موضوع: سبک زندگی و اوقات فراغت

رابطه بین سبک زندگی و چگونگی گذراندن اوقات فراغت

چکیده:
“اگر به معنویت و رستگاری معنوی اعتقادی هم نداشته باشیم برای زندگی راحت ، زندگی برخوردار از امنیت روانی و اخلاقی ، بازپرداختن به سبک زندگی مهم است. بنابراین این مسئله ، مسئله اساسی و مهم است.”(رهبر معظم انقلاب 23/7/1391) این مقاله با هدف اساسی «رابطه سبک زندگی و انتخاب اوقات فراغت» شروع شد.پس از بررسی سبک زندگی مطلوب از دیدگاه مقام معظم رهبری به بررسی سوالات طرح شده از طرف معظم له پرداخته و درباره سبک زندگی و اشکالات اساسی موجود و دغدغه ایشان مطالبی مطرح و توجه برنامه ریزان و متولیان اجتماعی –فرهنگی و همه ی کسانی که سهمی در تمدن سازی اسلامی دارند را به آن معطوف نمود.با معرفی شیوه های مختلف برنامه ریزی اوقات فراغت و الگو های نظری و عملی مطلوب، مطالب پیگیری و رابطه انتخاب سبک زندگی و اوقات فراغت تحلیل گردید و نکات اساسی و منطقی درباره ی نقش سبک زندگی و انواع شیوه های اوقات فراغت بیان شد.پس از بررسی ابعاد مختلف زندگی فرد و گرایش او به نمونه هایی از اوقات فراغت این مهم به دست آمد که اهداف حاکم بر زندگی افراد در سبک زندگی آنان موثر بوده و سبک زندگی می تواند زمینه تمدن سازی و فرهنگ سازی یک جامعه باشد. هر انتخابی که در زندگی انسان صورت می گیرد ، برگرفته از تفکر اندیشه و سبک زندگی افراد است.نتیجه دیگر این که اوقات فراغت چه به عنوان سرگرمی ،تفریح ، لذت ،غنی بخشی فعالیت های رسمی و یا جبران خستگی ناشی از کار روزانه و سخت باشد ؛ در هر صورت برگرفته از مرام و مسلک و روش زندگی افراد است.در پایان پیشنهاداتی مطرح شده است که برای برنامه ریزان و متولیان فعالیت های فرهنگی اجتماعی قابل تامل بوده و می تواند راهگشای بسیاری از تصمیم گیری ها بخصوص در بخش اوقات فراغت و شیوه ی آن باشد.

سبک زندگی انسان بخش اصلی و حقیقی تمدن اسلامی است که میتوان از ابزارهای مختلفی مثل علم،اختراع،صنعت،سیاست،اقتصاد و … به گونه ای استفاده کرد تا مسائل اساسی و حقیقی زندگی مثل خانواده ، سبک ازدواج ، نوع مسکن ، نوع لباس ، نوع خوراک ، نوع آشپزی و نوع تفریحات به تبع آن موثر بوده و نقش اسلامی خود را داشته باشد.
یکی از مسائل اساسی زندگی انسان چگونگی گذراندن اوقات فراغت است.با اوقات فراغت صحیح می توان بحران های زندگی روانی ، اجتماعی و اخلاقی را حل و فصل نمود . باید اوقات فراغت هم به گونه ای انتخاب شود که آثار و نتایج آن صبغه دینی و اسلامی در زندگی فرد و اجتماع داشته باشد. با معرفی الگوهای عملی و نظری و نقش آنها در سبک زندگی ، به روشنی می توان حدس زد که برنامه ریزی  برای اوقات فراغت برگرفته از اهداف اساسی و الگوهایی است که افراد خود را موظف به پیروی ازان می دانند
اگر بخواهیم نقش مثبت اوقات فراغت را در زندگی افراد جویا شویم تغییر نگرش الگویی آنها و به تبع آن انتخاب نوع اوقات فراغت عامل اصلی و مهم است.بامعرفی الگوهای علمی و عملی، فرد در انتخاب اوقات فراغت ، هیچگاه اسیر لحظه های تصادفی و زودگذر که نتایج آن گاهی ناخوشی ها و بدرفتاری های حاصل از گذراندن اوقات فراغت است ، نبوده و خود برنامه ریز و طراح لحظه های اوقات فراغت و انسجام بخشی آن ها خواهد بود.
