کتابداران دیجیتال می‌توانند بدرستی کتابخانه‌های دیجیتالی را بسازند که به حال کاربران سودمند باشد و به آنها بها دهند. یک کتابدار دیجیتال بعنوان یک متخصص در حرفه اطلاع‌رسانی میتواند مدیریت کند و سازماندهی کند کتابخانه دیجیتالی را و بصورت اصولی اطلاعات ، استدلال ، طرح ، داده استخراج شده ، دانش استخراج شده، خدمات مرجع دیجیتالی، خدمات اطلاع رسانی الکترونیکی ، نمایش اطلاعات و استخراج اطلاعات و توزیع اطلاعات، هماهنگی، جستجوی لوح‌های فشرده جالب توجه، وب جهانی مبتنی بر اینترنت، دسترسی و بازیابی چند رسانه‌ای هدف نهایی از یک کتابخانه دیجیتال سهولت در دسترسی به اطلاعات در هر زمانی می‌باشد هم چنین در خواست‌های ضروری کاربران علاوه بر آن سهولت در انتشار الکترونیکی می‌باشد.
کتابدار دیجیتال نقش ممتاز و پویایی را در دسترسی آسان به اطلاعات دیجیتالی مبتنی بر کامپیوتر که شامل خلاصه ها ، نمایه ها ، پایگاههای اطلاعاتی تمام متن ، نوارهای دیداری شنیداری درغالب های دیجیتالی ایفا می نماید .
برای یافتن اطلاعات درست در زمان واقعی ، تحقیق ، آموزش و یادگیری توسعه و انتشار اثر برای کاربرد در قالب مورد نیاز جزو نیازهای پایه کتابخانه دیجیتالی محسوب می گردد .
2. نیاز به کتابدار در مدیریت سیستم اطلاعات دیجیتالی :
نیاز مادر اختراع می باشد . پیدایش کتابخانه های دیجیتالی جهانی یا مراکز اطلاعات دیجیتالی در سراسر جهان به ایجاد یک عنوان شغلی تحت عنوان “کتابدار دیجیتالی” برای مدیریت منابع دانش دیجیتالیشان احساس نیاز کرده اند . کتابخانه های دیجیتالی بزرگ بعنوان مخازن دانش نمود پیدا کردند .
کتابداران دیجیتال نیاز دارند به :
* مدیریت کتابخانه های دیجیتال
* سازماندهی دانش دیجیتال و اطلاعات
* انتشاردهند اطلاعات دیجیتال را بر اساس کامپیوتر
* فراهم نمایند خدمات مرجع دیجیتال و خدمات اطلاع رسانی الکترونیکی
فراهم نمایند وبیابند دانش استخراج شده را از میان مخازن دانش
وظیفه ای که درقبال دیجیتالی کردن کتابخانه بصورت وسیع و ذخیره فرایند دیجیتال و محافظت از فرایند دیجیتال داریم به کار گیریم .
دسترسی جهانی و بازیابی دانش دیجیتالی و در نهایت دسترسی به تمامی فعالیتهایی مانند فهرستنویسی و طبقه بندی اسناد دیجیتالی و دانش دیجیتالی را فراهم نمائیم .
3. کتابخانه دیجیتالی :
کتابخانه های دیجیتال کتابخانه های الکترونیکی هستند که شمار زیادی از کاربران را که بصورت جغرافیایی توزیع شده اند باعث دسترسی آنها به محتویات عظیمی از مخازن گوناگون و موضوعات الکترونیکی شود کتابخانه دیجیتال میتواند همچنین متون شبکه ای ، تصاویر ، نقشه ها ، صداها و فیلم ها ، فهرست کالا ها ، داده های علمی ، تجاری و دولتی را جمع آوری نماید – آنها همچنین شامل ترکیباتی از قبیل فرامتن ، فرارسانه ، و چند رسانه ای می گردند(یرکی و جورجنس 1996).
