۸۲ درجه فارنهایت) شروع می‌شود. گرمترین ماه، جولای با متوسط درجه حرارت ۲۳٫۲ درجه سلسیوس و سردترین ماه، ژانویه با متوسط درجه حرارت ۵٫۴ درجه سلسیوس است. بالاترین درجه حرارت ثبت شده در استانبول ۴۰٫۵ درجه سلسیوس (۱۰۵ درجه فارنهایت) در آگوست سال ۲۰۰۰ و پائین‌ترین درجه حرارت -۱۶٫۱ درجه سلسیوس (۳ درجه فارنهایت) در فوریه سال ۱۹۲۷ بوده‌است.
این شهر تا حدودی بادخیز است و به طور متوسط (میانگین) سرعت بادی حدود ۱۷ کیلومتر در ساعت دارد. تابستان خشک‌ترین فصل است، هر چند تابستانها هم بارش باران وجود دارد
ماه ژانویه فوریه مارس آوریل می ژوئن ژوئیه آگوست سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر
میانگین بیشترین دما°C ۹ ۹ ۱۱ ۱۶ ۲۱ ۲۶ ۳۰ ۳۱ ۲۵ ۲۱ ۱۵ ۱۱
میانگین کمترین دما°C ۳ ۲ ۳ ۷ ۱۲ ۱۶ ۱۸ ۲۰ ۱۵ ۱۲ ۹ ۵
بافت شهر – محله‌های شهر استانبول
نواحی استانبول به ۳ قسمت اصلی تقسیم می‌شود:
•شبه جزیره تاریخی استانبول قدیمی بخش‌ها و نواحی امین اونو و فاتح را در بر می‌گیرد. این مناطق در سواحل شمالی شاخ طلایی (خلیج) واقع شده‌اند که مرکز قدیمی شهر را از قسمت‌های شمالی و جوانتر سمت اروپایی جدا و متمرکز می‌کند. شبه جزیره تاریخی با دیواره‌های قسطنطنیه در غرب به انتها می‌رسد. شبه جزیره توسط دریای مرمره در جنوب و بسفر در شرق احاطه شده‌است.
• شمال شاخ طلایی، مناطق تاریخی بَی اوغلو و بشیکتاش هستند که محل اسکان آخرین سلطان بوده و زنجیره‌ای از روستاهای سابق مانند اورتاکوی و ببک در میان سواحل بسفر ادامه می‌یابد. در بخش‌های اروپایی و آسیایی بسفر، استانبولی‌های ثروتمند عمارت‌های بزرگ چوبی زیبایی را ساخته‌اند که این عمارت و ساختمان‌ها یالی نامیده می‌شوند که به عنوان اقامتگاه تابستانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• کوی‌های اوسکودر و کادیکوی که در سمت آسیایی قرار گرفته‌اند، در واقع شهرهای مستقلی هستند و امروزه مناطق تجاری و مسکونی مدرنی در آنها ایجاد شده و حدودیک سوم از جمعیت استانبول در خود جای داده‌است.
افزایش رشد اداره و ساختمان‌های مسکونی بطور غالب در مناطق شمالی سمت اروپایی متمرکز گشته‌است و بخصوص در زمینه تجارت و مراکز خرید ماسلاک، لونت و اتیلَر که بین پل بسفر و پل سلطان احمد فاتح قرار گرفته‌اند، شهرت خاصی دارند.
رشد اقماری استانبول در طول نیمه دوم قرن بیستم بوقوع پیوست، در این سالها بخش مهمی از شهر تحت تاثیر ساخت و سازهای غیرقانونی گسترش یافت اما در سالهای اخیر این مناطق تخریب و توسط ساختمان سازی‌های انبوه ماننددنیای من, Incity, دادگاه علیا و پروژه‌های مشابه که توسط شرکت‌های دولتی هدایت می‌شوند (مانند توکی)، جایگزین شدند.