اوقات فراغت در این شرایط دارای پشتیبان نظری و عملی است و فرد می تواند با تبعیت از الگوهای علمی ،هم در رسیدن به اهداف سالم زندگی و هم تمدن سازی اسلامی و هم سبک زندگی و به تبع آن انتخاب اوقات فراغت صحیح اقدام نماید.
هر کدام از شیوه های اوقات فراقت مثل سینما ، پارک ، جشن ها و شادی ها ، گردش های علمی ، صله رحم و…در خدمت زندگی و برای تسهیل و تکامل و به تبع آن،رضایت درونی و برونی افراد از زندگی خواهد بود.
هدف های اساسی :
1 – آشنایی با انواع سبک زندگی مرسوم و نقش آنها در چگونگی گذراندن اوقات فراغت
2- آگاهی از انواع شیوه های اوقات فراغت و رابطه آنها با سبک زندگی
3- آگاهی از کیفیت برنامه های زندگی و کیفیت برنامه های اوقات فراغت
4 – آشنایی با انواع ابزار ها و امکانات موثر در سبک زندگی و نقش آنها در انتخاب اوقات فراغت.
5 – ارائه پیشنهاد به خانواده ها ، مسئولان نهاد های فرهنگی و تربیتی درباره معرفی معیارهای سیک زندگی سالم به افراد.
6 – ارائه پیشنهاد به جوانان ، خانواده ها و افراد دربارۀ شناسایی انواع الگوها وسبک های زندگی موفق و چگونگی گذراندن اوقات فراغت آنها.
کلید واژه ها:اوقات فراغت،سبک زندگی،الگوهای نظری اوقات فراغت،الگوهای عملی اوقات فراغت
مقدمه:
اوقات فراغت به فرصت هایی اطلاق می شود که افراد بعد از انجام کارها و اشتغالات رسمی به دست می آورند و به فعالیت هایی می پردازند که با ذوق و علاقه خودشان رابطه مستقیمی دارد.(امینیان،کوهستانی 1378 ،ص3)
مسلما علائق و سلیقه ها ریشه در علل و عوامل مختلف دارد که سبک زندگی افراد و کیفیت گذراندن زندگی از علل بنیادی و ریشه ای موثرآن می باشد.افراد در تنظیم برنامه های زندگی شخصی و گروهی مایلند از تجربیات ارزشمند دیگران بهره برده تاهم راهی میان بر در رسیدن به کمال خود را طی کنند و هم هزینه های کمتری را متقبل شوند.
مسلما کنجکاوی  در زندگی الگوهای موفق ، سالم و قابل اعتماد از عاقلانه ترین انتخاب های او خواهد بود. در بعضی از مکاتب و ادیان بخصوص مکاتب بشر ساخته برای پیروان خود الگوهایی را طراحی نموده ویا سبک هایی از زندگی را طراحی کرده که بعضی از آنها ناقص و دایره وسعت آنها به افکار و اندیشه سازنده  و طراح سبک ،مربوط بوده و پس از یک دوره کوتاه آثا آن کمتر و کمتر ونقش بنیادی آن ضعیف تر می گردد.چون وسعت اندیشه فرد به زمان و مکان خاصی مربوط بوده.است اما  وقتی الگوهای موفق ریشه در فطرت و جنبه الهی داشته باشد،هم نرخ ماندگاری آن بیشتر است و هم دایره وسعت  آن به زمان و مکان طولانی مربوط و هم ابعاد وسیعی از زندگی فرد را شامل می شود.
این الگوها می توانند راهنمایان تربیتی افراد در رویارویی بشر با حوادث زندگی ، ودر مسیر بحرانی حرکت از مبدا به مقصد مشعل فروزان هدایت و تصمیم گیری باشندچرا که دلیل استحکام و اطمینان این  الگوها منشا الهی – انسانی آنها است.
به قول کانت فیلسوف اخلاقی غرب « اگر تربیت انسان را انسانی مافوق انسان به عهده بگیرد،انسان ، انسان می شود».(شکوهی،مبانی واصول اموزش وپرورش ص45)
این صفت مافوق بودن همان ارتباط وحیانی پیامبران در ادیان الهی  و بخصوص خاتم انبیا و اوصیا است. این خصوصیت است که اعتماد واطمینان اطرافیان را به آنها افزون و به عنوان الگوی حسنه پذیرا می گردد.در اینجا سعی بر آن است تا با معرفی الگوی حسنه و سبک های مختلف زندگی رابطه آنها با انتخاب های  بعدی به خصوص اوقات فراغت مشخص گردد.
