نقش كانون‌های فرهنگی دركاهش آسيب‌های حاشيه نشينی

برروی دانش آموزان مورد منطقه تبادكان مشهد

چکیده : پژوهش حاضر به موضوع فعالیت های کانون های فرهنگی تربیتی و نقش آن بر کاهش ناهنجاری های دانش آموزان منطقه تبادکان( كه يكي بزرگترين مناطق حاشيه شهر مشهد مي باشد) از نظر معلمان پرورشی می پردازد.جامعه پژوهشی کلیه معلمان پرورشیمنطقه تبادکان مشهد می باشد که تعداد آن ها در سال 1390 ، 193 نفر می باشد که به صورت سرشماری ( تمام جامعه آماری ) مورد مطالعه قرار گرفتند.در این پژوهش از یک پرسشنامه نگرش سنج ( لیکرت ) محقق ساخته چهار درجه ای با 56 عبارت استفاده شده است. پرسشنامه مذکور از اعتبار و روایی بالایی برخوردار است.) 98/0 = ضریب آلفای کرونباخ). تحقیق حاضر از نوع تحقیقات بنیادی می باشد که باروش تحقیق توصیفی – پیمایشی به اجرا درآمده است.نتایج نشان می دهد که طبق نظر معلمان پرورشی منطقه تبادکان مشهد ، فعالیت های کانون های فرهنگی تربیتی با 95 درصد اطمیمنان منجر به کاهش انواع ناهنجاری های دانش آموزان می گردد. در این پژوهش تمام گزاره های تحقیق ( اهداف ، سوالات و فرضیات تحقیق ) به صورت معنی داری مورد تائید قرار گرفت.
واژه های کلیدی : کانون های فرهنگی تربیتی ،حاشيه نشيني، ناهنجاری ها ، معلمان پرورشی ، منطقه تبادکان مشهد

