نویسنده: مريم مهدي نژاد
بررسي حمل و نقل عمومي در جهت بهبود وضعيت آن باعث دستيابي به راهكارهاي اجرايي با در نظر گرفتن تحليلهاي اقتصادي ـ اجتماعي در كلانشهرها و همچنين اهداف ديگري نظير كاهش زمان سفر و كاهش مصرف سوخت خواهد شد.
مهمترين مشكل موجود در بخش حمل و نقل و ترافيك كلانشهرها، خصوصاً تهران، عدم وجود يك سيستم منسجم حمل و نقل همگاني است. رشد و تقويت حمل و نقل همگاني و مديريت تقاضاي سفر در راستاي سياست گذاري افزايش تعداد سفرها با اين سيستم در كلانشهري مانند تهران، مهمترين راهكار جهت بهبود تردد و كاهش تراكم و نهايتاً كاهش مصرف سوخت مي باشد. اختصاص اعتبارات در جهت گسترش حمل و نقل همگاني، اقدامي جدي در جهت حذف حمل و نقل شخصي محسوب مي شود. نگاهي به سهم سفرهاي روزانه انجام شده در شهر تهران نشان مي دهد 9/58 درصد سهم سفرهاي مربوط به حمل و نقل همگاني با احتساب اتوبوس، مترو، تاكسي و مسافركش، ميني بوس و تاكسي تلفني مي باشد و اين در حالي است كه سهم سواري شخصي در سفرهاي روزانه، خود به تنهايي برابر 12/32 درصد سفرهاي روزانه مي باشد. البته بايد در نظر داشت كه حجم بالاي سفرهايي كه با حمل و نقل همگاني صورت مي گيرند تنها با يك پنجم از وسايل نقليه و سفرهاي شخصي با بيش از نيمي از وسايل نقليه صورت مي گيرد كه اين امر نشان دهنده قابليت بالاي وسايل نقليه عمومي در كاهش ترافيك مي باشد. شايان ذكر است ضريب سرنشين هر يك از وسايل نقليه به شرح ذيل مي باشد:
خودرو سواري = 5/1
اتوبوس = 35
تاكسي = 5/2
ميني بوس = 14
موتورسيكلت = 25/1
با توجه به اينكه هر روز به ميزان قابل توجهي به تعداد وسايل نقليه شخصي در تهران افزوده مي شود، در صورت عدم توسعه، تقويت و سياستگذاري در سيستم حمل و نقل همگاني، هر سال شاهد تراكم ترافيك و مصرف سوخت بيشتر خواهيم بود. تحقيقات نشانگر آن است كه قريب به 60 درصد از سفرهاي تهران (سفرهايي كه با وسايل نقليه عمومي انجام مي گيرد) با مصرف حدود 8 ميليون ليتر سوخت انجام مي شود در حاليكه در بخش خصوصي (سواري)، تقريباً 32 درصد سفر با مصرف حدود 7 ميليون ليتر سوخت انجام مي گيرد، اين تحقيقات همچنين نشان مي دهد كه شدت انرژي در مدهاي حمل و نقل همگاني، بسيار پايين تر از خودروهاي سواري مي باشد. به طوري كه شدت انرژي در سواري بيش از 8 برابر اتوبوس و 4 برابر ميني بوس مي باشد. در صورتيكه يك تاكسي وارد ناوگان حمل و نقل كشور شود، سالانه بيش از 550 ليتر صرفه جويي در مصرف سوخت خواهيم داشت. ميزان صرفه جويي در صورت وارد شدن يك دستگاه اتوبوس ديزلي بيش از 7 هزار ليتر و در صورت وارد شدن يك دستگاه اتوبوس گازسوز به ناوگان كشور به بيش از 30 هزار ليتر در سال خواهد رسيد. همچنين در صورت وارد كردن يك دستگاه ميني بوس ديزلي بيش از 3 هزار ليتر در سال و در صورت وارد شدن يك دستگاه ميني بوس گازسوز، بيش از 11 هزار ليتر در سال صرف جويي به عمل خواهد آمد. يكي از اهداف دولت تا پايان برنامه چهارم توسعه، افزايش سهم حمل و نقل همگاني به 75 % از كل سفرهاي شهري، مي باشد.
عوامل موثر در ايجاد حمل و نقل نامطلوب
توجه ناکافي به حمل و نقل عمومي
استفاده بيش از حد از خودروي شخصي
عدم تناسب عرضه و تقاضاي حمل ونقل
فقدان مديريت قوي و يکپارچه در عرضه و تقاضاي حمل ونقل
استفاده ضعيف از پست و مخابرات و انجام سفرهاي غير ضروري
روشهاي نامطلوب اداري که باعث مراجعه مکرر و غير ضروري ارباب رجوع مي گردد.
راهکارهايي جهت بهبود وضعيت توسعه حمل و نقل همگاني
اعمال مديريت ترافيك
افزايش آگاهي عمومي
اعمال قوانين و مقررات ارتقاي كيفيت خودروها
