کتابنامه: ص. 264- 272.
چاپ سوم : زمستان 1387
گردشگری پدیده قرن بیستم است و نمی توان آن را نادیده گرفت؛ بلکه باید به عنوان پدیده ای که وجود دارد (خوب یابد) به آن نگریست. همه ساله میلیونها نفر به سفر می روند و کسی نمی تواند آنها را از سفری باز دارد، آنها خواهند آمد، پس بگذارید از این حرکت به عنوان منبعی برای توسعه استفاده شود.
اهمیت گردشگری به عنوان پدیده ای نوین از ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی قابل بحث و بررسی است.
از انجا که شناخت این صنعت پیش از هر چیز مستلزم آشنایی با اهمیت ، تاریخچه و مفاهیم اولیه آن است. در این فصل موضوعات را پیگیری خواهیم کرد.
اهمیت گردشگری:
گردشگری در عصر حاضر، به عنوان صنعت بدون دود، توانمندیها و طرفداران بسیاری دارد.
افزایش شمار گردشگران موجب رونق یافتن کسب و کار و افزایش درآمد شرکت ها و موسساتی می شود که در این عرصه فعالیت می کنند.
توسعه گردشگری، به ویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته، عامل موثری در مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد قشرهای مختلف، کاهش بیکارری و رونق اقتصادی و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی می شود. بررسی ها نشان می دهد که ارزهای به دست آمده از فعالیت های گردشگری، در تنظیمتراز پرداخت های بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته که معمولاً وابسته به یک محصول اند، موثر واقع شده است.
گردشگری در عصر حاضر ، به عنوان صنعت بدون دود ، توانمندیها و طرفداران بسیاری دارد .
افزایش شمار گردشگران موجب رونق یافتن کسب و کار و افزایش در آمد شرکت ها و موسساتی می شود که در این عرصه فعالیت می کنند .
توسعه گردشگری ، به ویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته ، عامل موثری در مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد قشرهای مختلف ، کاهش بیکاری و رونق اقتصادی و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی می شود . بررسی ها نشان می دهد که ارزهای بدست آمده از فعالیت های گردشگری ، در تنظیم تراز پرداخت های بسیاری از کشورها ، به ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته که معمولا وابسته به یک محصول اند ، موثر واقع شده است .
البته اهمیت و نقش اقتصادی گردشگری نباید باعث غفلت از سایر ابعاد آن ، به ویژه بعد فرهنگی شود .بدیهی است که قرابت و روابط فرهنگی ملل ، از آن جا که پایه و اساس صلح و دوستی و به تبع آن روابط اقتصادی میان آنهاست ، در توسعه همه جانبه آنها نیز سهم بسزایی دارد .
از جنبه دینی نیز باید گفت که در اسلام ، مانند ادیان دیگر ، بر اهمیت سیر و سیاحت تاکید ویژه ای شده است . شاید قرآن مجید نخستین کتابی باشد که اهمیت سیر و سیاحت و گردشگری را به وضوح و تفصیل به مردم نشان داده و از آنها خواسته است تا در زمین بگردند و در آثار بر جای مانده از گذشتگان بیندیشند و از سرگذشتگان پند بگیرند .
تاریخچه گردشگری :
قدیمی ترین اشکال رایج گردشگری در اروپا ، مسافرتهای اشراف و شاهزاده های جوان به نقاط مختلف برای آشنایی با شیوه های مختلف حکومت و زندگی مردم بود .در قرون وسطی نیز سفرهای دور و دراز همچنان در انحصار بازرگانان و دریا نوردان بود . تجار آسیایی و اروپایی برای رسیدن به چین و آفریقا از دریا و خشکی رهسپار مقصد می شدند و پس از عرضه ی کالاهای خود اجناس محل را می خریدند و به سرزمین دیگر می رفتند . مسافرت دیگری که به خصوص در قرون وسطی رونق داشت ، سفرهای زیارتی بود ; بدین ترتیب که پیروان ادیان مختلف ، غالبا پیاده و گاه سوار ، به مراکز زیارتی خود سفر می کردند .
از سده چهارده تا هفده ، بیشتر مسافرتها با هدف کسب دانش و تجربه انجام می شد .