مقدمه
اجتماعی کردن صحیح کودکان و نوجوانان و آموزش مهارت های اجتماعی لازم به آنها همواره به عنوان یکی از اهداف عالیه نظام رسمی تعلیم و تربیت مورد توجه مربیان نیز بوده است و پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان و برنامه ریزی برای هدایت رفتاری آنها از مهمترین وظایف معاونت پرورشی است.مدرسه هر چند از امکانات پرورشی برخوردار باشد به تنهایی نمی تواند پاسخگوی نیازهای روانی کودکان و نوجوانان باشد. برای رفع نیازهای دانش آموزان ، آموزش و پرورش وظایفی دارد که انجام آنها منجر به تربیت اجتماعی می گردد. از جمله اجرای برنامه ها و فعالیت های کانون های فرهنگی تربیتی که در راستای فعالیت های فوق برنامه در رشد اجتماعی و کاهش انواع ناهنجاری های دانش آموزان می تواند اثری مطلوب داشته باشد و بهبود و ارتقاء هر چه بیشتر و بهتر سطح رشد دانش آموزان از جمله اهداف این کانون ها می باشد. به عبارت دیگرکانون های فرهنگی – تربیتی با برنامه ریزی و اجرای فعالیت های متنوع فرهنگی ، هنری ، علمی ، ادبی ، ورزشی ، فنی ، مهارتی و… در این خصوص نقش بسزایی دارند ( مزروعی، 1376) .ناهنجاری های گوناگونی که امروزه در جامعه شاهد و ناظر آن هستیم و در عرصه های اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی و… ثبات و امنیت جامعه را به مخاطره انداخته است ، پدیده نو ظهوری است که ما و بسیاری از ملت ها و جوامع ریشه داررا با تهدید مواجه کرده است اگر این ناهنجاری ها با توجیه عصر ارتباطات و تداخل فرهنگ ها به واسطه پیشرفت تکنولوژی رسانه ای ، جوامع دیگر را به صورتی کلی و غیر هدفمند تهدید کرده است، اما  در جامعه این تهدید به شکلی کاملا هدفمند و سازمان یافته که سال ها پیش مقام معظم رهبری به آن اشاره کردند و در طی سالیان گذشته مکرراً خطر آن رابه مسئولین و مردم گوشزد کردند”فرهنگ “است . تهاجم فرهنگی گسترده ای که نه تنها در بروز ناهنجاریهای فرهنگی بلکه در سایر عرصه ها و امور حساس جامعه ، از سیاست گرفته تا اقتصاد و لایه های گوناگون اخلاق و رفتارهای اجتماعی تأثیر گذاشته است . ( فرقانی ، 1382 ).در سالهای اخیر تحقیقات متعددی درباره موضوعاتی نظیر اختلالات رفتاری ، ناهنجاریهای رفتاری ، ناهنجاری اجتماعی – اخلاقی ، بحران هویت ، بزهکاری و نظیر آن صورت گرفته است. این تحقیقات پراکنده ، صرف نظر از مسائل صوری و محتوایی، اعتبار درونی و بیرونی و غیر آن ، واجد اطلاعات ذی قیمتی در خصوص بروز ناهنجاری هاست.از بعد موضوعی ، تحقیقاتی که در زمینه ناهنجاری های دانش آموزان انجام شده است را عمدتاً می توان پنج دسته قابل تقسیم بندی نمود .
– تحقیقاتی که در باره اثرات حاشيه نشيني برميزان عملكرد افراد انجام شده اند .
– تحقیقاتی که در باره بزهکاری و هنجار شکنی انجام شده اند .
– تحقیقاتی که درباره ناهنجاریهای رفتاری – تربیتی دانش آموزان انجام شده اند .
– تحقيقاتي كه موضوع اصلي آن ها بحران هويت وتمايل به مظاهر فريبنده غرب است.
– تحقیقاتی که درباره ناهنجاریهای قامتی و آناتومی بدن دانش آموزان می باشند .
ناهنجاری ها و انحرافات پدیده هایی چند عاملی و پیچیده اند . پیچیدگی این پدیده ها از اضلاع و ابعاد مختلف آن ها و هم چنین تعداد منابع متغییر ( عوامل ایجاد کننده آن ها ) ناشی می شود . به همین دلیل علوم مختلف انسانی و اجتماعی با رویکرد های گوناگون به این پدیده ها نگریسته اند . گاه عوامل زیستی و فیزیولوژی ، گاه عوامل روانشناختی ، گاه عوامل روانی – اجتماعی ، گاه عوامل اجتماعی و گاه عوامل فرهنگی را در آن عمده و تحلیل نموده اند .آنچه که قطعاً می توان گفت آن است که همه مناظر تحلیلی فوق در جای خود درست و قابل قبول اند . اما آنچه نباید از خاطر دور داشت آن است که تاکید بیش از اندازه بر هریک از عوامل به معنی نادیده گرفتن عوامل مهم دیگری است که بدون در نظر گرفتن آن ابعاد ، تبیین علمی به طور کامل میسر نخواهد بود . ( علی احمدی ، 1385) .کانون های فرهنگی تربیتی برای رشد خلاقیت و نوآوری دانش آموزان و سامان بخشیدن به خواسته ها و تلاشهای فرهنگی – هنری و اجتماعی آنان و راهبری این فعالیت ها برای حفظ ارزشهای های اسلامی و ارتقاءسطح همکاری های جمعی و ایجاد و تعمیق فرهنگ مشارکت در امور و تقویت نهاد های مدنی تشکیل شده اند . این کانون ها سهم بسزایی در بارور سازی اوقات فراغت دانش آموزان ایفا می نمایند یکی از مولفه های سبک زندگی ، اوقات فراغت است ، فعالیت های اوقات فراغت دوران نوجوانی عموماً برای رفتارهای اوقات فراغت در دوران بزرگسالی بسیار مهم تلقی گردیده است ( خواجه نوری و هاشمی نیا ، 1389) .آگینو و تیرسون1 ( 1989) به نقل از خواجه نوری و هاشمی نیا ( 1389) معتقدند که اوقات فراغت تأثیر قاطعی بر رشد اجتماعی و روانی نوجوانان می گذارد و منجر به کاهش فعالیت های بزهکارانه در بین نوجوانان می شود. متأسفانه در ایران بطور اخص مطالعات بسیار کمی بر روی رابطه اوقات فراغت و بزهکاری در بین نوجوانان و جوانان انجام شده ( همان ) و بطور اعم پژوهش بسیار کمی در خصوص کانون های فرهنگی و تربیتی و رابطه و تأثیر آن بر کاهش انواع ناهنجاریها ی دانش آموزان صورت گرفته است .