روش زندگی
فعالیت فرهنگی، جهانگردی و تجارت و بازرگانی به اهمیت زندگی در شهر ادامه خواهند داد. در حالیکه، رشد جمعیت، ترافیک، جلوگیری از تخریب خانه سازی، تجدید و نوسازی تاریخی ساختمان‌ها و عمارات وطراحی کردن یک جاده حمل و نقلی سوم به بوسفروس به طور همتد، بوجود خواهد آمد. زندگی روزانه در استانبول رنگارنگ و در حال جنبش و ادامه‌است همراه با دقت بسیار در نگهداری روم، روم شرقی و عمارت‌های ترکی. استانبول اغلب اوقات مرکز و پایتخت ترکیه در مواقع تجارت، پذیرایی، سرگرمی، فرهنگی، آموزشی، خرید، جهانگردی و هنری به شمار می‌آید. بیش از نیمی از جمعیت در قسمت اروپایی زندگی و کار می‌کنند. گروه بزرگی از مردم در مناطق مسکونی، قسمت آناتولیایی زندگی می‌کنند و از پل‌ها و گذرگاه‌ها برای رفتن به کار در شهر استفاده می‌کنند.
استانبول در دوره‌های اجتماعی، فرهنگی و فعالیت‌های تجارتی و بازرگانی قوی آن بطور زیادی افزایش تنوع و رنگ دارد. در امتداد رستوران‌های ترکیه‌ای، خاوردورو روش‌های پخت (خوراک‌ها) در حال رشد می‌باشد در کنار بسیاری از گروه‌ها بصورت جدید رستوران‌هایی افتتاح شده‌اند. در صورتیکه ستاره‌های مشهور دنیای موسیقی پاپ استادیوم‌ها را از جمعیت پر می‌کردند، فعالیت‌هایی مثل اُپرا، رقص ورزشی و هنری باله و تئاتر در سراسر سال ادامه داشت.
در طول فستیوال‌های فصلی ارکست‌های مشهور دنیا، آوازهای دسته جمعی و گروهی، کنسرت‌ها و اثرات جاز در بیشتر مواقع می‌توانند در یک خانه کامل هم اجرا شوند. نمایش‌ها در گروهی از مکان‌ها مانند بخش‌های تاریخی مانند حاجی ایرن، برج روملی حصاری، یدیکول، حیاط محله توپ خانه و پارک گلانه به خوبی مرکز فرهنگی آتاترک، سالن کنسرت جمال رشید ری و سالن‌های مدرن و جدید تئاتر و دیگر فضاهای آزاد برگزار می‌شود. برای مواردی مثل زندگی شبانه، تعدادی از باشگاه‌های ورزشی، دیسکوها، بارها (مشروب فروشی‌ها)، چادرهای صحرایی، نمایشگاه‌ها و رستوران‌ها با موزیک همراه هستند. تعداد کلوپ‌ها رستوران‌ها و دیکسوها افزایش یافته و به محل‌های فضای باز در تابستان منتقل می‌شوند.
خانه‌های سنتی که یالی نامیده می‌شوند را می‌توان در طول تورهای قایق سواری بوسفروس مشاهده کرد.زیر ساخت‌های شهر نشینی دایماً در حال تغییر و تحول است. ساختمان‌های سنتی عثمانی از چوب ساخته شده بودند. در دهه‌های پیشین تعداد زیادی از ساختارهای بلند در نزدیک شهر ساخته شده بودند که این عمل رشد سریع جمعیت را منجر شد. با محاصره شدن شهرها مردم به استانبول به عنوان شهری با سرعت رشد سریع جذب شدند. موفقیت و پیروزی‌های زیر ساختاری تا اواسط سال ۱۹۹۰ شامل تجزیه و تحلیل مشکل فضولات بهبود شرایط ترافیک و بهبود کیفیت هوا با توجه افزایش استفاده از گاز طبیعی می‌باشد. علیرغم، بوجودآمدن آلودگی هوا و آب توسط تعداد زیادی از کارخانه‌ها، وسایل نقلیه موتوری و خانواده‌های خصوصی، آلودگی هوا توسط ترافیک به نگرانی جمعیت استانبول اضافه می‌کند. بیماریهای چون برونشیت و آسم بطور معمول در میان ساکنین مناطق بزرگ‌تر و وسیعتر شهر کمتر مشاهده می‌شود زیرا که تراکم جمعیت در نزدیکی این مناطق کمتر است.