رهبر معظم انقلاب با دغدغه ای که از چگونگی ساختن تمدن اسلامی دارند ، این مهم یعنی سبک زندگی را عاملی اساسی در تمدن سازی اسلامی تعریف نموده اند . به طوری که با طرح سوالات 20 گانه  ، دغدغه خود و همه خانوادها، مسئولان و برنامه ریزان را متوجه آن نمودند. به خصوص سبک زندگی خانواده را مورد خطاب خود قرار دادند که بخشی از سوالات در زیر  ذکر می شود.
1 – چرا در برخی از بخش های کشورمان طلاق زیاد است؟
2 – چرا در برخی از مناطق کشور ، روی آوردن جوانان به مواد مخدر زیاد است؟
3 – چرا صله رحم در بین ما ضعیف است؟
4- آپارتمان نشینی چقدر برای ما ضروری است؟ چقدر الزامات آن را رعایت می کنیم؟
5 – الگوی تفریح سالم چیست؟
6 – طراحی لباسمان چطور است؟
7 – مسئله آرایش در بین زنان و مردان چطور است؟
8 – چرا پشت سر یکدیگر حرف می زنیم؟
9 – حقوق افراد را چقدر رعایت می کنیم؟
10 – چه کنیم حق فرزندان و همسر رعایت گردد؟
11 – تجمل گرایی چیست ؟
12 – چرا در بعضی از شهر های بزرگ خانه های مجردی وجود دارد؟ این بیماری غربی از کجا به کشور ما نفوذ کرده است ؟ و ….
این سوالات و سوالات دیگر مسائل اساسی و مهم در زندگی جامعه ایرانی ماست که رهبری معظم آن را طرح و همگان را متوجه آن نموده اند.
ما اگر پیشرفت اسلامی را به معنای تمدن سازی نوین اسلامی در نظر بگیریم ، دو بخش دارد:
یک بخش ابزاری است و یک بخش دیگر اصلی و حقیقی.
بخش ابزاری مثل علم،اختراع،صنعت،سیاست،اقتصاد،اقتدار سیاسی و نظامی و اعتبار بین المللی .
اما بخش حقیقی آن چیزی است که متن زندگی ما را تشکیل می دهد که همان سبک زندگی است . این بخش ، بخش حقیقی و اصلی تمدن است مثل خانواده ،سبک ازدواج ، نوع مسکن،نوع لباس،الگوی مصرف،نوع خوراک،نوع آشپزی ، تفریحات،زبان،کسب و کار، رفتار ما در محل کار، رفتار ما در دانشگاه ، رفتار ما در مدرسه ، رفتار ما در فعالیت های سیاسی ، رفتار ما با پدر و مادر، رفتار ما با فرزند ، همسر ، رئیس و … ، سفر های ما ، ورزش ، نظافت ، رفتار با دوست ، دشمن و بیگانه و… که اینها بخش اصلی تمدن است که متن زندگی است.(طنین اندیشه،ص،3)
سبک زندگی از منظر تاریخ
سبک زندگی بشر باتوجه به تجربیات او از ابتدا ی خلقت دارای فراز و نشیب های مختلفی بوده و آثار رفتاری و اجتماعی خاص از خود به جا گذاشته .سبک های زندگی می تواند منشا خدایی داشته و با تعهد روحی و باطنی همراه باشد و یا منشا انسانی مدر نیته غربی داشته باشد.
اصطلاح بی توجهی مدنی از اخلاق و رفتار فرد ناشی می شود.گاهی می بینیم که فردی شیک پوش است ، آرام است ، در مترو و اتوبوس  حرف نمی زند ولی دچار فروکاست و تقلیل معنی زندگی است.