انقلاب صنعتی ، که از سال 1750 تا 1850 به طول انجامید پایه گردشهای دسته جمعی را به وجود آورد . انقلاب صنعتی همچنین موجب پدید آمدن ماشین ها ، قطار و کشتیهاییشد که با نیروی بخار کار می کردند و می توانستند افراد را به نقاط دور و با سرعت بالا برسانند .
تعریف واژگان
1-گردشگری :
در فرهنگ لغات فارسی ، گردشگری را چنین تعریف کرده اند : در اقطارعالم سفر کردن و شناخت ; مسافرت برای تفریح و سرگرمی ; و سفری که در آن مسافر به مقصدی می رود و سپس به محل سکونت خود باز می گردد .
تعریف اقتصادی دیگر از گردشگری را مورکن روت ارائه کرده است . او در این تعریف بیشتر به نقش مصرف کنندگی گردشگر تکیه می کند . به رغم روت ، گردشگری عبارت است از مسافرت اشخاصی که به طور موقت از محل سکونت خود دور می شوند تا نیازهای حیاتی ، فرهنگی و شخصی خود را به شکل مصرف کننده کالاها و خدمات اقتصادی و فرهنگی برآورده کنند .
تعاریف فنی گردشگری :
معمولا در تعاریف فنی ، سه عنصر اساسی مد نظر قرار می گیرد که عبارتند از 1-هدف سفر مانند تجارت ، دیدار با دوستان و آشنایان یا اهداف دیگر 2- بعد زمانی سفر که بیانگر حداقل و حداکثر زمان اقامت فرد در مقصد است 3-موقعیتهایی که مسافران ممکن است گردشگر محسوب شوند یا خیر ، مانند مسافران عبوری و گردشگران که اقامتشان در مقصد کمتر از 24 ساعت به طول انجامد .
2-گردشگر :
واژه گردشگر نیز مانند گردشگری تعاریف متعددی دارد .
در فرهنگ و بستر گردشگر به کسی اطلاق می شود که برای سرگرمی و تفریح یا به قصد امور فرهنگی سفر می کند . در فرهنگهای لغت فارسی ، این عبارات در وصف گردشگر آمده است : جهان گردنده ، آنکه در اقطار عالم بسیار سفر کند ، سیاح ، کسی که در شهرها و کشورهای دیگر سیاحت کند ، و جهان نورده چارو یک نیز می گوید گردشگر کسی است که برای یک دوره 24 ساعته یا بیشتر به کشوری غیر از محل اقامت خود مسافرت می کند .
3- اوقات فراغت :
در تعریف از اوقات فراغت، با تاکید بر رهایی انسان از فشارهای کار و زندگی و آسودگی و آرامش آمده است: اوقات فراغت یعنی آن بخشی از زمان بیداری که انسان از تعهدات شغلی و کار مولد آزاد است و به طور دلخواه به استراحت، ترمیم قوا و رفع خستگی جسمی و روحی می پردازد.
ارتباط بین گردشگری و اوقات فراغت:
از تعاریف ذکر شده چنین استنباط می شود که بین ساعات کار افراد و اوقات فراغت آنها رابطه ای با لقوه معکوس و بین اوقات فراغت و توسعه گردشگری رابطهای با لقوه مستقیم وجوددارد.
به بیان دیگر کاهش ساعات کار افزایش اوقات فراغت را به دنبال دارد و این افزایش خود زمینه مناسبی را برای افزایش تقاضای گردشگری و توسعه روز افزون این منتقت فراهم می کند.
انواع گردشگری:
در یک تقسیم بندی گردشگری به سه نوع فرهنگی، طبیعت گردی و ماجراجویانه دسته بندی شده است که به طور مختصر از آن به عنوان گردشگری ACE یاد می شود.
1. گردشگری ماجراجویانه:
در هر جامعه کسانی هستند که به انجام دادن کارهای متهو را نه و مخاطه آمیز علاقه وافر دارند. برخی از این افراد با اقدام به مسافرتهای ماجراجویانه به این نیاز دورنی خود پاسخ می دهند.
چنیین گردشگرانی می خواهند از راه های جدید یا غیر عادی ” مهارتها وتوانایی های جسمی خود را در مواجهه با سختی ها و دشواری ها بیازمایند لذا نوعی از گردشگری برای انان لذت بخش و جذاب است که توام با تهور و هیجان بیشتر بر فراز قله ها و جنگلها ونظایر ان انجام می شود.