مطالعه حاضر به بررسی این سوال اصلی می پردازد که با وجود هزینه و صرف منابع جهت ایجاد و راه اندازی کانون های فرهنگی تربیتی در آموزش و پرورش تأثیر این کانون ها بر دانش آموزان بطور کلی ومخصوصا کاهش انواع ناهنجاریها ی آنان از نظر رفتاری اجتماعی ، جسمی و… چگونه است ؟.بررسی های روانشناسان ، بعد از جنگ جهانی اول ، همراه با انتشار نظریه های زیگموند فروید 1درباره تفاوت های فردی ادامه پیدا کرد با ورود به قرن بیستم جاذبه نظریه های فردی جرم کاهش یافت و به جرم بیشتر از دیدگاه روانشناختی نگریسته شد روان شناسان، برای مقابله با جرم به روش های جدید مانند مشاوره روی آوردند. بازپروری مجرمان و آزادی مشروط زندانیان زیر نظر مددکاران و نمایندگان قوه قضایی و انتظامی به تدریج در کانون توجه قرار گرفت. ( سخاوت، 1381) .مطالعات مایکل راتر 2و دوید اسمیت 3( 1995 ) نشان می دهد که اختلالات روانی – اجتماعی در دوران بلوغ افزایش می یابد و اوج آن در سن 17 سالگی است . این روند بعد از سن 17 سالگی کاهش می یابد و در 30 سالگی به شدت پایین می آید. راتر و اسمیت ، نسبت جرایم پسران و دختران را براساس گزارش های رسمی ، هشت به یک ذکر کرده است.ولی مطالعات اجتماعی درباره جرایم پسران و دختران این رقم را سه به یک نشان داده است . علت این اختلاف آن است که در بررسی های اجتماعی جرایم ملایم را هم در نظر گرفته اند .
نتایج کلی این گونه مطالعات حاکی از آن است که منحنی روند جرم در میان زنان و مردان شکل مشابهی دارد و در دوره سنی خاصی بالا می رود . هرچند اختلالات روحی در دوران بلوغ بیشتر است دلایل افزایش آن چندان روشن بیان نشده است . آهنگ افزایش اختلالات مختلف نیز یکسان نیست . عبور از دوران بلوغ وورود به زندگی بزرگسالی با دسته ای تغییرات در این دوره سنی همراه است مانند تغییرات دوران بلوغ ، آغاز روابط با جنس مخالف ، میل به استقلال از والدین ، خروج از مدرسه ، شروع به کار در جامعه و تشکیل خانواده .  مزروعی ( 1376) در پژوهشی مشخص نمود که از کل دانش آموزان شهر اصفهان تنها ده درصد تحت پوشش برنامه های کانون های فرهنگی – تربیتی بوده است. وازاين تعداد تنها 12/8 درصد و از کل دانش آموزان پسر 13/3 درصد در برنامه های کانون ها شرکت نموده اند که که نشانگر استقبال بیشتر دختران از برنامه های کانون ها می باشد.برنامه های هنری ، با 7/50 درصد و آموزشی با 3/49 درصد از استقبال بیشتری برخوردار بوده اند . بیش از 85درصد دانش آموزانی که در فعالیت ها و برنامه های کانونها شرکت می کنند معدل بالاتر از 15 دارند. نتایج نشان می دهد که 78 درصد، فعالیت های کانونها بر روی رشد اعتقادی دانش آموزان موثر دانسته اند.2/79 در صد برنامه های کانونها بررسی رشد اخلاقی دانش آموزان موثر بوده است. 2/70 درصد بر روی رشد عاطفی دانش آموزان موثر بوده است. 8/80 درصد بررسی رشد اجتماعی و 4/78 درصد بر روی رشد فکری و3/68 در صد بر روی رشد جسمی 86/80 درصد بر روی رشد همکاری دینی دانش آموزان موثر بوده است. در پژوهشی ديگراکبری چرمیهنی (1381) مشخص نمود كه دانش آموزان عضو کانون های فرهنگی – تربیتی به طور معنی داری از نظر اجتماعی رشد یافته تر از سایر دانش آموزان می باشند و این امر می تواند در اثر فعالیت دانش آموزان در کانون ها حاصل شده باشد. ( سخاوت، 1381). نظریه آنومی مرتون 1در سال 1938 انتشار یافت مرتون فاصله میان اهداف فرهنگی و راه های نهادی شده برای نیل به اهداف را زیر بنای افزایش آمار جرم می داند به دنبال او ، اووین 2 و ساترلند 3 ( 1949) سازمان اجتماعی و روابط حاکم بر آن را ريشه جرم معرفی کرد . او در مقابل کسانی که جرم را پدیده ای فردی یا روانی می دیدند ایستاد و اثر سازمان اجتماعی حرفه ای بازرگانان را به عنوان ” جرایم سفیدها “بررسی کرد و اثر آن را در رفتار بازرگان نشان داده ( باسیس 4 1993؛ 167) رابرت اگنیو 5 ناکامی در ارتقای اجتماعی مرتون را نوعی فشار ساختاری می داند ولی تنش های روانی را محدود به ناکامی در ارتقای اجتماعی زیر فشار موقعیت های منفی دیگری نیز قرار می گیرند که برای مقابله با آن ها ناچار از قبول رفتار مجرمانه اند ( لی لی 1 1995و 66 ) .نظر يه نظارت تضعیف ، نظارت اجتماعی را حاصل نابسامانی اجتماعی میداند و به همین دلیل ، عوامل نظارت درونی و بیرونی رفتار را بررسی می کند از جمله پیشگامان این نظریه می توان به آلبرت رایس2 ، ایوان نای3، واتز4 ، رکلس 5و تراویس هیرشي 6 اشاره کرد. ( هگن 7 ، 1985، 164) علی احمدی (1385) در پژوهش بهترین نتیجه تحقيق ، ارایه گونه شناسی جدیدی از ناهنجاریهای دانش آموزان به ناهنجاری های الف – جسمی روانی ب- تکلیفی – عرضی پ- اخلاقی – سلوکی ت – فرهنگی – هویتی است..دراين مطالعه سعي شده است به سوالاتي درخصوص تاثير فعالیت های کانون های فرهنگی- تربیتی بررشد استعداد ها بالقوه دانش آموزان، تعمیق باور های دینی و اندیشه اسلامی ، رشد و تربیت اجتماعی، انواع ناهنجاری های رفتاري و بارور سازی اوقات فراغت دانش آموزان منطقه تبادکان مشهد پاسخ داده شود.در مطالعه حاضرفعالیت های کانون های فرهنگی – تربیتی، متغیر مستقل؛ ناهنجاری های دانش آموزان، متغیر وابسته ومتغيير هاي جنسیت ، سن، نوع آموزشگاه ، وضعیت تاهل ، میزان تحصیلات ، سابقه همکاری باکانون ها ، زمینه همکاری ، سابقه کاربه عنوان متغييرهاي تعديل كننده درنظرگرفته شد.