بارها این جمله به گوش ما رسیده است و در نشانه ها و تابلوهای شهر دیده ایم که «ارائه بلیط ،نشانه شخصیت شماست». این جمله بعد اجتماعی و هم نوایی با اجتماعی دارد که فرد در آن زندگی می کند و مربوط به شهروند مدرن است. فرد باید آیین و آداب و قوانین شهر را بداند و به خاطر همنوایی با اجتماع و عزت اجتماعی خود به آن عمل نماید. اما به این جمله دقت کنید.« مصرف بی رویه موجب ضمان است». در اینجا بعد معنایی آن تعهد روحی و باطنی داشته و تکلیف و مسئولیت متعاقب آن برای فرد متضمن است. رفتاری که از هر کدام از این جمله ها به عنوان آثار رفتاری فرد مشاهده می شود برگرفته از اندیشه ،ارزش و اعتقادی است که فرد آن را پذیرفته است.
مسئولان و برنامه ریزان و سیاست گذاران اجتماعی چون آثار ناشی از رفتار فرد در ایجاد سلامت اجتماعی و یا سلامت فرد را ناشی از انتخاب سبک زندگی او تلقی می نمایندبر آن هستند تا در انتخاب صحیح سبک های زندگی حرکت علمی و منطقی صورت گرفته و تحولی مناسب انسان مطلوب و شایسته در زندگی فرد به وجود آورند و او را به باورهای درونی در انتخاب سبک زندگی رهنمون باشند.
نکات اساسی و مهم:
در این قسمت سعی شده است تا عناصر و اجزا اصلی مقاله به خواننده معرفی تا ضمن آشنایی با ارکان و اجزاسبک زندگی واوقات فراغت، پیوند منطقی ومهم بین انها که هدف اصلی نویسنده است و به تبع آن کسب نتیجه و بهره وری ،حاصل شود این اجزا به شرح زیر است:
1 – سبک زندگی ، معرفی اجزا و عناصرآن
2 – سبک زندگی اسلامی ، دیدگاهها وانتظارات
3 – دیدگاههای مقام معظم رهبری به عنوان فصل الخطاب بیانات و تحلیل ها درباره سبک زندگی
4 – معرفی اوقات فراغت، برنامه ریزی اوقات فراغت و انواع شیوه های انتخاب و گذراندن اوقات فراغت.
5 – انواع نمونه هایی از برنامه های اوقات فراغت مرسوم در جامعه اسلامی و ایرانی.
6 – معرفی مدل الگویی و اقتباس دیدگاههای نظری و عملی.
7 – رابطه بین نوع مدل و انتخاب اوقات فراغت.
8 – نتیجه گیری و پیشنهادات.
در نگاه دینی سبک زندگی عبارت است از کلیات دین و احکام و دستورات الهی برای به اجرا در آمدن و رسیدن به هدف نهایی.همان نکات ریز و درشتی که در توضیح المسائل بیان شده است، همان حلال ها و حرام ها .لذا فرد دین دار و کسی که سایه اندیشه های دینی و فلسفه دین چون چتری بر سر اوست، در انتخاب سبک زندگی به دنبال همان قواعد و ضرورت هایی است که دین از او انتظار دارد و لذا هر انتخاب او ریشه در فلسفه اعتقادی او و تبع آن در جهت دهی سبک زندگی او موثر است.
گاهی افراد در انتخاب نوع سبک زندگی و انتخاب فلسفه دینی تضاد درون و برون را احساس می کنند. از طرفی معیار هار دینی ( حلال و حرام ) بر افکار او حاکم است و از طرفی سبک انتخاب شده پاسخگوی تقاضای دینی او نبوده ویا مسیر انحرافی دارد که نتیجه آن  همان تضاد مطرح شده است.به عنوان مثال الگوی مصرف در دین تعریف خاص خود را داردولی فرد در مواردی مثل مهمانی رفتن و مهمانی دادن، سبک و سیاق سفره آرایی و … مسیر تشریفاتی غرب و الگوهای غربی را دارد که این تفاوت زمینه تضاد بین اندیشه و عمل است.
سبک زندگی و طرز زندگی افراد در انتخاب های او موثر است . یکی از ضرورت های انتخاب به عنوان یک رفتار در سبک زندگی چگونگی گذراندن اوقان فراغت است.که هدف اساسی و اصلی این گفتار روشن سازی این مهم است که آیا سبک زندگی در چگونگی گذراندن اوقات فراغت موثر است؟

اوقات فراغت ، نقش ها و عملکردها
اینکه اوقات فراغت چیست؟ نقش آن در زندگی افراد چگونه است ؟ چگونه می توان فرزندان را در اوقات فراغت صحیح شریک نمود؟اوقات فراغت چگونه می تواند فرح بخش و شادی آفرین باشد؟اوقات فراغت چه کمکی به رشد و شخصیت افراد
می کند؟(معصومی سید حسین ، اوقات فراغت و بهره وری از زمان ص 5 ).