از نظر تاریخی یکی از نمونه های بسیارمشهورسفرهای مخاطره امیزاین است که گرشگران افریقا برای شکار حیوانات وحشی به دنبال انها در محیط های بکرودست نخورده به راه می افتندوتجربه ای مهیج وبه یاد ماندنی کسب می کنند. نمونه دیگر این نوع سفرها کوهنوردی همراه با عملیات خطرناک یا قایق سواری در ابهی خروشان رودخانه های فصلی است که به این ترتیب افراد مهارت وتوانایی خود را دربرابر طبیعت می ازمایند.
2. گردشگری فرهنگی:
درگردشگری فرهنگی، هدف اصلی گردشگر دیدن جلوه های فرهنگی یک مقصد از قبیل مراسم، رفتارها، نمایشنامه ها، نمایشگاه ها و هنر و موسیقی آن است. برای مثال بازدید از موزه لوور در فرانسه یا حضوردر سالنی که در ان برنامه ی هنری اجرا می شود.
3. طبیعت گردی:
طبیعت گردی نوعی از گردشگری با انگیزه و هدف گرایش به طبیعت است. در یک تقسیم بندی دیگر، از دونوع گردشگری یاد دشده است؛ گردشگری عادی و گردشگری طبیعت گرا.
گردشگری عادی نوعی از گردشگری است که مقصد انتخابی آن الزاماً با طبیعت سر و کار نداشته باشد؛ مانند آثار باستانی و جاذبه های تاریخی و مذهبی.
گردشگری طبیعت گراهم آن دسته از فعالیتهای گردشگری را شامل می شود که مستقیماً با منابع و جاذبه های طبیعی سروکار دارند.
گونه شناسی گردشگران
گردشگران انبوه سازمان یافته:
این نوع گردشگران به شدت به سازمانهای خدماتی مرتبط با صنعت گردشگری وابسته اند . ویژگی آنها دنبال کردن تعطیلات به صورت از پیش برنامه ریزی شده و آماده است.
گردشگران انفرادی سازمان یافته:
این گروه از گردشگران نیز از تسهیلات ویزه سیستم گردشگری استفاده می کنند و سعی می کنند تا حدامکان قبل از ترک خانه، برنامه سفرشان مشخص باشد.
گردشگران اکتشافی:
این گروه کسانی اند که به دنبال مقاصد جدید و ناشناخته می گردند. بیشتر علاقه دارند که مقصد خود را نه از طریق بروشورهای تبلیغاتی، بلکه از درون مقالات و کتابهای مربوط به مسافرت پیدا کنند.
گردشگران آسانگرد:
این گردشگران، در پی چیزهای نو و جدیدند و در این راه هزینه ها و حتی سختیها و خطرهای سفر را متقبل می شوند.
گردشگران ماجراجو:
این گروه افرادی ورزیده و آموزش دیده و در پی کسب تجارت نو و ملاقات با مردمان و زمینهای جدیدند. سفر در زندگی انها نقش مهمی دارد.
گردشگران محافظه کار:
کسانی که اعتماد به نفس لازم برای سفرهای دشوار یا طولانی را ندارند. بیشتر تمایل دارند که تعطیلات را در سفرهای داخلی دارای امنیت بگذرانند.
گردشگران رویایی:
اشتیاق زیادی به سفر و دیدار از مقاصدی دارند که در شرایط عادی امکان ان وجود ندارد. تمایل دارند از نقشه ها برای سفر استفاده کنند.
گردشگران مقتصد:
این گروه برای کسب تجربه و اشنایی به اماکن جدید مسافرت نمی کنند بلکه از دیدن انها روشی برای ارامش وتمدد اعصاب است. انها تمایلی به دادن هزینه بیشتر برای تسهیلات و خدمات بهتر در سفر ندارند.
گردشگران مرفه:
عموما افرادی ثروتمندند که اهمیت زیادی برای تسهیلات و خدمات بیشتر در سفر می دهند..
رویکردهای گردشگری:
رویکردسازمانی:
این رویکرد بر عملکرد موسسات و سازمان های گردشگری که به صورت زیر مجموعه نظام مدیریت طبقه بندی شده اند تاکید دارد.
رویکرد تولیدی:
به مطالعه تولیدات صنعت گردشگری و چگونگی بازاریابی آن می پردازد.
رویکرد تاریخی:
بر روند تکامل صنعت گردشگری و افت و خیزهای آن در گذشته تاکید می کند.