استراحت و تفریح
بیشتر مکان‌های عمومی برای شنا کردن در شهر در باکرکوی، کوجوک جکمجه سارییی و بوسفروس می‌باشند. در بیرون شهر جزایر پرینسس دریای مرمر، سیلیوری و توزلا مانند کیلیوس و سیله در دریای سیاه وجود دارد. جزایر پرینسس، آدالاری، پرنس گروهی از جزایر دریای مرمر، جنوب کارتال و پندیک هستند. کاج و سبک نئوکلاسیک کاج سنگی (چوبی) و هنر عصر جدید روش عمارت‌های بزرگ تابستانی عصر عثمانی از قرن‌های نوزدهم و بیستم، کالسکه‌های اسبی (وسایل نقلیه موتوری مجاز نبودند) و رستوران‌های ماهی یک هدف عمومی را تشکیل می‌دهند. آنها می‌توانند توسط معبر قایق‌ها و معبرهای پر سرعت دنیز اوتوبوسو از امینونو و کارتال برسند. ۹ جزیره، در ۴ منطقه قرار گرفته‌است. سیله یک منطقه و پناهگاه ساحلی ساخته شده و مشهور ترکیه در دریای سیاه، در ۵۰ کیلومتری استانبول است. کیلیوس یک پناهگاه ساحلی آرام است که از درب شمالی اروپایی بوسفروس در دریای سیاه دور نیست. محل خوبی برای شنا کردن است و در سالهای گذشته در میان ساکنین استانبول به عنوان مکانی برای گردش عمومی بوده‌است. کیلیوس یک پارک ساحلی همراه با رستوران‌ها (ماهی) می‌باشد. مجله” نیوزویک” اخیراً استانبول را شهر متصل کننده اروپا نامیده‌است. بعد از چند دهه از سعی در رسیدن شرقی، افتخارات استانبول در کشف مجدد از یک شناخت مدرن و جدید بود، قسمت اروپایی آن از سردترین شهرها در دنیا بوده‌است. زیبایی‌های زیادی وجود دارد، هنوزه شهر هوای ابری همراه با بازارها، کلیساهای روم شرقی و عمارات عثمانی را دارا می‌باشد.
جمعیت‌شناسی
ریشه شهرنشینی استانبول توسط بسیاری از جوامع شکل گرفته‌است. اغلب و بیشتر اهمیت و بیشتر جمعیت مذهبی اصلی اسلام است. اقلیت‌های مذهبی عبارت‌اند از کلیسای مسیحیان شرقی ارتودکس، کلیسای وابسته به پاپ ارمنیان مسیحی (ارامنه) و یهودیان سفاردی در دهکده‌های کوچک استانبول، ارمنیان، یهودیان و یونیان ساکن هستند.
در برخی از قسمت‌ها مانند کوزگونجوک یک کلیسای ارمنیان بعد از یک کنیسه یهودیان وجود دارد و در بخش‌های دیگر جاده یک کلیسای ارتودکس یونان در نزدیکی یک مسجد به چشم می‌خورد. جایگاه رئیس قسطنطنیه، رهبر روحانی و معنوی کلیسای ارتودکس قسطنطنیه در استانبول است. همچنین براساس آن جا، اسقف اعظم جامعه ترکیه (کلیسای شرقی ارتودکس)، یک اسقف اعظم کلیسای ارمنیان وابسته به پاپ و ترکیه بزرگ در آن جا یعنی استانبول می‌باشد.
شهر بصورت سنتی، جایگاه رئیس جهانی است، برای بیشتر کلیساهای ارتودکس و اسقف اعظم ارامنه مانند اسقف اعظم جامعه ارتودکس ترکیه همینطور است. اقلیت‌های یونانی و ارمنی بعد از تغییرات جنگ جهانی اول که به تبعیض و تفرقه و سرکوب دایمی منجر گردید هنوز در استانبول زندگی می‌کنند. در سال ۱۹۴۲ یک مالیات ویژه تعیین شده بود. در سال ۱۹۶۴ تمام یونانی‌ها (در حدود ۰۰۰/۱۰۰ نفر) بدون شهروند شدن ترکیه از ترکیه برگردانده شدند. امروزه بیشتر یونانی‌های ترکی و ارامنه در استانبول و یا در نزدیکی استانبول زندگی می‌کنند.
