خانواده ، یك واحد كوچك اجتماعى است كه با پیمان ازدواج زن و مرد آغاز مىشود و با تولد فرزندان،توسعه و استحكام مىیابد. جوامع بزرگتر نیز از همین واحدهاى كوچك تشكیل مىشوند. بشر از آغاز، زندگى خانوادگى را به عنوان بهترین نوع زندگى برگزیده و در همه زمانها و مكانها بدان پایبند بوده و هست.
این نوع زندگى ، از امتیازات انسان محسوب مىشود و فوائد گوناگونىدارد، از جمله اینكه زن و مرد را از پریشانى و بى هدفى نجات مىدهد و به خانواده وابسته و دلگرم مىسازد وآنها از نعمت انس و مودت بهره مند مىشوند .
وابستگى كودكان، نوجوانان و جوانان نیز به خانواده،فوائد زیادى را در بردارد؛ چرا که از انواع مفاسد اخلاقى، اجتماعى، انحرافات جنسى ، ارتكاب جنایت، بزهكارى و اعتیاد ،بیشتر مصونمیمانند.
بنابراین ، سلامت و سعادت جامعه ، تا حد زیادى، به وضع خانوادههاو كیفیت روابط بین زن و شوهر و والدین و فرزندان بستگى دارد. هر چه روابط بهتر و سالم تر، باشد زندگى شیرینتر و با صفاترى دارند وارتباط صمیمانه تری با خانواده برقرار می کنندو از خطر انحراف مصونیت پیدا مىكنند.
هدف از ازدواجدر اسلام ،یعنى ایجادانس و محبت و صفا درخانواده ،خانهاى كه در آن صفا و محبت نباشد از هم گسیخته است و ویرانه . حتی می توان گفت که زندانى بیش نیست.
معیار در انتخاب همسر
اسلامدر جهت تحقق اهداف ازدواج و تحكیم بنیاد خانواده ، بر دو امر تاكید دارد: یكى ایمان و دیگرى اخلاق ، و به كسانى كه قصد ازدواج دارند توصیه مىكند كه دین و اخلاق همسر خود را منظور بدارند.
مردى به خدمت رسول خدا صلى الله علیه و آله آمد و در امر ازدواج با او مشورت نمود، آن حضرت فرمود: «با زنان دیندار ازدواج كن تا خیر فراوانى نصیب تو شود» . (1)
على بن موسى الرضا علیه السلام فرمود: «سودى بهتر از زن صالح و شایسته نصیب انسان نمىشود، زنى كه شوهرش را خشنود مىسازد و در غیاب او،از خودش و زندگی شوهرش نگهدارى مىكند» . (2)
پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمود: «اگر كسى از دختر شما خواستگارى كرد و دین و اخلاقش را پسندید،با اووصلت ایجاد كنید و گرنه فتنه و فساد بزرگى در زمین به وجود مىآید» . (3)
براى حسن رابطه بین زن و شوهر و بقاء و استحكام بنیاد خانواده ، و براى جلوگیرى از اختلافات خانوادگى و وقوع طلاق، بهترین وسیله رعایت ارزشهاى اخلاقى است و در این رابطه توصیههاى فراوانی شده است.
اسلام،ازدواج را پیمانى مقدس مىداند كه بین زن و مرد، به اعتبار این كه دو انسان هستند بسته مىشود و مهمترین هدفش،تامین نیازهاى انسانى، آرامش و سكون و انس زن و مرد به یكدیگر است؛حتى تولید و پرورش فرزندان را نیز، در راه تامین هدف عالى انسانى محسوب مىدارد.
قرآن كریم در این رابطه مىگوید: «و از نشانههاى خداست كه براى شما از جنس خودتان همسرانى بیافرید تابا تمایلبه سوى آنان آرامش بیابید، و در میان شما محبت و دلسوزى قرار داد . همانا كه در این موضوع براى اندیشمندان نشانههایى است»( روم/21)
در آیه مذكور،انس و آرامش خانوادگى به عنوان ثمره ازدواج معرفى شده است. در پیمان مقدس ازدواج ، زن و مرد با تمام وجود به سوىیکدیگر جذب وبا هممتحد و یك دل مىشوندو در تمام ابعاد زندگى،در خدمت یكدیگر قرار مىگیرند. مأنوس، همفكر،هم راز و یك هدف مىشوند.