در فهم یک کتابخانه دیجیتال باید بطور غالب اطلاعات ذخیره شده را در یک محیط دیجیتال یا الکترونیکی قرار گیرد . مجموعه اطلاعات دیجیتالی ممکن است شامل کتابهای دیجیتالی ، تصویرهای اسکن شده دیجیتالی ، گرافیک ها ، داده های عددی و مفهومی ، فیلم های دیجیتالی ، کلیپ های دیداری شنیداری و غیره . از یک کتابخانه دیجیتالی انتظار میرود دسترسی به مجموعه های اطلاعات دیجیتالی را فرا هم نماید.
یک کتابخانه دیجیتالی ممکن است در نظر داشته باشد هر کدام از پارامترهای زیر را :
1- فایل های اطلاعاتی قابل خواندن با ماشین
2- ایجاد زمینه ظهور اطلاعات ملی بصورت زیر بنایی
3- بانکهای اطلاعاتی پیوسته و متغیر و تولید لوح های فشرده اطلاعاتی
4- ابزارهای ذخیره اطلاعات کامپیوتری و استقرار آن برای بازیابی اطلاعات سیستم های شبکه کامپیوتری کتابخانه ای
به عنوان شاغلین امروزی ، ما تعریف غالبا سودمندی را یافته ایم : یک کتابخانه دیجیتال محافظت مینماید از مجموعه اش در پروسه کامپیوتری بصورت ذاتی و متناوب ضمیمه یا تکمیل می کند چاپهای مداوم و مواد میکروفیلمی را که بصورت جاری بر مجموعه های کتابخانه تفوق دارند(ویلیامز ، 1995 ).
این ویژگیهای جزئی کتابخانه های دیجیتال باعث ذخیره اطلاعات در شکل دیجیتالی می شود و کاربرد مستقیمی روی شبکه های ارتباطی به منظور دسترسی و حصول به اطلاعات و کپی بوسیله دانلود کردن متن های چاپی اونلاین و افلاین (پیوسته و غیرپیوسته) از یک فایل مادر دارد . کتابداران دیجیتال توانایی مدیریت مقادیر خیلی زیادی از اطلاعات ، محافظت از مجموعه های منجصر به فرد ، ایجاد دسترسی سریعتر به اطلاعات ، راحتی در مورد بحث قردادن دادن از بیشتراز یک مکان ، و افزایش و توزیع محیط های آموزشی را دارند . آنها همچینین کمک میکنند به انجام جستجوهایی که بصورت دستی امکان پذیر نیستند و پیشنهاد می شود از محتوای اطلاعات شخصیمان محافظت نمائیم .
4. نقش کتابدار دیجیتال در مدیریت سیستم های اطلاعات دیجیتال :
مدیریت سیستم اطلاعات دیجیتالی منوط به همه شایستگیهایی مانند (دانش ، چگونگی دانستن ، مهارتها و نگرش ها) می باشد و آن نیاز دارد به ایجاد ، ذخیره ، تحلیل ، سازماندهی ، بازیابی و انتشار اطلاعات دیجیتالی (متن ، تصاویر، صداها) در کتابخانه های دیجیتالی یا هر نوع از اطلاعات می باشد . به منظورتوصیف نقش های کتابدار دیجیتال ، مفاهیم زیر به منظور فهم اطلاعات بعدی تولید شده است .
4.1. متولی بزرگراههای اطلاعاتی :
سوپر بزرگراه اطلاعاتی یک رویا یا یک تشبیه می باشد . این خیالبافی یک آمیزش از دو روش سیم و بی سیم از قابلیتهای تلفن و شبکه های کامپیوتری با ظرفیت تلویزیون کابلی برای انتقال صدها برنامه می باشد . خدمات باید بوسیله شبکه های تله کامیونیکشن (ارتباط از راه دور) ،شبکه های کابلی تلویزیونی و اینترنت و ارتباطات موبایلی حاصل گردد (ویلیام و غیره ،1995).