رشد جمعیت
جمعیت شهرهای بزرگی در طول ۲۵ سال بین سالهای ۱۹۸۰ و ۲۰۰۵ بیشتر از ۳ برابر شده‌است. ۷۰ درصد از تمام استانبولی‌ها در بخش اروپایی و نزدیک به ۳۰ درصد در بخش آسیایی زندگی می‌کنند.
با توجه به بیکاری بالا در جنوب شرقی ترکیه، بسیاری از مردم به استانبول مهاجرت کرده‌اند، در جایی که آنها خودشان در حومه و کناره‌های زیا گوکالپ پراکنده شوند. مهاجران، بطور قابل ملاحظه‌ای از آناتولیای شرقی به استانبول وارد شدند، با بهبود شرایط زندگی و استخدامی که معمولاً با موفقیت‌های بیشتر همراه بود به اتمام رسید. با توجه به نگاه کلی و اجمالی نشان داده شد که گروهی از مردم در سال ساکن می‌شوند.
در سال ۱۹۱۴ افزایش جمعیت با تکان و لرزش بیش از ۵۰ درصدی با توجه به مطالعات برآورده شده‌است. تعداد زیادی از سال ۱۹۲۷ تا سال ۲۰۰۰ مورد سرشماری و آمار قرار گرفته‌اند. تعداد زیادی از سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ براساس محاسبات پیش بینی شده‌اند. جمعیت استانبول بین سالهای ۱۹۸۰ و ۱۹۸۵ به ۲ برابر رسید.
سالجمعیت
۳۳۰
۴۰٬۰۰۰
۴۰۰
۴۰۰٬۰۰۰
۵۳۰
۵۵۰٬۰۰۰
۵۴۵
۳۵۰٬۰۰۰
۷۱۵
۳۰۰٬۰۰۰
۹۵۰
۴۰۰٬۰۰۰
۱۲۰۰
۱۵۰٬۰۰۰
۱۴۵۳
۳۶٬۰۰۰
۱۴۷۷
۷۵٬۰۰۰
۱۵۶۶
۶۰۰٬۰۰۰
۱۸۱۷
۵۰۰٬۰۰۰
۱۸۶۰
۷۱۵٬۰۰۰
۱۸۸۵
۸۷۳٬۵۷۰
۱۸۹۰
۸۷۴٬۰۰۰
۱۸۹۷
۱٬۰۵۹٬۰۰۰
۱۹۰۱
۹۴۲٬۹۰۰
۱۹۱۴
۹۰۹٬۹۷۸
سال جمعیت
۱۹۲۷ اکتبر
۶۸۰٬۸۵۷
۱۹۳۵ اکتبر
۷۴۱٬۱۴۸
۱۹۴۰ اکتبر
۷۹۳٬۹۴۹
۱۹۴۵ اکتبر
۸۶۰٬۵۵۸
۱۹۵۰ اکتبر
۹۸۳٬۰۴۱
۱۹۵۵ اکتبر
۱٬۲۶۸٬۷۷۱
۱۹۶۰ اکتبر
۱٬۴۶۶٬۵۳۵
۱۹۶۵ اکتبر
۱٬۷۴۲٬۹۷۸
۱۹۷۰ اکتبر
۲٬۱۳۲٬۴۰۷
۱۹۷۵ اکتبر
۲٬۵۴۷٬۳۶۴
۱۹۸۰ اکتبر
۲٬۷۷۲٬۷۰۸
۱۹۸۵ اکتبر
۵٬۴۷۵٬۹۸۲
۱۹۹۰ اکتبر
۶٬۶۲۰٬۲۴۱
۱۹۹۷ نوامبر
۸٬۲۶۰٬۴۳۸
۲۰۰۰ اکتبر
۸٬۸۰۳٬۴۶۸
۲۰۰۵ ژانویه
۹٬۷۹۷٬۵۳۶
۲۰۰۶ ژانویه
۱۰٬۰۳۴٬۸۳۰
اقتصاد
استانبول همیشه مرکز زندگی اقتصادی کشور بوده‌است که این به خاطر موقعیت اتصالی بین‌المللی راه‌های مرزی زمینی و دریایی می‌باشد. آن تقریباً ۲۰ درصد از کار صنعتی ترکیه و ۳۸ درصد از فضای کاری صنعتی ترکیه را شامل می‌شود. بعلاوه ۵۵ درصد از تولیدات شهر ترکیه از تجارت و دادوستد و ۴۵ درصد از دادوستد کشور از عمده فروشی و ۲/۲۱ درصد تولیدات ترکیه از فرآورده‌های انبوه ملی بدست می‌آید. ۴۰ درصد از مالیات‌های جمع آوری شده در ترکیه و ۵/۲۷ درصد از محصولات ملی ترکیه‌است. تا سال ۱۹۸۰، تولید ناخالص ملی (GDP) استانبول بطور میانگین در یک سال ۵ درصد رشد داشته‌است.