رویکرد مدیریتی:
به بررسی روند مدیریت سازمان های گردشگری، در جهت پاسخ گویی به الگوهای متغیر تقاضا در جامعه می پردازد.
رویکرد اقتصادی:
دیدگاهی اقتصادی درباره عوامل مختلف عرضهو تقاضاست که میزان اشتغال و توازن پرداختها و بازده اقتصادی را بررسی میکند.
رویکرد اجتماعی:رفتارهای اجتماعی گردشگران، الگو های مشارکت و تاثیر آن بر جامعه مد نظر قرار میگیرد.
رویکرد جغرافیایی:
این رویکرد مسائل مربوط به تاثیرات محیطی و فضاهای گردشگری را در دامنه ی وسیع بررسی م یکند.
رویکرد میان رشته ای:
این رویکرد علومی چون انسان شناسی – روان شناسی و علوم سیاسی به عنوان عواملی در درک وفرهنگ و دیگر ابعاد اجتماعی گردشگری بررسی می شوند.
رویکرد سیستمی:
این رویکرد گردشگری را به عنوان مجموعه ای از عناصر و بخشهای مرتبط به هم می داند که به عنوان یک کل واحد در جهت تحقق اهدافی خاص حرکت می کند.
عناصر صنعت گردشگری:
حمل و نقل :
شبکه حمل و نقل، مبدا و مقصدگردشگری را به هم متصل می کند.
خدمات گردشگران:
خدمات اقامتی، اصطلاحی است برای تهیه تسهیلات خواب و استرحت، با محوریت تجاری که در صنعت گردشگری و مهمان یاری به کار می رود.
تسهیلات واسطه ای:
عامل سفرگذاری ها و گشت پردازها است که دلقه اتصال خدمات ئ محصولات گردشگری به مصرف کنندگان محسوب می شوند.
جاذبه گردشگری:
برای جلب گردشگران از کشورها و مناطق مختلف و با انگیزه متفاوت، وجود منابع و جاذبه هایی در مقصد ضروری است.
آثار گردشگری :
1.آثار اقتصادی توسعه گردشگری :
افزایش عرضه نیروی کار، افزایش استاندارهای زندگی، افزایش سرمایه گذاری، ایجاد اشتغال، افزایش میزان دسترسی به امکانات و تسهیلات.
2.آثار اجتماعی – فرهنگی توسعه گردشگری:
تقویت ارزشها و سنن محلی در منطقه، افزایش غرور جامعه میزبان و تقویت روح همبستگی، تقویت روح همبستگی، تقویت شناخت و روابط بین الملل و توسعه مهارتهای برنامه ریزان.
3.آثار محیطی توسعه گردشگری:
احداث و بهبود زیر ساخت های منطقه ، محافظت از میراث باستانی، توسعه تسهیلات جدید.
گردشگری و محیط:امروزه در خصوص نقش محیط در شکل دادن به گردشگری و تاثیر گرفتن از آن اتفاق نظر وجود دارد.معمولا در صنعت گردشگری بین محیط فیزیکی و محیط فرهنگی- اجتماعی تفاوت قائل میشوند. منظور از محیط فیزیکی آب –هوا-گیاهان- حیات وحش ودست ساخت های بشری است.محیط فرهنگی- اجتماعی نیز شامل انسانها و روابط بین انها وهمچنین تعاملات فرهنگی-اجتماعی واقتصادی رایج در جوامع است.
با توجه به نقش محیط در توسعه گردشگری وهمچنین روند رشد سریع این رویداد طی نیم قرن گذشته ادامه این ارتباط وحفظ منابع موجود تنها در صورت تغییر نگرشهای گذشته درباره محیط- گردشگری و تعامل انها میسر خواهد بود زیرا توسعه بی رویه ی گردشگری اثار مخربی بر محیط بر جای گذاشت وموجب شکل گیری تصویر نامناسبی از گردشگری در مردم شد.
عوامل بروز اثار گردشگری:
• تعداد گردشگر و فعالیت هایی که برای تامین نیازهای این افراد هنگام مسافرت انجام می شود وهمچنین چگونگی و زمان استفاده این افراد ازمکانهای مورد بازدید نقش مهمی در ایجاد اثار گردشگری دارد.
• نوع فعالیتی که مسافر یا گردشگر در مسیر یا مقصد انجام می دهد.