در آیه مذكور، زندگى خانوادگى،بر دو پایه نیرومند مودت و رحمت استوار گشته است.یكى از پایههاى ازدواج،مودت و علاقه زن و شوهر نسبت به یكدیگر است. زن و شوهر خوبىها و نقاط مثبت یكدیگر را مورد توجه قرار مىدهند و از صمیم قلبیکدیگر را دوست مىدارند. هر یك از آنان، دیگرى را نعمتى ارزشمند از جانب خدا و وسیله انس و الفت ، آرامش و دلگرمى و شریك زندگى مىشمارد و از این نعمت بزرگ قدردانى و سپاسگزارى مىكند.
پایه دیگر ازدواج،كه در آیه به آن اشارتشده “رحمت” یعنى مهربانى و دلسوزى است ، هر گاه یكى از زوجین به نقصان و ضعف و نیازى در همسرش مواجه شد ، همدلانه فکر می کند ، او فکركند كه همسرش یك انسان است و انسان بى نقص نیست. چنان كه خود نیز بى عیب نمی باشد.پس با نرمى و مدارا و از روى مهربانى و دلسوزى،نقص او را در صورت امكان برطرفمیسازد و در صورت عدم امكان ،او را با همان حال مىپذیرد. نقصانش را نادیده مىگیرد و به زندگى ادامه مىدهد. لازمه رحمت و دلسوزى ، این است كه چنانچهفرد خیر و صلاح خود را مىخواهد،در همه حال خواستهها و تمایلات همسرش را منظور بدارد، هر چه را براى خود مىخواهد براى او نیز بخواهد و همواره به فكر تامین سعادت، آسایش وآرامش او نیز باشد.
قرآن مجید در این رابطه،تعبیر بسیار جالبى دارد و زن و شوهر را چنین توصیف مىكند:
«زنان براى شما لباس هستند و شما نیز براى آنان لباس هستید» ( بقره/187)
لباس،مجموع بدن انسان را با همه كمالات، نواقص، خوبىها، بدىها، زیبایىها و زشتىها در بر مىگیردواز سرما و گرما و خطر حفظ مىكند . بر زیبایىهایش مىافزاید و عیوبش را مىپوشاند. لباس نزدیكترین اشیاء نسبت به انسان است و از جمله نیازهاى اولیه به شمار مىرود. زن و شوهر نیز، نسبت به یكدیگر باید همانند لباس باشند ، همدیگر را با همه نواقص و كمالات بپذیرند. حافظ و نگهبان و آرامش بخش یكدیگر باشند. بر زیبایىهاى هم بیفزایند و عیوب هم را بپوشانند و رازدار و محرم اسرار باشند.
اسلام،در مورد روابط بین زن و شوهر و زندگى خانوادگى چنین مىاندیشد و آن را بر چنین پایههایى استوار ساخته است. تشكیل چنین خانوادههایى در خور انسان است و سعادت جسمانى، نفسانى، دنیوى و اخروى او را تامین مىكند. اگر بنیاد خانواده بر پایههاى ایمان و محبت استوار گردد،كانون خانواده گرم و با صفا مىشود و از كشمكشها ، و اختلافات و طلاق و فروپاشى جلوگیرى مىكند.
پیامبراسلام صلى الله علیه و آله فرمود: « كاملترین مردم از جهت ایمان،كسى است كه اخلاقش خوب تر باشد، و بهترین شما كسانى هستند كه نسبت به همسران خود خوش رفتارتر باشند .» (4)امام سجاد علیه السلام فرمود: «حق همسرت این است كه بدانىخداى متعال او را وسیله آرامش و انس تو قرار داده و بدانى كه او نعمتى است از جانب خدا براى تو، پس او را گرامى بدار و با وى مدارا كن،گرچه تو نیز بر او حقى بزرگ دارى، اما باید نسبت به او دلسوز و مهربان باشى . باید خوراك و پوشاك او را تامین كنى و اشتباهات و لغزشهایش را ببخشى » (7)
حضرت موسى بن جعفر علیه السلام فرمود: « جهاد زن در این است كه خوب شوهردارى كند» . (8)
اسلام عنایت ویژهاى به اخلاق دارد و رعایت ارزشهاى اخلاقى را براى سلامت خانواده و تحكیم بنیانآن ضرورى و لازم مىداند.
به نظر مىرسد یكى از عوامل مهم تزلزل بنیاد خانواده، بىتوجهى به مسائل اخلاقى است و براى حل این مشكل بزرگ كه خانواده را در معرض تهدید جدى قرار داده ، چارهاى جز احیاى ارزشهاى اخلاقى به ویژه اخلاق خانواده نداریم.
پىنوشتها:
1-وسائل الشیعه، ج 20، ص50.
2- همان، ص39.
3- همان .، ص77.
4- بحارالانوار، ج 71، ص389.
5- همان ، ج 74، ص 5.
*http://www.tebyan.net/social/house_family