شالوده ایجاد دسته عظیمی از تقاضاها و تقاضای خدمات اطلاعاتی تحت عنوان سوپر بزرگراه اطلاعاتی معرفی شده است دو نوع خدمات اطلاعاتی از قبیل خدمات آزاد عمومی و خدمات تجاری وجود دارد .استفاده از تلفن ، فکس و خدمات تلویزیون ماهواره ای آنالوگ در سوپربزرگراه اطلاعاتی بصورت مختصر مورد حمایت قرار گرفته است . بعلاوه خدمات جدیدی از قبیل تلفن تصویری ، پیامهای الکترونیکی چند رسانه ای ، پخش از طریق تلویزیون دیجیتالی و فیلم و تقاضای خدمات ویدیویی ایجاد شده است (لو 1996) .
4.2 . متولی کتابخانه دیجیتال جهانی / کتابخانه دیجیتال جهانی:
4.3. کتابدار دیجیتال بعنوان انسان ماشینی سیمبیورتیک عمل می نماید:
کتابدار دیجیتال بعنوان میانجی بین کاربران و وظیفه دیجیتالی کردن اطلاعات وسیع ، ذخایرش ، انتشارات ، مدیریت آرشیو ، ساختن شبکه اطلاعاتی دیجیتالی موجود عمل می نماید . کتابداران دیجیتال و کامپیوترها در فرایند و انتشار اطلاعات دیجیتال و هر دوی آنها با هم ارتباط دو طرفه دارند و به یکدیگر وابسته اند .
4.4.ناوبری ، نقد و فیلترینگ:
این ناوبری در آینده منجر به کامل شدن کمک انسان به بازیابی اطلاعات از شبکه جهانی می شود و از ناوبری اطلاعات بصورت سریع و بازیابی دقیق حمایت خواهد کرد .کتابدار دیجیتال یک متخصص ناوبری ، نقد و فیلترینگ ، خدمات مرجع دیجیتالی و خدمات اطلاعات الکترونیکی در منا بع اطلاعات دیجیتالی می باشد .
4.5. جستجوی چند رسانه ایها و نمایه سازی:
یک کتابخانه دیجیتال چند رسانه ای عینا به نمایه سازی و بازیابی استاندارد نیاز ندارد ، بلکه نیازمند به نمایه سازی اسناد فرعی و تکنیک های خلاصه سازی است – بیشتر نیاز دارد تا در زمینه مقالات استنادی فعالیت نماید .
4.6. دانش و استخراج داده:
کتابدار دیجیتال نیازمند یک دانش در زمینه استخراج داده کشف دانش از کتابخانه های دیجیتال تا نیازهای اطلاعاتی کاربران بصورت محدود می باشد .در این هدف تکنیک های آموزشی از قبیل دسته بندی کردن و تکنیک های کشف اصطلاحات پیچیده و غیره سودمند می باشند .
4.7. هماهنگی بین جستجو و بازیابی:
4.8. مواجه شدن کتابدار دیجیتال با اصول و قواعد مدیریت سیستم اطلاعات دیجیتال :
یک قاعده اصولی از کتابخانه دیجیتال در کتابخانه های دیجیتالی این است که بعنوان یک شخص میانجی که می تواند کاربران و اطلاعات را به یکدیگر نزدیک نماید عمل کند . ابزارهای دسترسی به کتابخانه دیجیتال مجموعه درستی از ابزارهای کاربردی در روشهایی هستند که درگیرمی نماید یک گلبول از چالش ها را و فرصت ها برای دسترسی به فناوری اطلاعات و دسترسی سریع (کیکوچی و دیگران ،1996).
4.9. دسترسی به اطلاعات دیجیتالی :
تنوعی از تکنیک های بازیابی اطلاعات ، شامل جستجوی ابر داده ، جستجوی اسناد تمام متن وجود دارد . در شناخت آنچه می توان یا نمی توان بازیابی کرد از منابع اطلاعات کتابخانه دیجیتال ، کتابدار دیجیتال بعنوان یک متخصص در فراهم آوری اطلاعات دیجیتالی می تواند عمل نماید .