• نوع محیطی که تحت تاثیر قرار می گیرد. محیط ها از نظر حساسیت و اسیب پذیری متفاوت اند.
• شیوه مدیریت و برنامه ریزی برای گردشگران.
منشور جهانی اخلاقیات برای گردشگران:
اصل اول: در توسعه گردشگری باید درک دو جانبه ای بین گردشگران ومیزبانان وجود داشته باشد.
اصل دوم: گردشگری محملی است برای رشد وتکامل فردی وجمعی.
اصل سوم: گردشگری یکی از عوامل توسعه پایدار است.
اصل چهارم: گردشگری از میراث فرهنگی نوع بشر استفاده می کند وعاملی برای تقویت ان است.
اصل پنجم: گردشگری فعالیتی خیر خواهانه برای جوامع وکشورهای میزبان است.
اصل ششم: تعهد افراد ذی نفع به توسعه گردشگری.
اصل هفتم : حقوق گردشگری (همه انسانها حق گردشگری دارند)
اصل هشتم : ازادی جابه جایی گردشگران(گردشگران وبازدید کنندگان باید بتوانند در ممالک خود یا سایر کشور ها بدون محدویت یا تبعیض از اماکن و جاذبه های فرهنگی دیدن کنند)
اصل نهم : حقوق کارکنان و کار افرینان صنعت گردشگری (حقوق پایه ودستمزد کارگران وسایر شاغلان در فعالیت های مرتبط با گرشگری باید تحت نظارت و با تضمین دولت تعیین شود ; زیرا بسیاری از صنعت مشاغل فصلی اند)
اصل دهم : ذی نفعان بخش خصوصی وعمومی بایددر توسعه گردشگری مشارکت داشته باشند وبر اجرا واثر بخشی کاربرد این اصول نظارت کنند همچنین در توسعه گردشگری باید نقش نهاد های بین المللی به خصوص سازمان جهانی گردشگری را شناسایی کنند.
فرهنگ وگرشگری :
رفتار هایی از جمله سیر و سفر –تحرک و جابه جایی برای دیدن – شنیدن واحساس کردن انچه تا حال تجربه نکرده یا به ان علاقه مند نبوده ایم خصیصه هایی مانند سایر رفتارهای اویند که ماهیت فرهنگی دارد به این معنی که انگیزه ها – اهداف و رفتارها گردشگران و میزبانان با توجه به فرهنگی که به ان تعلق دارند از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت است.به بیان دیگر گردشگری پاسخی به نیاز فطرت جست وجو گرانسان به کشف اسرار زندگی گذشتگان است.
محصولات فرهنگی :
با وجود رشد تقاضای گردشگری فرهنگی شواهدی دال بر هدایت هین تقاضا به وسیله عرضه وجود دارد. بر اساس گزارش کنوانسیون میراث فرهنگی و طبیعی (یونسکو) تعداد مکان های فرهنگی وطبیعی فهرست شده در حال افزایشند.
با وجود رشد جهانی مکان های میراث فرهنگی فهرست ثبت شده نشان می دهد که بیشتر انها متعلق به اروپایند به طوری که در سال 1984 سهم اروپا از این مکان ها 6/41 درصد و در سال 1994 معادل 56درصد بوده است.
در سال های اخیر موانعی در راه توسعه موفقیت امیز این بازار وجود داشته است.کمیسیون گردشگری کانادا تعدادی از این موانع را به شرح زیر اعلام کرده است :
1.فقدان اگاهی دو جانبه .
2. فقدان پیوند های رسمی .
3. توجه ناکافی به نقش گردشگری فرهنگی.
4. نااگاهی از اثار ومنافع اقتصادی گردشگری.
5. فقدان منابع فرهنگی.
6. فقدان نیروهای متخصص.
7. مشکل دوری مسافت وسختی دسترسی به مکان های فرهنگی.
8. فقدان محصولات اماده.
9. نبود راهبرد مناسب برای توسعه گردشگری فرهنگی و فقدان هدایت ملی.
منشور بین المللی گردشگری فرهنگی :
اصل1: از انجا که گردشگری داخلی در زمره مهمترین بستر های تبادل فرهنگی است حفاظت از محیط زیست باید غرصت های مسئولانه وهدایت شده هی را به منظور کسب تجربه وشناخت دست اول از میراث و فرهنگ ان جامعه برای اعضای جامعه میزبان و بازدیدکنندگان فراهم کند .