روش
تحقیق حاضر از نوع تحقیقات بنیادی می باشد .” كه با روش توصيفي _ پيمايشي انجام شده است .جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش شامل کلیه معلمان ، مربیان و معاونان پرورشی منطقه تبادکان مشهد می باشد تعداد کل جامعه آماری 193 نفر است. از آنجایی که اگر تعداد جامعه مورد مطالعه چندان زیاد نباشد نمونه گیری ضرورت ندارد .( بازرگان و همکاران 1378 ) .در پژوهش حاضر بر اساس روش  شمارش کامل افراد جامعه مورد مطالعه داده های مورد نیاز گرد آوری شد .كه پس ازجمع اوري اطلاعات 10نفر ازجامع آماري به دليل ناقص ومخدوش بودن از تحليل نهايي حذف گرديد بنا براین حجم نمونه آماری 183نفر درنظر گرفته شد.

ابزار اندازه گیری
ابزار اصلی پژوهش در تحقیق حاضر شامل یک پرسشنامه نگرش سنج محقق ساخته چهاردرجه ای ( گزینه ای ) است که برمبناي مقياس لیکرت تنظیم شده است.و شامل 56 عبارت بسته پاسخ و یک سوال باز پاسخ می باشد که 8 ، برای جلوگیری از گرایش پاسخ ها به میانه طیف ، حذف شده است. ویژگی های فنی ابزار اندازه گیری نظیر روایی و پایایی یا بعبارت دیگر روایی سنجی پرسشنامه نگرش سنج ، به روش داوری تخصصی اساتید صاحب نظر علوم تربیتی انجام پذیرفت ، ضمناً پایایی بدست آمده برای پرسشنامه بر اساس آلفا ی کرونباخ معادل معادل 97/0a= محاسبه گردیده که نشان دهنده اعتبار بالای ابزار جهت انجام پژوهش حاضر می باشد . ابزار اندازه گیری مذكور در یکی از گرد همایی دوره ای معاونان ، معلمان و مربیان پرورشی در محل اداره آموزش و پرورش منطقه تبادکان مشهد توزيع گرديدوبدين وسيله اطلاعات مورد نیاز جمع آوری گرديد. پس از کد گذاری آنها ، داده ها به سامانه ی نرم افزاری ver.16  spss  وارد شد و مورد تجزیه تحلیل آماری قرار گرفت . به منظور تجزيه وتحليل داده هاي آماري ، ازروشهای آماری توصیفی شامل فراوانی ، درصد شاخص هاي مرکزی ( میانگین ) و پراکندگی( انحراف استاندارد ) از آمار استنباطی ،آزمون t از نوع مقایسه میانگین با یک ادعا استفاده شده که میانگین هر پرسش پرسشنامه با میانه طیف (5/2)مورد مقایسه قرار گرفت .ورگرسیون چندگانه استفاده شده است .