این سوالات و دهها سوال دیگر اعضا خانواده مسئول و متعهد را وادار می کند که اگر قرار است برای زندگی خانوادگی خود از لذت و فرح بخشی اوقات فراغت بهره ببرد چه نوع فراغتی ؟ باچه خصوصیتی؟و عامل و معیار اساسی تعیین اوقات فراغت چیست؟تفاوت اوقات فراغت در گروهای سنی چیست؟
انواع برنامه ریزی اوقات فراغت
الف ) شیوه برنامه ریزی متمرکز :
در این شیوه از طرح متمرکز تبعیت کرده و سازمان و گروه خاصی به طور یکنواخت طراح آن می باشند.
ب ) شیوه برنامه ریزی باز و آزاد :
در این شیوه با توجه به نیازهای اساسی افراد و با توجه به پرسشنامه نیازسنجی ، تصمیمات واقعی و عملی درباره چگونگی گذراندن اوقات فراغت افراد اتخاذ، و هر برنامه با توجه به مقتضیات از فرد و.  و گروهی نسبت به فرد یا گروه دیگر متمایز و خاص می باشد.
ج ) شیوه الگویی و اقتباسی :
در این شیوه با توجه به اعمال ، رفتار و حرکات اطرافیان و با توجه به عملکرد رفتاری آنها الگویی را اتخاذ و نحوه گذراندن اوقات فراغت بر اساس آن تنظیم می گردد.
د ) شیوه سنتی و تاریخی :
اوقات فراغت با بهره گیری از الگوهایی در یک فرآیند تاریخی وسیع موقعیت سنتی و تاریخی زندگی افراد و بهره گیری آنها از اوقات فراغت پیش بینی می گردد.
ر ) شیوه تحکمی و اجباری :
اوقات فراغت در این شیوه با معیارهای فرد تصمیم گیرنده و در فرمول و قاعده اجبار و تحکم ، انتخاب و پیگیری می شود، فرد از خود اراده  و اختیار نداشته و تابع شرایط سفارش شده است.
و ) شیوه مشارکتی و مشورتی :
اوقات فراغت با معیارهای تفکر مشاورتی و سازوکار تبادل اندیشه و خرد جمعی انتخاب و پی گیری می شود . آثار و برکات حاصل از این نوع انتخاب مزایای اوقات فراغت را برای فرد یا خانواده انتخاب گر روشن تر می سازد.
ه ) شیوه محلی و منطقه ای:
دراین شیوه انتخاب برنامه های اوقات فراغت تابع نیازها و شرایط محلی و منطقه ای است.فضای زندگی محلی ، کاری و خانوادگی فرد در محلات و مناطق تابع چنین انتخابی می تواند قرار داشته باشد.
ی) شیوه برنامه ریزی فردی :
در این شیوه نیازهای فرد و خصوصیات فردی و روانی او نقش تعیین کننده در انتخاب برنامه های اوقات فراغت دارد.
هرکدام از شیوه های برنامه ریزی فوق از اوقات فراغت دارای محاسن و معایب خاص خود بوده و در جای خود موثر است. تشخیص صحیح هر برنامه بسته به اهداف و شیوه ها و طرز زندگی فرد هم از لحاظ اندیشه و هم از لحاظ عمل خوا هد بود.
با توجه به چنین تقسیم بندی از برنا مه ریزی اوقات فراغت ،حساسیت و نگاه علمی به چگونگی انتخاب  اوقات فراغت را برای خانواده ها بیشتر و بیشتر می کند.
افق دید یک انسان الهی و مسلمان نسبت به وقت عمر وحیات و زندگی و به تبع آن اوقات فراغت زاویه ای بازتر و جامع تر در مقایسه با مکاتب مادی است ، چرا که از دیدگاه اسلام عمر و فرصت حیات یک فرصت الهی است ، محدودیت کمی ندارد،محدودیت کیفی ندارد.زمان و وقت یک ارزش الهی و مهم و با عظمت است. پس هر چه اوقات شیرین تر و لذت بخش تر باشد ، چاشنی و محرکی برای رشد و توسعه همه جانبه مختلف انسانی و در واقع شخصیت وجودی انسان خواهد بود.(امینیان و کوهستانی ، 1378 ، ص 3).