دراواخر دهه سال ۱۹۹۰ اقتصاد ترکیه و استانبول بطور خاص دچار دو شوک مهم و اساسی شد. اول، بحران اقتصادی آسیایی بین جولای ۱۹۹۷ و شروع سال ۱۹۹۸، بحران روسیه بین آگوست ۱۹۹۸ و اواسط ۱۹۹۹ اثرات منفی در تمام قسمت‌های اقتصادی داشت به خصوص در میان صادرات، بر این اساس، یک شکل گیری جدید و مجدد اقتصادی استانبول در شروع و اواسط ۱۹۹۹ مشاهده شد.
زمین لرزه‌ای که مرکز آن در کجاعلی بود در ۱۷ آگوست ۱۹۹۹، با دومین شوک بزرگ اقتصادی برای شهر از شرق بعد از بحران موجود در روسیه ترکیب شد.
بخشی از کاهش نیروی انسانی و سرمایه به علت بلای طبیعی، یک کاهش در GDP حدوداً ۲ درصدی بوده‌است. با وجود این رکود اقتصادی، اقتصاد استانبول در سالهای اخیر بهبودی یافته‌است. امروزه استانبول مرکز صنعتی ترکیه‌است. بسیاری از نقشه‌ها و طرح‌های تولیدی اصلی در شهر متمرکز شده‌است. استانبول و ایالات اطراف آن کتان، میوه، روغن زیتون، ابریشم و تنباکو تولید می‌کنند. فرآورده‌های غذایی، تولید منسوجات، محصولات روغنی، مواد لاستیکی و فلزی، چرم، مواد شیمیایی، الکترونیکی، شیشه‌ای، ماشینی، کاغذ و محصولات کاغذی و نوشیدنی‌های الکلی از تولیدات صنعتی مهم شهر می‌باشند.
چشم انداز اصلی دیگر از اقتصاد استانبول (Tourism) گردشگری و جهانگردی است. هزاران هتل و صنعت‌های دیگر مرتبط با جهانگردی در استانبول وجود دارد که به گردشگران و بازدیدکنندگان به طور حرفه‌ای خدمت می‌کنند.
حمل ونقل
نوشتار اصلی: حمل و نقل عمومی در استانبول
ترافیک راه آهن
شهر استانبول شاهراه ارتباطی بین نواحی مختلف دنیا است و جاده‌های بین‌المللی فراوانی از آن عبور می‌کند.
ترافیک هوایی
استانبول ۲ فرودگاه بین‌المللی دارد: بزرگترین فرودگاه، فرودگاه بین‌المللی آتاترک در یسیلکوی، ۲۴ کیلومتری مرکز شهر می‌باشد که از طرف و قسمت اروپاییی استفاده می‌شود اما در حال حاضر درون شهر است، فرودگاه جدید، فرودگاه سابیها جوکین در ۲۰ کیلومتری شرقی از طرف آسیایی و ۴۵ کیلومتری شرقی اروپایی مرکز شهر قرار گرفته‌است.