نتايج
بر اساس یافته های حاصل از متغیر های تعدیل کننده که مبین ویژگیهای جمعیت شناختی پاسخگویان است مشخص شده که تقریبا درصد 40 پاسخگویان مرد و 60 درصد آنها زن می باشند . این موضوع نقش تربیتی زنان را در زمینه های پرورشی مشخص می کند. بیش از 91 درصد آنان متاهل بوده اند و تنها 7 درصد آنان مجرد بوده اند بیش از 60 درصد آنان میانسال و بالای 35 سال سن داشته که نشان دهنده تجربه و پختگی آنان در امر پرورش می باشد حدود 51 درصد آنان در مدارس دخترانه و 34 درصد آنان در مدارس پسرانه فعالیت می نمایند که البته با نسبت جنسیت معلمان همخوانی دارد . حدود 76 درصد آنان تحصیلات لیسانس و بالاتر دارند که حاکی از توان علمی نسبتا مطلوب آنان دارد .نسبت معلمانی که با کانونها همکاری داشته اند با آنان که همکاری نداشته اند برابر است ( 47 درصد ) بیشتر معلمانی که با کانون ها همکاری داشته اند این همکاری در زمینه های پرورشی بوده است و نسبت کمی ( 3 درصد ) در زمینه های آموزشی با کانون همکاری داشته اند این موضوع نقش پرورشی کانونها را یاد آور می شود. متوسط سابقه آموزشی معلمان پرورشی 15 سال است این موضوع با سن آنان همخوانی دارد و نشان می دهد که تقریباً معلمان با تجربه به سمت فعالیت های پرورشی سوق پیدا می کنند. جداول ذيل نمایش درصدو مقایسه میانگین دیدگاه معلمان پرورشی در خصوص تاثیر کانونهای فرهنگی تربیتی بررشد استعداد ها بالقوه دانش آموزان، تعمیق باور های دینی و اندیشه اسلامی ، رشد و تربیت اجتماعی، انواع ناهنجاری های رفتاري و بارور سازی اوقات فراغت دانش آموزان منطقه تبادکان مشهدرا با میانه طیف (5/2)نشان مي دهد.

نتايج  نشان می دهد طبق نظرات اکثر معلمان پرورشی منطقه تبادکان، فعالیت های کانونهای فرهنگی تربیتی زمینه های مناسبی را جهت رشد استعداد ها بالقوه دانش آموزان، تعمیق باور های دینی و اندیشه اسلامی ، رشد و تربیت اجتماعی، انواع ناهنجاری های رفتاري و بارور سازی اوقات فراغت دانش آموزان منطقه تبادکان مشهدرا فراهم می آورده و تاثیر زیادی در این خصوص دارد نتایج حاصل مبین آنست که آزمون آماری اطلاعات حاصله در سطح 05/0 معنی دار می باشد به بیان دیگر با اطمینان 95 درصد اکثر معلمان پرورشی موافق تاثیر فعالیت کانونها بررشد استعداد ها بالقوه دانش آموزان، تعمیق باور های دینی و اندیشه اسلامی ، رشد و تربیت اجتماعی، انواع ناهنجاری های  رفتاري و بارور سازی اوقات فراغت دانش آموزان منطقه تبادکان مشهد دانش آموزان می باشند.
در این مطالعه تمام متغیرهای پژوهشی جمعیت شناختی ( متغیر های تعدیل کننده ) مورد مطالعه قرار گرفته است تا از این رهگذر نقش و جایگاه در پژوهش روشن تر و شفاف تر گردد .
نفش متغیر های جنسیت ، وضعیت تاهل ، سن ، نوع آموزشگاه ، میزان تحصیلات ، سابقه همکاری با کانون ها ، زمینه همکاری ، سابقه آموزشی بر نظر پاسگویان، از طریق تحلیل رگرسیون چند متغییری  ( چند گانه ) به روش ورود همزمان1 در بسته نرم افزاری SPSS.VER16  موردآزمون قرار گرفته است.نتایج حاصل نشان می دهد که ( جدول 2) ضریب همبستگی چندگانه برابر R=0/217 است این مقدار نشان دهنده رابطه اندک متغیر های تعدیل کننده با نظر پاسخگویان در خصوص میزان اثر گذاری فعالیت های کانونهای فرهنگی تربیتی بر کاهش ناهنجاریهای دانش آموزان ( هدف تحقیق) است . ضریب تعیین بدست آمده R2=0/047 و تعدیل شده آن عبارت است از R2ad=0/003  این شاخص مبین این واقعیت است که 3/0 درصد تغییرات نظرات پاسخگویان ( یعنی کمتر از یک درصد ) در خصوص هدف تحقیق مربوط به متغیر های تعدیل کننده جنسیت ، تاهل ، سن و… می باشد و 7/99 درصد دیگر مربوط به متغیر های دیگری که تحلیل نشده و ناشناخته اند1 می باشد . یعنی متغییر های تعدیل کننده در این پژوهش نقش چندان با اهمیتی در نظرات پاسخگویان در خصوص هدف تحقیق ندارند .