4.9.1. دسترسی و بازیابی اطلاعات دیجیتالی توسط ابزارهای دسترسی به کتابخانه دیجیتالی :
این روش برای ذخیره ، یافتن و بازیابی اطلاعات دیجیتالی از سیستم اطلاعات دیجیتالی که روش دسترسی نام گرفته است کاربرد دارد . این فناوری کاربرد دسترسی به کتابخانه دیجیتال در سیستم اطلاعات دیجیتالی را فراهم نموده است .
4.9.2. دسترسی به اطلاعات موبایلی : دیدگاه فردا :
توانایی دسترسی به اطلاعات روی تقاضا در هر مکان مزیت های مناسبی را بصورت انفرادی در افزایش موبایل جهانی می بخشد . این داده ها توسط فایل های سیستم ، بانک های اطلاعاتی مرتبط ، بانک های اطلاعاتی در موضوعات مربوط به مشرق زمین ، و مخازن دیگر باید قابل دسترسی شوند به برنامه های ران شده در موبایل های کامپیوتری .
ابزارهای متنوعی برای استفاده در سیستم های اطلاعات دیجیتال وجود دارند و آنها به آسانی می توانند در نقد ، ناوبری ، بازیابی ، نمایه سازی ، ذخیره ، سازماندهی و انتشار اطلاعات دیجیتالی در دسترس قرار گیرند . این فهرستی که در زیر می آید شامل منابع اطلاعات دیجیتالی و سرمایه ها می باشند و اینها بعنوان ابزارهای دسترسی دیجیتال که هدف نهایی برای دسترسی آسان جهانی به آنها می باشد :
* فهرستهای دسترسی عمومی پیوسته : بانک اطلاعات ابرداده (توصیف لینک های آماده برای بانک های اطلاعاتی دیگر/ منابع اطلاعات دیجیتالی:بانک های اطلاعاتی پیوسته (نایت ریدر ، اوسی ال سی ، مدلاین )
* ابزارهای مبتنی بر اینترنت : شبکه های ایمیلی ، فهرستهای پستی ، کنفرانسهای الکترونیکی ، وب جهانی ، هوم پیج های وب سایتها ، خدمات اطلاعات نواحی وسیع ((WAIS ، مرورگرهای وب ، سیستم های گوفر و آرچی ورنیکا ، اف تی پی (ftp) ، تل نت ، یوزنت ، نیوزگروپ (گروههای خبری ) ، بی بی اس (BBS) ، لیست سرورها ، گروههای بحث.
* شبکه دیجیتالی : بلیز (BLAISE) ، مدلاین ، نیک نت ، دل نت ، آگریس ، اینیس (INIS) ، همه بر روی شبکه ها نظم گرفته اند .
* فرامتن / فرارسانه
* چند رسانه ای (شبکه های کامپیوتری دارای پهنای باند).
