مقدمه:
حرفه مشاور مديريت همزمان با توسعه و پيشرفت علم مديريت، به عنوان يک حرفه مستقل مطرح شد و گسترش يافت. در واقع محدوديتهاي موجود در رويکردهاي تک بعدي به مهندسي صنايع و تلاشهاي دانشمنداني، مانند: تيلور، گيلبرت، گانت و امرسون در بسط و توسعه مديريت به عنوان يک علم و زمينه مستقل، منجر به توسعه حرفه مشاوره مديريت شد. مشاورهاي که از حرکت مديريت علمي آغاز شده بود، به طور عمده بر بهره‌وري و کارايي در کارخانه و سالن کار، سازماندهي عقلاني کار، مطالعه زمان و حرکت، کاهش ضايعات و هزينه‌هاي توليد تاکيد داشت.
پس از آن، مشاوره مديريت، مسير پر فراز و نشيبي را طي کرد و پس از گذر از مراحل مختلفي که هر يک به نوعي در غني‌سازي و توسعه آن نقش محوري داشتند، به شکل امروزي و با گستره وسيعي از خدمات قابل ارائه بنيان نهاده شد، به گونه‌اي که امروزه تقريبا هيچ سازمان يا شرکت بزرگي در سطح بين‌المللي وجود ندارد که از خدمات شرکت‌هاي مشاورهاي بهره نبرده باشد. همين اهميت و رشد فزاينده، باعث شد تا کتابها و نشريه هاي مختلفي در مورد مفاهيم مربوط به مشاوره مديريت، انتشار يابد که البته مهد غالب آنها آمريکا و اروپا بوده است و نشر مطالب مربوط به اين حرفه در کشور ما تا اندازه زيادي مورد غفلت قرار دارد.
بنابراين در آنچه که از اين شماره به بعد و به شکل سلسله مطالبي در مورد مشاوره مديريت مي‌خوانيد، تلاش شده تا مفاهيم مرتبط با مشاوره مديريت در چارچوب بندهاي زير مرور شود:
_ تعريف‌هاي نوي مشاوره مديريت،
_ تاريخچه و سير تکاملي حرفه مشاوره مديريت،
_ خدمات مشاوره مديريتي قابل ارائه،
_ بررسي شرکت‌هاي برتر مشاوره مديريت در جهان،
_ بررسي اجمالي وضعيت مشاوره مديريت در ايران،
_ مدارک حرفه‌اي و بين‌المللي در زمينه مشاوره مديريت.
در اين شماره تعريف‌هاي مشاوره مديريت و نقش‌هاي مشاور مدير بررسي شده و در شماره‌هاي بعدي ساير موارد يادشده ارائه خواهند شد.
اميدواريم مجموعه اين مطالب محرکي کوچکي باشد براي پرداختن بيشتر به مقوله مشاوره مديريت و انتشار مطالب بعدي براي غني‌‌تر کردن پايگاه اطلاعات مربوط به اين حرفه در کشور باشد. در صورتي‌که نظر يا پيشنهادي براي تکميل مطالب داريد مي توانيد از راه پست الکترونيک ارسال فرماييد.
تعريف‌هاي نو از مشاوره مديريت
مشاوره مديريت، يک خدمت از جنس راهنمايي و توصيه است که به مشتريان کمک مي‌کند تا مسائل مديريتي و فرصت‌هاي خود را شناسايي و تحليل کنند. مشاوران مديريت باتوجه به شرايط مشتريان راه‌حلهايي را توصيه و يا فعاليت‌هايي را پيشنهاد مي‌کنند و پس از آن در صورت تمايل کارفرما، در پياده‌سازي آنها نيز همراهي دارند. يک مشاور مدير موفق، منابع و تجربه‌هايي را براي شرکت به همراه مي‌آورد که تيم مديريت داخلي آن شرکت، آنها را در اختيار ندارد، بنابراين نمي‌تواند تغييرات واقعي در کسب و کار ايجاد کنيم. اگر بخواهيم مشاوره مديريت را به‌گونه‌اي خلاصه در چند جمله تعريف کنيم، مي‌توان گفت که، مشاوره مديريت:
_ ارائه روشها و رويه‌هاي کاربردي در صنعت يا کسب و کار به شرکتها توسط يک متخصص است.
_ خدمتي است که به ارائه توصيه‌هايي به گردانندگان کسب و کار در صنايع مختلف مي‌پردازد.
_ کمک به شرکتها براي تجزيه و تحليل و توسعه سودمندي عمليات کسب و کار و استراتژي‌ها است.
_ خدمتي است که به کارآفرينان و مديران کسب و کار، راهنماييهاي لازم را براي مديريت کسب و کار ارائه مي‌کند.
_ حرفه‌اي است که به رهبران شرکتها، دولتها، سازمانها و مراکز غير انتفاعي خدمات توصيه‌اي و مشاورهاي ارائه مي‌دهد.
دوستداران حرفه مشاوره مديريت، آن را به اين شکل تعريف کرده‌اند: وقتي کسي از شما نشاني مکاني را مي‌پرسد و شما به او مي‌گوييد که دو ايستگاه پيش از شما پياده شود، يک خدمت مشاورهاي ارائه کرده‌ايد_ همچنين وقتي که شما کنترل مستقيم بر افراد نداريد و با اين حال از آنها مي خواهيد که به توصيه هاي شما عمل کنند، با يک مسئله دشوار مشاوره اي روبه‌رو شده‌ايد.
