حمل و نقل و جابجائي كالا و مسافر، بعنوان يكي از اساسي ترين نيازهاي بشر، همواره به عنوان شاخصي مطرح و بسيار مهم در برنامه‌ريزي‌هاي كلان هر جامعه، مورد توجه ويژه قرار گرفته است.
درعصري كه به آن ”عصر انفجار اطلاعات“ اطلاق مي‌گردد، فناوري اطلاعات(IT) و ارتباطات بعنوان ابزاري كارآمد براي متخصصين رشته هاي گوناگون، موجبات تسهيل و تسريع ارائه خدمات را فراهم نموده است.
در همين راستا، مهندسين حمل و نقل نيز سعي بر آن داشته‌اند تا از فناوري اطلاعات (IT )بعنوان راهكاري مناسب درجهت از ميان برداشتن معضلات اساسي مديريت ترافيك بهره جسته و مشكلات آنرا به حداقل ممكن كاهش دهند. در اين مقاله سعي بر آن است تا اندكي از كاربرد‌هاي IT در حمل و نقل تشريح شود.
در سالهاي اخير و در جوامع پيشرفته، مهندسين حمل و نقل همراه با متخصصين رشته هاي مخابرات و ارتباطات – الكترونيك – كامپيوتر و … با بهره جوئي از امکاناتی که امروزه بعنوان ره آوردهای IT شناخته ميشوند، “سيستمهاي هوشمند حمل و نقل يا ITS ” را بوجود آورده اند كه زيرساختي مطلوب و مناسب جهت تحقق و دستيابي به اهداف تعيين شده زير را فراهم آورده است.
– مديريت و برنامه ريزي دقيق و كارآمد در حمل و نقل و ترافيك
– استفاده بهينه از منابع موجود
– كاهش صدمات و افزايش ايمني و آرامش
– كاهش مصرف انرژي و هزينه ها و اثرات نامطلوب زيست محيطي
– كاهش زمان سفر و تأخيرهاي ناخواسته و در نهايت جلب رضايت مسافرين و روانسازي جريان ترافيك و حمل و نقل و …
اين اهداف همواره از مقاصد ومطلوب‌هاي برنامه ريزان و متخصصين حمل و نقل و مهندسين ترافيك در استفاده از ITS برشمرده ميشوند.
در همين راستا ميتوان بصورت دقيقتر، مهمترين عملكردهاي ITS را چنين برشمرد :
– مديريت و بهينه سازي جريان ترافيك و روانسازی حركت
– مديريت و كنترل حوادث
– مديريت و پشتيبانی وسائل نقليه امدادي
– مديريت اخذ الكترونيكي عوارض , هزينه پاركينگ , خريد و رزرواسيون بليط و…
– مانيتورينگ و كنترل حمل و نقل سبك و سنگين
– مديريت و ناوبري پيشرفته
– مديريت حمل و نقل عمومي
– مديريت و پشتيباني عابر پياده و …
روشن است که هر يك از موارد مذكور بدون بهره جوئي از ره‌آوردهاي IT قابل دستيابي و انجام نبوده است. بطور مثال كنترل و برنامه‌ريزي چراغ‌هاي راهنمائي در داخل شهرها بعنوان يك مسئله مهم از مقوله مديريت و روانسازي و بهينه سازي جريان ترافيك, همواره مطرح مي باشد كه بصورت خلاصه نحوه عملكرد اين سيستم را ميتوان بدين گونه توصيف نمود كه حجم و ميزان تراكم خودروها توسط حسگرهاي گوناگوني كه در زير سطح جاده و يا در حواشي آن نصب شده‌اند ، سنجيده شده و جهت پردازش و اخذ تصميم، توسط ابزارهاي ارتباطي همچون فيبر نوری يا بصورت wireless، به مراكز كنترل مركزي ارسال مي‌گردد و در آنجا بر اساس اصول مديريت ترافيك و محاسبات فاز بندي چراغ‌ها توسط نرم افزارهای مربوطه و با در نظر گرفتن شرايط متفاوت، زمان بهينه توقف پشت چراغ و حركت در شبكه معابر منطقه در وضعيت سبز، پردازش و دستورات لازم به دستگاههاي كنترل كننده چراغ‌ها ارسال مي‌گردد.
امروزه در بسياري از شهرهاي بزرگ دنيا استفاده از اين سيستم رايج و مرسوم است و در كلان شهر تهران نيز شاهد بهره‌جوئي از آن در بيش از 150 تقاطع مي‌باشيم.
از محاسن اين سيستم ميتوان به کاستن از تاخيرهای بي مورد , کاهش زمان سفر و جلب آرامش و رضايت مسافر، كاهش تصادفات و ايجاد موج سبز در شبكه… را نام برد.ايجاد چنين سيستمي ، همراه با اتصال آن به يك شبكه اطلاعاتي يا سايت اطلاع رسانی ، به سادگي مي‌تواند قبل از شروع سفر، مسافر را در انتخاب مسير مطلوب ياري رسانده و در كاهش حجم ترافيك تأثير بسزائي داشته باشد.
بديهي است در صورت ايجاد چنين سيستمي حتي گوشي‌هاي تلفن همراه نيز كه امروزه توانائي برقراري اتصال با شبكه‌هاي اطلاع رساني را دارا هستند, قابليت دريافت اطلاعات و اخبار مربوط به ترافيك را خواهند داشت. روشن است، بدين ترتيب پيشنهاد يك مسير مطمئن و به دور از تراكم‌هاي ناخواسته توسط سيستمهای اطلاعاتي و هوشمند و انتخاب آن توسط مسافر در روانسازي جريان ترافيك تأثير مطلوب و شايانی خواهد داشت. ضمن اينكه كاستن از مصرف سوخت خودرو و کاهش آلودگي هوا، زمان سفر و بالا بردن ضريب اطمينان در رانندگي و آرامش در مسافر از نتايج مطلوب و دائمی آن بوده و از آثار سيستمهاي ناوبري پيشرفته ITS به شمار مي‌آيد.
البته تكنيك اطلاع رسانی به رانندگان امروزه در شهر تهران بصورت راديوئي و توسط کانال پيام و در برخی نقاط بر روی تابلوهای اطلاعاتی معمولي و يا پيام متغير انجام مي‌پذيرد که از ابتدائي ترين شيوه هاي مطرح در مطلع نمودن رانندگان از شرايط ترافيكي محسوب مي‌گردند.
در برخي موارد ارائه اطلاعات جهت انتخاب ساير شيوه ها و سيستمهای حمل و نقل و دستيابي به مقصد توسط ديگر وسائط نقليه و يا ارائه اطلاعاتي راجع به سطوح سرويس و عرضه خدماتي كه در مقصد به مسافر ارائه ميشوند نيز بعنوان ديگر كاربرد هاي سيستمهاي ناوبري پيشرفته به شمار مي‌آيند. در سيستمهاي اطلاعاتي مربوط به كنترل و برنامه ريزی حمل و نقل انتقال اخباري كه به بروز شرايط غير عادي و يا تصادفات مربوط مي‌گردد، حائز اهميت است. چرا كه در هر دو حالت ميتوان به موقع تدابير لازم جهت تغيير مسير مسافر را انديشيد و از ازدحام‌های ناگهانی جلوگيري نمود.
مطالب ياد شده، صرفا بخش كوچكي از كاربرد ها و منافع ITS را بيان مي‌نمايد. حال آنكه گستره استفاده از ITS امروزه در اغلب كشورهاي جهان، بسيار وسيع بوده و روند رو به رشد بسيار سريعي دارد.
منبع:itsiran