اصل 2: رابطه بین مکان های میراث و گردشگری رابطه ای پویاست وممکن است شامل ارزشهای متضاد شود .این رابطه باید به شیوه ای پایدار برای نسل امروز و فردا هدایت شود.
اصل3: برنامه ریزی برای حفظ ونگهداری مکانهای میراث وهمچنین برنامه های ترویج گردشگری باید بازدیدی ارزشمند- رضایت بخش و دلپذیر را برای گردشگر تضمین می کند.
اصل4: جوامع میزبان و مردم بومی باید در برنامه ریزی های توسعه گردشگری وحفاظت ونگهداری میراث مشارکت داشته باشند.
اصل5: فعالیت های گردشگری وحفظ و نگهداری منابع باید به نفع جامعه میزبان باشد.
اصل6: برنامه های ارتقای گردشگری باید خصوصیات طبیعی ومیراث را حفظ وتقویت کند.
عوامل انگیزاننده گردشگران:
1.انگیزاننده های جسمانی و فیزیکی.این انگیزه ها مربوط به سلامت جسمی افراد وشامل فعالیت های ورزشی وفیزیکی است.
2.انگیزاننده های فرهنگی . تمایل به شناخت جوامع و فرهنگهای دیگر واشنایی با اداب ورسوم وسایر ادیان ومذاهب یکی از انگیزه های مهم گردشگران است که در سال های اخیر در کانون توجه جهانیان قرار گرفته است.
3.انگیزاننده های ارتباطی. دیدار از اقوام – خویشان و دوستان از جمله انگیزاننده های با سابقه گردشگری است.
4.انگیزاننده های شان و منزلت اجتماعی.یکی از نیاز های انسان که در نظریه های انگیزشی نیز به ان اشاره شده منزلت اجتماعی است. این عامل انگیزه برخی از سفر هااز جمله شرکت در گرهماهییها یا نمهیشگاه های بین المللی است.
اهداف گردشگران:
1- مسافرت برای تفریح 2- مسافرت برای تجارت و بازرگانی 3- سایر مسافران (در تقسیم بندیسازمان جهانی گردشگری به کسانی اطلاق می شود که با هدف دیدار دوستان و بستگان – برای درمان – شرکت در مراسم مذهبی و… سفر می کنند.
مدیریت بازاریابی گردشگری :
تعریف بازاریابی : فرایندی اجتماعی ومدیریتی که طی ان افراد وگروه ها نیازمندی هایشان را از طریق مبادله کالاها وخدمات با یکدیگر براورده می سازند.
چند ویژگی کلیدی بازاریابی :
1. ناملموس بودن : یعنی کالاهایی که به طور مستقیم قابل رویت – احساس ویا ازمایش برای خرید و نیستند.
2. تفکیک نا پذیری : یعنی هم زمان بودن تولید ومصرف خدمات گردشگری .
3. تغییر ناپذیری : خدمات گردشگری در هر تعامل تولید/ مصرف,تغییر ناپذیری زیادی دارند;برای مثال صرف یک وعده غذا در یک رستوران تحت تاثیر عوامل انسانی متعدد از جمله روحیه و انتظارات میزبان ومهمان هنگام عرضه ودریافت خدمت مورد نظر قرار دارد .
4. ناپایداری : محصولات گردشگری را نمی توان امروزتولید وبرای مصرف در زمانی دیگر ذخیره کرد .
5. فقدان مالکیت : مشتری هنگام خرید یک خدمت به تسهیلات و مطلوبیتی دست می یابد.او در پایان معامله هرگز مالک چیزی نمی شود . خرید ومصرف خدمات اغلب موجب احساس رضایت فرد می شوند وبرخلاف خرید کالاهای فیزیکی نمی توان خدمات را نگهداری کرد وبه دیگران نشان داد.
ویژگیهای خاص خدمات گردشگری :
1.گردشگری نسبت به سایر خدمات بیشتر از طریق عرضه هدایت می شود. معمولا برنامه ریزی بازاریابی از پایین به بالا صورت می گیرد ; به این ترتیب که تجزیه و تحلیل ها از سطح مشتریان آغاز می شود , سپس بازار و محیط بررسی می شوند و آنگاه برنامه بازاریابی طرح ریزی می شود , اما در بازاریابی گردشگری عکس این الگو عمل می شود .