جدول (2) رگرسیون چند گانه بین نظرات پاسخگویان در خصوص هدف تحقیق و متغیر های تعدیل کننده .نتایج تحلیل واریانس ( جدول3) نتایج فوق را تایید می کند چرا که مقدار F بدست آمده یعنی نسبت متوسط واریانس رگرسیون به متوسط واریانس باقیمانده برابر با 08/1 =F که در سطح 05/0 =P معنی دار نمی باشد.

جدول شماره 4 تحلیل واریانس نظرات پاسخگویان در خصوص هدف تحقیق و متغیر های تعدیل کننده

جدول 5 ضرایب متغیر های تعدیل کننده در نظرات پاسخگویان

.چنانکه ملاحظه می شود متغیر تحصیلات و زمینه همکاری بیشترین وزن و اهمیت (ستون اول B) را در نظرات پاسخگویان در خصوص موضوع تحقیق حاضر دارد 59/3- = تحصیلات و 37/3 = زمینه همکاری= B ) و متغیر سابقه آموزشی کمترین وزن اهمیت 60/0= سابقه همکاری B ) را دارا می باشد که هیچ یک از متغیر های تعدیل کننده معنی دار نمی باشد. بنابر این مدل رگرسیونی معنی داری نمی توان ارائه کرد .بعبارت ديگر متغیر های تعدیل کننده ، در مجموع نقش چندانی در نظرات پاسخگویان در خصوص موضوع تحقیق ندارند .