* پروتکل های شبکه چند رسانه ای
* شبکه های سلولی و صفحه ای
* ابزارهای نشر الکترونیکی
* آژانس های نرم افزاری شبکه دولینگ
* فکس الکترونیکی / فروشنده های تجاری
* تلفن / تلویزیون
6.اجزاء یک سیستم اطلاعات دیجیتالی :اجزاء یک کتابخانه دیجیتالی ممکن است شامل :
1- سیستم کتابخانه شخصی برای کاربران
2- سیستم کتابخانه سازمانی برای خدمت به گروههای خاص
3- کاربران جدید به همراه کاربران پایگاههای اطلاعاتی از راه دور یا محلی موجود
4- سرورهای پایگاههای اطلاعاتی به منظور دوری نمودن از درخواست ها
5- تنوعی از اصول سیستمی در هماهنگی ، مدیریت مدخلی و بازیابی اطلاعات دیجیتالی
شایستگی ها و مهارت های یک کتابدار دیجیتال در مدیریت سیستم اطلاعات دیجیتالی / کتابخانه های دیجیتالی : شایستگی کتابدار دیجیتالی بوسیله مجموعه ای از مهارت ها ، نگرش ها و ارزش های مختلف که کتابدار دیجیتال را قادر می سازد تابعنوان یک متخصص اطلاعات دیجیتال یا متخصص در علم دیجیتال و به عنوان رابط دانش دیجیتالی مشخص می شود کار نماید (سرین و اسولو ، 1998) . مهارت ها و شایستگی هایی وجود دارند که کتابدار دیجیتال باید به فکر توسعه آن باشد . یکی از این تواناییها مدیریت کتابخانه های دیجیتالی و دانش دیجیتالی در اصطلاحات مدیریت دانش دیجیتالی می باشد . در زیر این مهارت ها و شایستگی ها برای یک کتابدار دیجیتال در مدیریت سیستم های اطلاعات دیجیتال و کتابخانه های دیجیتالی لازم می نماید :
1- اینترنت ، www :
· ناوبری ، نقد ، فیلترینگ
· بازیابی ، دسترسی ، تحلیل اسناد دیجیتالی
· خدمات مرجع دیجیتال ، خدمات اطلاعات الکترونیکی
· جستجوی بانک های اطلاعاتی شبکه ای در شماری از منابع دیجیتالی و وب سایتها
· ایجاد هوم پیج ها ، تبدیل محتوا ، فنون دانلود
· انتشار وب ، نشر الکترونیکی
· آرشیو اسناد دیجیتالی ، تعیین منابع دیجیتالی
· حفظ و ذخیره مواد دیجیتالی
· پیام الکترونیکی ، مهارتهای ارتباطی
· توانایی در وب
2 . چند رسانه ای ، فناوری دیجیتالی ، فرایند رسانه دیجیتالی :
· نمایه چند رسانه ای ، فرایند تصویری ، فرایند شناخت موضوعات مربوط به مشرق زمین
· تصورات و ارتباطات دیجیتالی که بر یکدیگر تاثیر گذارند
· فهرستنویسی و رده بندی اسناد دیجیتالی ، محتویات دیجیتالی
· جستجو و بازیابی متن ، تصویرها و موضوعات چند رسانه ای دیگر
· ایجاد موعظه ، تشخیص تصویر
· ظرفیت های فرایند گونه رسانه دیجیتالی بصورت پیشرفته و برجسته
· تکنیک های کنفرانس شامل تله کنفرانس ، کنفرانس ویدیویی
3 . سیستم اطلاعات دیجیتالی ، پیوسته ، اطلاعات بصری :
· روبرو شدن با سراشیبی ها بصورت اونلاین و افلاین ، تابیدن و تبدیل نمودن دانش دیجیتالی
· توسعه منابع اطلاعات دیجیتالی
· دیجیتالی کردن مجموعه های چاپی
· شایستگی در مدیریت شبکه ایستگاهی لوح های فشرده
· توسعه پیشینه فهرستهای ماشینی قابل خواندن
· طراحی و توسعه پایگاههای اطلاعاتی
· طراحی و توسعه آژانس های نرم افزاری برای کتابخانه های دیجیتالی
· تبدیل رسانه چاپی به رسانه دیجیتالی
· دانش بصورت ساختار علمی دیجیتالی
مهارتهای اضافی دیگری نیز وجود دارد که کتابدار دیجیتال باید آنرا توسعه دهد. یکی از این توانائیها فکر کردن در مورد اصطلاحات شبکه های دانش می باشد (اون ، 1999)
1 . شبکه های داخلی
· شبکه های پرسنلی
· تیم های پروژه ای ، گروههای دارای صلاحیت ، گروههای نرم افزاری
· منبع دانش دیجیتالی داخلی
· اینترنت
2 . شبکه های اکسترنال
· منابع دانش اکسترنال
· شبکه های شخصی اکسترنال
· مشتریان ، ذخائر ، سهامداران
· اکسترانت
آموزش و یادگیری حرفه ای برای کتابدار دیجیتال در مدیرت سیستم های اطلاعات دیجیتالی/کتابخانه های دیجیتالی:
بیشتر از 25 سال است که آموزشکده های اطلاع رسانی در مطالعاتشان فعالیتهای دوره تحصیلی و تعلیمی را در فناوریهای اطلاعاتی جدیدشان پذیرفته اند . همه این تغییرات کمتر درزیر چتر پهن مطالعات اطلاعاتی اتفاق افتاده است . سیستم اطلاعات دیجیتالی جدید یک تغییر مکان عمده در پارادیگم فرایند انتقال اطلاعاتی ایجاد کرده است (دیچاتلتس ،1997).