2. محصول گردشگری با مشارکت عرضه کنندگان مختلف تولید می شود. گردشگری اغلب محصولی ترکیبی دارد که تولید آن مستلزم همکاری و مشارکت بخشها و سازمانهای مختلف است.
3. محصول گردشگری در یک دوره زمانی و طی مراحل مختلف تجربه می شود و همین امر ارزیابی آن را دشوار و پیچیده می کند.
4. محصول گردشگری برای مصرف کنندگان آن پرمخاطره است.
برای مردم تصمیم گیری در مورد گزراندن تعطیلات بسیار مهم است ; زیرا باید مشکلات احتمالی مختلف را در نظر بگیرند . هر گونه پیش بیبنی نادرست در خصوص مقصد سفر باعث اتلاف منابعی می شود که در این راه صرف می کنند.هزینه های فرصتی یک تعطیلات نا مناسب جبران ناپذیر است.
5. بخشی از محصول گردشگری مبتنی بر رویاها و امیال شخصی مصرف کنندگان است . مصرف خدماتی مانند خدمات بانکی , بهداشتی یا تعمیر خودرو به دلایل منطقی یا کارکردی صورت می گیرد.
6. صنعت گردشگری نسبت به نیروهای بیرونی که خارج از کنترل عرضه کنندگان هستند , آسیب پذیر و شکننده اند .
بخش بندی بازارگردشکری :
یکی از روش های شناخت بازار گردشگری و پیش بینی رفتار مشتریان , بخش بندی بازار است.
بازار را می توان به اشکال و با معیارهای مختلف بخش بندی کرد. هر بخش بازار معرف افرادی با خصوصیات و نیازهای متفاوت است. بر اساس این معیارها , هر بخش به زیر مجموعه های کوچکتر تقسیم می شود.
بازار گردشگری به طرق مختلف قابل بخش بندی است. برای مثال می توان به بخش های زیر اشاره کرد :
• ملیت یا خاستگاه فرهنگی ;
• جنسیت ;
• مرحله زندگی ;
• موقعیت یا طبقه اجتماعی ;
• ویژگی های روحی – روانی ;
• انگیزش و علاقه مندیها ;
• روش مسافرت و مسافت طی شده برای سفر.
پژوهش در گردشگری :
پژوهش را می توان تلاش منظم و سازمان یافته برای بررسی مسئله ای خاص که به یک راه حل نیاز دارد توصیف کرد. این فرایند شامل گامهایی است که طراحی و پیگیری می شوند تا پاسخ هایی برای مسئله مورد نظر به دست آید.
پژوهش در صنعت گردشگری عبارت است از بررسی مسائل مربوط به سفر و گردشگری به صورتی منظم و منطقی که ممکن است مراحل مختلف پیش از سفر , حین مسافرت و بعد از آن , همچنین امکانات , تسهیلات و برنامه ریزیهای مربوط را در بر گیرد.
پژوهش ابزاری است که بخش عمومی و خصوصی از آن برای شناخت جنبه های مختلف گردشگری از جمله این موارد استفاده می کنند :
• تهیه اطلاعات برای برنامه ریزی و مدیریت در سطوح محلی , منطقه ای, ملی یا بین المللی;
• تهیه اطلاعاتی در مورد تاثیرات اجتماعی , فرهنگی, زیست محیطی و اقتصادی گردشگری;
• شناسایی انگیزه ها, نیازها, انتظارات و میزان رضایت گردشگران از خدمات گردشگری;
• مقایسه عملکردهای صنعت گردشگری در مقاطع زمانی مختلف;
• ارزیابی فعالیت های گردشگری و پیامد های مختلف آن برای متولیان این صنعت و دولت;
نیازهای پژوهشی صنعت گردشگری :
1.جاذبه های گردشگری :نیازهای اطلاعاتی این بخش عبارت اند از :
• ترسیم سیمای مقصد ;
• تعیین کیفیت خدماتی که کارکنان به گردشگران عرضه می کنند ;
• طرح الگوهای بازدید گردشگران از جاذبه ها ;
• تعیین ویژگی بازارهای هدف فعلی و بالقوه گردشگری;
• ارزیابی آثار اجتماعی, فرهنگی,زیست محیطی و اقتصادی فعالیت های گردشگری در مقصد;
• تعیین موقعیت محصول گردشگری بر اساس مدل چرخه حیات;
• تعیین راهبردهایی برای برنامه ریزی و بازاریابی محصول گردشگری در آینده.