ترافیک راه آهن
تونل 1857 استانبول متروی استانبول دومین خط مترو در جهان پس از متروی لندن است که در سال 1863 ساخته شده بود. ایستگاه سیرکجی، آخرین توقف گاه یا ایستگاه برای تمام راه آهن‌ها در سمت اروپایی است. فقط یک مسافت طولانی روزانه پیموده می‌شود (به بخارست). دورتر از بوسفروس در ایستگاه حیدرپاشا راه‌ها چندین برابر در طی روز به آنکارا سفر می‌کنند و کمتر از مقصدهای دیگری در آناتولیا عبور می‌کنند. در حال حاضر ۲ ایستگاه وجود دارد که توسط گذرگاه بوسفروس متصل می‌شود. پروژه مارمارای سرانجام به سیستم ریلی با یک ایستگاه تبادل کننده متصل خواهد شد که همچنین با سیستم مترو هم در ارتباط خواهد بود.
نقشه حمل و نقل ریلی استانبول
E۵, E۹۰ و آزادراه حمل و نقل و ترانزیت اروپایی (TEM) سه جاده اصلی هستند که از مرز اروپایی به ترکیه و از قسمت مرز درون شهری به شرق می‌رسد. آزادراه ویژه نزدیک استانبول به خوبی گسترش یافته‌است و بطور دائم در حال گسترش و توسعه یافتن است. آزادراه به آنکارا و ادرینه می‌رسد. همچنین ۲ شاهراهدور شهر وجود دارد. قدیمی تر آن E۵ نامیده می‌شود که اغلب اوقات برای ترافیک درون شهر مورد استفاده قرار می‌گیرد، در صورتیکه اخیراً بیشتر TEM بزرگراهی است که اغلب توسط ترافیک درون شهری یا بین قاره‌ای استفاده می‌شود.
پل بسفر و پل سلطان محمد فاتح نسبتاً (بطور نسبی)، برای این ۲ بزرگراه، گذرگاه تنگه بوسفروس را فراهم می‌کنند.
کشتیرانی
قسمتی از استانبول در کشور از اهمیت بیشتری برخوردار است. بخش قدیمی در golden Horn (برج طلایی) بطور عمده برای کشتیرانی خصوصی بکار گرفته می‌شود. سرویس‌های معینی به خوبی سفرهای دریایی در چند قسمت وجود دارد مانند: پیرئوس، یونان؛ دوبرونیک، کرواسی؛ ونیز، ناپل، ایتالیا؛ مارسی، فرانسه؛ حیفا، اسرائیل در دریای مدیترانه و همچنین اودسار، اوکراین در دریای سیاه.
ورزش – فوتبال
استانبول چند تیم فوتبال خانگی دارد، در میان این تیم‌ها، ۳ تقسیم بندی اصلی وجود دارد: فنرباغچه، گالاتاسرای و بشیکتاش.
فنرباغچه از سال ۱۹۷۰ تا سال ۱۹۵۹، ۱۶ بار مسابقه ملی داشته‌است. بازیهای خانگی باشگاه‌های ورزشی در استادیوم شوکرو سراج اغلو در کادیکوی انجام می‌شود. ظرفیت و گنجایش این استادیوم ۵۰۰/۵۲ تماشاگر می‌باشد. کریستوف داوم اولین مربی و سرپرست از طرف اتحادیه ترکیه بوده‌است که از ابتدای تابستان سال ۲۰۰۳ تا انتهای فصل ۲۰۰۶-۲۰۰۵ سرپرستی تیم را عهده دار بوده‌است. فنرباغچه توسط زیکو تا ماه جولای سال ۲۰۰۶ سرپرستی شده‌است. بیشتر بازیکنان فنرباغچه مشهور و شناخته شده هستند، مانند استفان آپیاه، ماتیاس کژمان، و بازیکن میانی برزیلی الکساندرو دی سوزا.
گالاتسرای از سال ۱۹۰۵ تا سال ۱۹۵۹، ۱۶ بار مسابقه ملی داشته است و برنده جام یوفا و سوپر جام یوفا در سال ۲۰۰۰ بوده‌است. آنها در استادیوم عالی سامی یان بازی می‌کنند که ۵۰۰/۲۲ نیمکت و صندلی گنجایش دارد.