نقش تغییر عنوان کتابدار از کتابدار به کتابدار دیجیتالی :
یک کتابدار در آینده چه نقشی خواهد داشت ؟ این به آن معنی است که به کتابخانه به عنوان یک موسسه ننگریم باید به اینترنت بعنوان یک ابزار قدرتمند درجهان اطلاعات نگریست . قصد بر این است که بصورت غیر متمرکز و بصورت ارتباط از راه دور روی آن کار شود تا کتابخانه های مجازی با افزایش وسیعی در این رشته و تنوع منابع اطلاعات دیجیتالی مواجه شوند .
در این عمارت الکترونیکی کارکردن در بیس قرار داد گونه برای انواع مختلف سازمانها ، ارتباط با پایگاههای اطلاعاتی تعاونی و فایل های اطلاعاتی پیوسته عمل مهمی است (ویلسن ،1995) .در این تسلسل شناختی کتابداران به عنوان کارکنان دائمی پیوسته وجود خواهند داشت ، حمایت از شهروندان / کارکنان بوسیله فروش خدمات انجام می گردد . یافتن سریع اطلاعات مربوطه نسبت به رقبا ، سریعتر از یک کارمند غیر اطلاعاتی می تواند صورت گیرد و در بیس دانش ارشدیت بقاء پیدا می نماید . تا نسبت به شبکه ها و منابع اطلاعاتی دیجیتالی موجود در آنها . ما اغلب واژه هایی را برای توصیف این نقش ها داریم : کتابدار دیجیتال ، حرفه اطلاعات دیجیتال ، سیبرارین و واسطه اطلاعاتی .
دید مختلفی از آینده ممکن است برای اشخاص پیدا شود که کتابخانه دیجیتالی بیشتر شبیه یک انبار دانش می باشد ، جایی که سیستم های پیچیده و حرفه ای از تخصص نقش حمایتی در دسترسی به اطلاعات دارد و بعنوان یک میانجی در یک تنوع از دیجیتال و منابع دیگر عمل می نماید (کاونی و کلیولند ، 1998) .همچنین در این فرایند مشکل می نماید که تعریف نمائیم چه نقشی از کتابدار دیجیتال است که در شرایط طولانی ، چیزهای زیادی را برای ما روشن خواهد کرد . و این به آسانی قابل فهم می باشد اما هدف نهایی عینا دسترسی آسان به اطلاعات دیجیتال در اسرع وقت نیست بلکه خواستن ضروریات نشر الکترونیکی اضافی برای کاربران می باشد و ایجاد و توسعه کانالهای دانش دیجیتالی ، منابع دانش دیجیتالی است که اجازه می دهد انرژی بین سهامداران بصورت دو طرفه تغییر ایجاد کند و قلمرو دانش دیجیتالی را غنی سازی کند .
عنوان به انگلیسی:
The role of a digital librarian in the management of digital information system(DIS)
برگرفته از سایت: http://www.emerald-library.com
ماخذ از نشریه: The electronic library vol.18 no.1 2000 . pp.12-20