2. بخش حمل و نقل : یکی از بخش های گسترده و بسیار تاثیرگذار در صنعت گردشگری حمل و نقل است که به مجموعه اطلاعات متنوعی نیاز دارد; از جمله :
• توسعه و ارزیابی راهبرد های قیمت گذاری ;
• تعیین کشش تقاضا, درامد و کشش قیمت ها;
• داده های در مورد کنترل کیفیت ;
• شناسایی بازارهای هدف ;
• پیش بینی نیازهای آینده بخش حمل و نقل;
• مدیریت مسائل در این بخش.
3. بخش مهمان داری : فعالیت های بخش مهمان یاری در جهت تامین غذا, مواد آشامیدنی و اقامتگاه است.
این بخش اطلاعات تخصصی و گسترده ای لازم دارد که برخی از آنها عبارتند از :
• ارزیابی نیازهای مشتری با توجه به کیفیت خدمات و تسهیلاتی که عرضه می شود;
• اطلاعاتی راجع به مسائل تامین و ایمنی;
• بررسی سیاست های مدیریت;
• دولت.
4. گردشگران : بخشی دیگر از نیازهای اطلاعانی صنعت گردشگری از جمله مواردی که در پی می آید مربوط به گردشگران است :
• گونه شناسی گردشگران یک منطقه و بخش بندی بازار;
• شناسایی و درک انگیزه های گردشگران به منظور تامین نیازهای آنها و برنامه ریزی برای توسعه فضای گردشگری منطقه.
5. جامعه میزبان : در بهترین شرایط , اگر جامعه میزبان پذیرای گردشگران نباشد و احساس خوشایندی از حضور مهمانها نداشته باشد, برنامه های توسعه گردشگری توفیقی حاصل نمی کنند. بنابراین باید تمهیداتد لازم برای جلب نظر ساکنان محل اندیشیده شود. تامین این منظور مستلزم دو دسته فعالیت های پژوهشی است :
• پژوهش هایی در مورد مشارکت جامعه میزبان در برنامه های توسعه گردشگری;
• پژوهش هایی در مورد تاثیرات گردشگری در جامعه میزبان و بررسی دیدگاه ساکنان.
6. محیط : چنین پژوهشی باید مشتمل بر این موارد باشد :
• شناسایی روشهای حفاظت و صیانت از محیط;
• نظارت بر آثار محیطی و راهبردهای حفاظتی;
• تعیین ارزشهای اقتصادی مربوط به عناصر محیطی.
گردشگری در قرن بیست و یکم :
با ورود به هزاره جدید صنعت گردشگری نیز عصری نوین را آغاز کرده است و با وجود مشکلات متعددی که در پیش دارد , انتظار این است که در سیستم اقتصادی جهانی بیش از پیش بر اهمیت آن افزوده شود ; لذا سیاست گذاران باید پیوسته به مسائل اصولی یا زیر بنایی در مورد رشد , جهت و آثار این صنعت در آینده توجه کنند .
چند عامل موثر بر توسعه گردشگری امروز , که در هدایت آینده آن نیز باید مد نظر قرار گیرد , عبارتند از :
1. رشد درامدهای واقعی 2. افزایش اوقات فراغت 3. افزایش توان مالی افراد 4. صلح بین ملتها 5.توسعه بازارهای پولی بین المللی 6.افزایش سرعت دسترسی وسیع به حمل و نقل عمومی و گسترش دسترسی به شبکه حمل و نقل بخش خصوصی .
گردشگری پایدار و آینده :
هر چند امکان دارد مزایای حاصل از رشد اقتصادی چشمگیر باشند اگر به محیط و منابع انسانی که پایه و اساس رشدند توجه نشود این مزایا دوام نخواهد یافت. در حالی که دنیا به عصری جدید وارد می شود , این مسئله بسیار روشن است که پدیده پایداری آرمان نیست , بلکه ضرورت است.
به هر حال در قرن کنونی گردشگری تغییراتی را برای بسیاری از محیط ها به همراه خواهد داشت که میزان این تغیییرات و آثار مثبت و منفی آن در آینده تا حد زیادی به ارزش های حاکم بر جوامع و نوع قضاوت ها در آن زمان بستگی خواهد داشت .