بشیکتاش قدیمی‌ترین انجمن و اتحادیه ورزش‌های ترکیه است (۱۹۰۳) که ۱۲ مسابقه ملی داشته است. بشیکتاش بطور مجموع شامل فدراسیون ترکیه‌است که برای ۲ فصل در سالهای ۱۹۵۷ و ۱۹۵۸ بازی کرده‌است. بشیکتاش در هر دو سال برنده شد. بازیهای خانگی در استادیوم اینونو برگزار می‌گردد.این استادیوم ۰۰۰/۳۲ نفر ظرفیت دارد.
ایستانبول سپور چهارمین باشگاه ورزشی بزرگ استانبول می‌باشد (۱۹۲۶). در حال حاضر در دومین بخش بازی می‌کند. با اینکه در نام او استانبول وجود دارد، این تیم طرفداران زیادی در استانبول ندارد درست برخلاف فنرباغچه، گالاتسرای و بشیکتاش. بازیهای خانگی این تیم در استادیوم گونگورن برگزار می‌شود. این استادیوم ۵۰۰/۱۰ نفر ظرفیت دارد.
شهرهای خواهرخوانده
• ایران-تبریز
• قزاقستان-آلماتی
• اردن-امان
• آذربایجان-باکو
• اسپانیا-بارسلونا
• آلمان-برلین
• مجارستان-بوداپست
• آرژانتین-بوینس آیرس
• کره جنوبی-بوسان
• مصر-قاهره
• ونزوئلا-کاراکاس
• بنگلادش-چیتاگونگ
• آلمان-کلن
• رومانی-کنستانتا
• امارات متحده عربی-دبی
• آلبانی-دورس
• ایتالیا-فلورانس
• سوئد-استکهلم
• فرانسه-استراسبورگ
• گرجستان-تفلیس
• ایتالیا-ونیز
• لهستان-ورشو
• -جمهوری خلق چین-جی آن
• کوبا-هاوانا
• ایالات متحده-هوستون
• اندونزی-جاکارتا
• عربستان سعودی-جده
• مالزی-جوهر بهرو
• افغانستان-کابل
• روسیه-کازان
• سودان-خارطوم
• پاکستان-لاهور
• ترکمنستان-مرو
• اوکراین-اودسا
• قرقیزستان-اوش
• بلغارستان-پلاودیف
• جمهوری چک-پراگ
• مراکش-رباط
• برزیل-ریو دوژانیرو
• بوسنی و هرزگوین-سارایوو
• ازبکستان-سمرقند
• چین-شانگهای
• ژاپن-شیمونوساکی
• مقدونیه-اسکوپیه
• روسیه-سن پترزبورگ
مسجدهای تاریخی استانبول
• ایاصوفیه که پیش از جمهوریت مسجد ایاصوفیه بوده‌است.
• مسجد سلطان احمد یا مسجد آبی.
• مسجد فاتح
• مسجد سلیمانیه
• مسجد بایزید
استانبولی‌های سرشناس
• اورهان پاموک
• بولنت اجویت
• تانسو چیلر
• رجب طیب اردوغان
• عزیز نسین
• ابراهیم متفرقه
تعدادی از جاذبه های گردشگری استانبول
• ایاصوفیا
• مسجد سلطان احمد
• کیزکوله سی (برج دختر)
• مینیا تورک
• استانبول بوغازی (تنگه استانبول-بسفر)
• روملی حصار ( قلعه رومی)
• یدی کوله (هفت برج)
• گالاتا کوله سی (برج گالاتا)
• کاخ توپکاپی
• کاخ بیلر بی
• کاخ چیراغان
• کاخ های دلما باهچا
• بام استانبول (تپه های چاملیجا)
• جزیره بیوک آدا یا پرنسس
• موزه هنرهای اسلامی ترکیه
• موزه باستان شناسی
• موزه فرش ترکیه
• کاپالی چارشی (بازار بزرگ)
• میسیر چارشیسی (بازار ادویه)
• چشم‌انداز شاخ زرین
• مسجد سلطان احمد
• مسجد ایاصوفیا
• مسجد دولماباهچا
• مسجد اورتاکوی
• حصار تاریخی استانبول