از اين تعريف که بگذريم، با جمع‌بندي تعريف‌هاي گفته شده، نتيجه‌گيري مي‌شود که مشاوره مديريت کمک به شرکتها براي ارتقاي عملکرد، از راه تجزيه و تحليل وضعيت و مشکلات موجود و طراحي برنامه‌هاي آتي است. اين کمک مي‌تواند در قالب بهبود يا انتقال از يک وضعيت به وضعيت ديگر و از راه شناسايي و تشريح تجربه‌هاي موفق شرکتها، تکنيکهاي تحليلي، مديريت تغيير، بهبود مهارتها، پياده‌سازي تکنولوژي، تدوين استراتژي يا بهره‌گيري از ديدگاههاي صاحب‌نظران انجام شود. مشاوران مديريت معمولاً از متدولوژيها و چارچوبهاي ويژه‌اي براي شناسايي مشکلات يا ارائه راه‌حلهاي کارا و اثر‌بخش براي انجام فعاليتهاي کسب و کار بهره مي‌گيرند.
به صورت کلي، خدمات اصلي که توسط مشاوران مدير ارائه مي شود، شامل موارد زير است:
1- طراحي و انجام مطالعات ويژه، ارائه رهنمود، طراحي و برنامه‌ريزي و مساعدت حرفه‌اي و فني براي پياده‌سازي تصميمات؛
2 – بازنگري و پيشنهاد بهبود خطي‌مشيها، مراحل، سيستم‌ها، روشها و ارتباطات سازماني؛
3- معرفي ايده‌ها ، مفاهيم و روش‌هاي جديد مديريتي.
تفاوت مشاور مدير با مدير
مشاور مدير، بنا بر موقعيتي که دارد، مي‌تواند بر فرد، گروه يا يک سازمان تاثير‌گذار باشد، ولي قدرت مستقيم براي ايجاد تغيير يا اجراي برنامه‌ها، ندارد. در مقابل، يک مدير کسي است که مسئوليت مستقيم براي اجراي امور و تصميم‌ها را دارد. بيشتر افرادي که در سازمان دربخشهاي صفي قرار دارند، به نوعي، کار مشاورهاي انجام مي‌دهند؛ حتي اگر به نام مشاور شناخته نشوند. مديران صفي در سازمانها فعاليتهاي برنامه‌ريزي، اعمال توصيه‌هاي لازم، حمايت و پيشنهاد در امور مربوط به نيروي انساني، مديريت مالي، بازرسي، تحليل سيستم، تحقيقات بازار، طراحي محصول، برنامه‌ريزي بلندمدت، اثربخشي سازماني، امنيت، توسعه منابع انساني را برنامه‌ريزي مي‌کنند و ضمانت اجراي آن را نيز فراهم مي‌سازند.
مزاياي بهره‌گيري از خدمات مشاوره مديريت
ديدگاه مستقل: با توجه به اينکه مشاوران مديريت از اعضاي سازمان نيستند، تصوير روشني از مشکل ارائه کرده، ايده‌هاي جديد و پيشنهادهاي بدون جهت‌گيري را ارائه مي‌دهند، به عبارتي ديگر: ديدگاه مستقل مشاوران، به سازمان کمک مي‌کندتا بدون نگراني از جهت‌گيريهاي احتمالي ذي‌نفعان سازمان، در پي طرح مسئله و يافتن راه حل آن باشند.
توانمنديهاي ويژه: مشاوران مديريت داراي دانش، مهارت و تخصص در يک زمينه ويژه و حوزه تخصصي هستند. يافتن افرادي که در سازمان متخصص، در تمام زمينه‌ها باشند، اگر غيرممکن نباشد، بسيار دشوار است.
خدمات حرفه‌اي دوره‌اي: مشاوران مديريت، در هر زمان که شرکت تمايل داشته باشد خدمات حرفه‌اي ارائه مي‌دهند. به کارگيري مشاوران در مقايسه با استخدام مديران و کارکنان جديد، هزينه‌هاي کمتري (به ويژه در درازمدت) به شرکت تحميل مي‌کند.
نقش‌هاي مشاور مدير
_ مشاور به عنوان يک راهنماي حرفه‌اي درازمدت
_ مشاور به عنوان عامل تغيير: مشاوران مديريت، کاتاليزور تغييرات هستند، آنها همزمان با حل مشکل مشتري، راههاي اجراي آن را نيز پيدا مي‌کنند. اين راه‌حلها اغلب نيازمند تغييراتي در ساختار سازماني، فرايندها يا مسئوليت‌هاي شغلي است، البته توصيه‌هاي مشاوران مديريت زماني ارزشمند است که تغييرات مورد نظر آنها از سوي کارکنان و مديران درک و تاييد شود.
_ مشاور به عنوان حرفه‌اي و متخصص در يک زمينه ويژه
_ مشاور براي تعريف مشکلات و مسائل: در برخي موارد، کارکنان و سازمانها آنچنان به مشکل نزديک هستند و در آن گره خورده‌اند که نمي‌توانند آن را تشخيص دهند. در چنين حالتي مشاور به ياري سازمانها آمده، از راه همراهي، با افراد، آنها را در شناسايي مشکل ياري مي‌کند.
_ مشاور به عنوان يک معلم براي آموزش مهارتهاي مختلف به کارکنان و مديران.
_ مشاور براي اجراي تصميمات دردسرساز مديران: هيچ يک از کارکنان يا مديران داخلي تمايل ندارند مسئوليت اخراج يا ارزيابيهاي دشوار را بر عهده بگيرند و ترجيح مي‌دهند يک فرد بيروني که عنوان مشاور مديريت به پيشنهادهاي او جنبه رسمي و حرفه‌اي مي‌دهد، اين مسئوليت را بر عهده بگيرد.
_ مشاوران براي روح و زندگي جديد بخشيدن به سازمان يا حتي ايجاد يک کسب و کار يا شاخه‌هاي جديد کسب و کار در سازمان ايفاي نقش مي کنند.
منبع: ماهنامه تدبير-سال نوزدهم-شماره 191