بحث و نتیجه گیری
بر اساس نتایج بدست آمده مشخص شده ، جامعه آماری پاسخگویان در پژوهش حاضر که عبارت بودند از معلمان پرورشی منطقه تبادکان مشهد، معلمانی بودند با اکثریت خانم( 60 درصد ) و دارای ویژگیهای نظیر 90 درصد متأهل ، بیشتر آنان بزرگسالان ( 60 درصد بالای 35 سال ) با تحصیلات بالای علمی ( 76 درصد لیسانس به بالا ) که نیمی از آنان در مدارس دخترانه مشغول به کار می باشند ( 50 درصد ) و تقریبا ً نیمی از آنان مستقیماً یا کانون های فرهنگی تربیتی همکاری داشنه اند( 5/47 درصد ). نکته مهم نتایج این است که این پاسخگویان معلمانی با سابقه کار آموزشی بالا و باتجربه می باشند ( با میانگین سابقه کاری 15 سال ) این ویژگیهای ذکر شده در خصوص معلمان مورد پژوهش از این جهت حائز اهمیت است که نشان می دهد پاسخگویان ما کسانی بوده اند که آگاهانه و با علاقه به کار پرورشی مبادرت می نمایند و انسان هایی عاقل و بالغ و با تجربه می باشند . همچنین نتایج نشان داد که جامعه آماری مورد مطالعه در مجموع معتقدند که فعالیت های کانون های فرهنگی –تربیتی زمینه های مناسبی را جهت رشد و پرورش استعداد های بالقوه دانش آموزان نظیر دانش افزایی ، خلاقیت – هوش شناختی هیجانی و…. فراهم می آورد، این نتیجه با مطالعات قبلی که در این زمینه انجام شده است همسو می باشد خصوصاً پژوهش مزروعی، در پژوهش مزروعی مشخص شده بود که فعالیت در کانون ها 70 درصد بر رشد عاطفی دانش آموزان 4/78 درصد بر روی رشد فکری دانش آموزان موثر بوده است. همچنين طبق نظر معلمان فعالیت های کانون های فرهنگی تربیتی منجر به تعمیق باور های دینی و اندیشه اسلامی دانش آموزان می گردد. این نتایج با مطالعات قبلی نظیر فلاح زاده و مزورعی همسویی دارد در پژوهش مزروعی مشخص شد که فعالیت در کانونهای بر روی رشد اعتقادی 78 درصد دانش موثر بوده است و همچنین بر روی رشد اخلاقی 2/79 درصد دانش آموزان تأثیر داشته است . نتایج نشان داد که فعالیت کانون های فرهنگی تربیتی طبق نظر معلمان بر روی رشد و تربیت اجتماعی دانش آموزان ، نظیر احترام به حقوق دیگران ، بر قراری ارتباط با دیگران ، همدلی و محبت به همنوع موثر بوده است. این نتایج همسویی زیادی با نظر جامعه شناسان و متخصصان تربيتی و نتایج پژوهش های گذشته دارد بعنوان مثال سخاوت ( 1381 ) نشان داد که داشتن روابط عمومی مطلوب در محیط خانواده و مدرسه بر رشد اجتماعی و دانش آموزان موثر است یا مزروعی نشان داد که فعالیت در کانونها 8/80 درصد منجر به رشد اجتماعی دانش آموزان می گردد . از نظر معلمان پرورشي با اطمینان 95 درصد مورد تایید قرار گرفت. این نتیجه با مطالعات گذشته و نظر متخصصان در حوزه های روانشناسی و جامعه شناسی همخوانی دارد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که فعالیت های کانون های فرهنگی تربیتی گونه های ناهنجاری های طبقه بندی شده در مطالعه علی احمدی (1385 ) را تحت تأثیر قرار می دهد و در کاهش انواع ناهنجاریها طبقه بندی شده تاثیر می گذارد . همچنین با نتایج پژوهش های رضایی و همکاران ( 1385) سید احمدی و همکاران ( 1390) در خصوص برطرف کردن هنجاری های اسکلتی و قامتی و دانش آموزان همخوانی دارد . نتایج بدست آمده نشان داد که فعالیت های کانون های فرهنگی تربیتی در بارور سازی اوقات فراغت دانش آموزان تاثیر دارد و باعث هدفمند سازی ، سازماندهی ، جذاب ، مفرح و غنی سازی و برنامه ریزی بهتر و موثر تر زمان و محتوای اوقات فراغت دانش آموزان می گردد . بطور کلی می توان نتیجه گرفت فعالیت در کانون های فرهنگی تربیتی فضای جدیدی برای دانش آموزان ایجاد می نماید و مسیر رشد و پرورش و تربیت دانش آموزان را هموار تر می نماید، منجر به سهولت رشد دانش آموزان می گردد. فعالیت در این کانون ها به دانش آموزان فرصت می دهد که توانائیهای خود را بروز دهند، اجتماعی شوند ، در مسیر اهداف جامعه قرار گیرند ، شاد و بانشاط زندگی کنند. از تنش های جامعه مدرن در امان باشند ،تحرک داشته باشند ، در مسیر تعلیم و تربیت اسلامی قرار گیرند و از همه مهمتر از انواع ناهنجاری های اجتماعی و روانی ، جسمی ، هوشی ، رفتاری و… در امان باشند. این نتایج کمک می کند با برنامه ریزی اصولی و در راستای تعلیم و تربیت اسلامی و با توجه به تمام ابعاد روانشناختی ، اجتماعی و… رشد همه ابعاد وجودی دانش آموزان را فراهم می آوریم . آنها را دانش آموزانی متفکر ، صاحب اندیشه ، خلاق ، سالم و…. تربیت نمائیم و به جامعه اسلامی ارزانی داریم و با دیدی باز و نگاه امروزی به مسائل، به تحقق اهداف تعلیم و تربیت کمک کنیم. همچنین با مشخص شدن میزان تاثیرگزاری کانون های فرهنگی تربیتی بر دانش آموزان منطقه تبادکان مشهد می توان بر مسائل ناشی از حاشیه نشینی و ناهنجاری های اجتماعی ناشی از آن فائق آمد. در تعریف حاشیه نشینی آمده است (( حاشیه نشینی )) خرده فرهنگی با مجموعه ای از ارزش ها و ناهنجاری هاست که در محل هایی با بهداشت کم ، با انحرافات اجتماعی و ویژگی های دیگر ، از جمله انزوای اجتماعی همراه است. ( کلینارد 1، 1966 )
با توجه به ویژگی های منطقه تبادکان مشهد و گستره جمعیتی آن و مسائل اجتماعی مبتلا به آن ، پژوهش حاضر نقش زیادی در شناخت اهمیت و ضرورت وجود کانون های فرهنگی تربیتی و تاثیر آن بر دانش آموزان در این منطقه می نماید.
این پژوهش نیز مانند اغلب پژوهش های حوزه علوم انسانی با محدویت های مواجه بوده است:
– محدودیت اساسی پژوهش حاضر این بود که بدلیل وسعت زیاد منطقه تبادکان مشهد و پراکندگی واحد های آموزشی دسترسی به معلمان پرورشی مشکل بود. بنابر این نیاز شد تا درفرصت مناسبی با این معلمان ارتباط بر قرار نمود. فلذا با استفاده از فرصت گرد همایی سالانه معلمان پرورشی و تجمیع همگی آنان در اداره آموزش و پرورش منطقه تبادکان ، اطلاعات مورد نیاز جمع آوری گردید. این محدودیت عمده منجر به طولانی شدن فرایند اجرای پژوهش حاضر گردید .
با توجه معنی داری سوالات و فرضیات تحقیق مبنی بر تاثیر فعالیت های کانون های فرهنگی تربیتی بر کاهش انواع ناهنجاریها ی دانش آموزان، پیشنهاد می شود، اقداماتی در خصوص موارد ذیل صورت گیرد تا این فعالیت های اثر بخش تر گردد .
– اهداف و فعالیت های کانون های فرهنگی تربیتی مورد بازنگری قرار گیرد تا بیشتر با نیاز های دانش آموزان هماهنگ گردند .
– جهت تربیت صحیح و ایده آل باید تمام ابعاد روانشناختی دانش اموزان مورد توجه قرار گیرد و در این بین یکی از وظایف مهم مربیان توجه به جنبه های عاطفی دانش آموزان یعنی بعد انگیزشی و شکل دادن و پرورش انگیزه های مثبت و حذف انگیزه های منفی است .

منابع و ماخذ
– خواجه نوری ، بیژن ؛ هاشمی نیا ، فاطمه ( 1389) رابطه اوقات فراغت و بزهکاری نمونه مورد مطالعه دانش آموزان دبیرستان شهر شیراز ، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ، بهار و تابستان سال هفتم ص 57-31 .
– رضایی ، رضا و همکاران ( 1385) تاثیر میزان ناهنجارهای اسکلتی دانش آموزان هنرستان پسر فیروز کوه و ارتباط آن با فعالیت های ورزشی و عادت روزانه زندگی ، فصلنامه پیک نور، سال چهارم ، شماره 3.
– سخاوت ، جعفر (1381)بررسی عوامل موثر بر ناهنجاریهای رفتاری دانش آموزان استان لرستان ، مجله جامعه شناسی ایران ، دوره چهارم ، شماره 2 ، ص55-76.
– سید احمدی ، محمد ( 1390) ارتباط بین ناهنجارهای ستون فقرات با مولفه های حرکتی آزمون کپارت در دانش آموزان نارسایی حرکتی ، مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سبزوار ، دوره 18 ، شماره 2.
– علی احمدی ، امید ( 1385) فرد تحلیل و گونه شناسی ناهنجاری های اخلاقی – اجتماعی دانش آموزان در آموزش و پرورش ایران ، فصلنامه تخصصی جامعه شناسی ، سال دوم شماره 2 .
– فرقانی ، م د ( 1382 ) ریشه های هنجار ها و ناهنجار یها ، ماهنامه شاهد جوان ، شماره 337 ، ص 21 .
– مزروعی ، حسین (1376) بررسی میزان تحقیق اهداف کانون های فرهنگی – تربیتی شهر اصفهان از دیدگاه دانش آموزان و مربیان ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان .
– اکبری چرمیهمنی ، صغری ( 1381 ) مقایسه رشد اجتماعی دانش آموزان عضو کانون های فرهنگی با سایر دانش آموزان دوره متوسطه شهر اصفهان ، مرکز تحقیقات معلمان اصفهان.www.trc.isfed.org))

– Bassis,micheal etal  (1993), sociogy mcgraw- hill Inc
– .149-177.
– Clinard , marshal b.(1966) slum and community development. Newyork;the free press.
– Hagen,john,(1985)modern Griminology.MC grow, Hill Inc.
– Hirschi , Travis (1969) causes of selinquency. Berkeley; university of California press.
– Lilly, robertet al. (1955) context and censequenes,sage publication .
– Rutter , michael&david  j . smith(1995) fsychosocial disorders  in young people.john wily & sons  .
– Suther land, E.H , Thoy of differential association (1994), abook of readings sons Inc.1985

1- Zigmond froid
2-Mikell Rater
3- Deivid esmit

1-Morton
2- oovin
3- satrland
4- basis
5- rabert agnive

نویسندگان:
سید جلال حسینی
کارشناسی ارشد علوم وقران وحدیث ودبیرشورای عالی فرهنگی آستان قدس رضوی
امین بابادی
دانشجوي دكتري برنامه ريزي درسي دانشگاه فردوسي مشهد Email:Aminbabadi54@gmail.com