درباره اوقات فراغت دو رویکرد اساسی و مهم وجود دارد:
الف)رویکرد منفی که آن را هدر دادن عمر ، تلف کردن وقت و بدون سود دهی تعریف می کنند.
ب) رویکرد مثبت که اوقات فراغت را زمینه پربارسازی فرصت ها ، رهایی از کسالت،کسب مهارت ، رفع خستگی ، کاهش هیجانات و … می دانند.
سبک زندگی افراد ، اندیشه و مرام کاری فرد می تواند در جهت دهی اندیشه ای افراد به اوقات فراغت با رویکرد خاص خود ( مثبت و منفی ) موثر باشد.
برنامه ریزی اوقات فراغت ( طرح مدل اثر بخش )
در مدل اثر گذار الگوها دو شکل کلی وجود دارد :
الگوی نظری: شامل دیدگاهها و تئوری های مطرح شده از طرف صاحب نظران اندیشه ساز
الگوهای عملی : شامل سبک وسیاق رفتاری افراد،گروه ها واحزاب و نقش آنها،
طرز زندگی که همان طرز انتخاب رفتار است بستگی به هدف ما در زندگی دارد و هدف تعیین کننده سبک زندگی است . گرایش قرد به هر الگو و انتخاب آن ، بستگی به هدف فرد دارد که نقطه اصلی و مهم تصمیم گیری است .
در این قسمت لازم است چهارچوبه اساسی الگوها توضیح داده شود.

الگوهای نظری:
همان تئوری ها و الگوهایی است که از طرف طراح و نظریه پرداز مطرح شده است که بستگی به محتوای نظریه و نوع عملکرد مورد نظر ، نتیجه حاصل در انتخاب بعدی هم قابل پیش بینی است.
تئوری رفتارگرایان : محتوای اساسی و مهم این نظریه ( شرطی سازی – تشویق و تنبیه ) که نقش اساسی و مهم در تعیین سرنوشت رفتاری فرد و انتخاب های او دارد.
تئوری شناخت گرایان : طرفداران این تئوری به نقش فهم و بصیرت در سرنوشت رفتاری فرد معتقد بوده و جهت دهی سبک و سیاق زندگی را براساس آن می دانند.
تئوری معنا درمانی : پیروان این نظریه عامل اصلی دو انتخاب را در سرنوشت رفتاری ، درک چرایی ها و معانی فرد دانسته و توفیق فرد را در درک علل و چرایی زندگی و رفتار می دانند.
دیدگاه های اسلامی: این دیدگاه با توجه به نگاه همه جانبه بودن شخصیت وجودی انسان ، انسان موفق را انسانی معتدل در انتخاب ها در زمینه های مختلف دانسته و اورا از افراط و تفریط رفتاری باز میدارد. توصیه های اسلام در توجه به جنبه های شخصیت و نحوه رشد و تعادل بخشی آن ، برگرفته از دستورات الهی – انسانی پیامبر اعظم به عنوان الگوهای حسنه است که متضمن خوشبختی انسان است.
تئوری و نظریات مختلفی در طول تاریخ از طرف نظریه پردازان مطرح شده است که هر کدام به نسبت و سهم خود تلاش نموده اند. تا نگاه علمی و عملی خود را به انسان موفق ترسیم وارائه نمایند ( ذکر همه تئوری ها در این مقاله میسر  نیست ).
حال انسان در بهره گیری از این تئوری ها است که با توجه به هدف تئوری ، می تواند نقش تعیین کننده در سبک و سیاق زندگی خود داشته باشد. از این تئوری ها به عنوان مشعل راه ،و به عنوان ابزار می توان استفاده کرد. باید دانست وقوف در هر کدام بازماندن از خصوصیات و ویژگی های تئوری دیگر است.
رویکرد اساسی هر تئوری برای فرد و انتخاب های او موثر است . اوقات فراغت هم به عنوان بخشی از زندگی و انتخاب فرد می تواند متاثر از هر دیدگاه و تئوری باشد. به عنوان مثال کسی که خود را صرفا پیرو تئوری و نظریه رفتار گرایی می داند و نقش تنبیه و پاداش را در رفتار مهم تلقی می کند ، به دنبال آ,ن دسته از برنامه های اوقات فراغت است که تجلی بخش این مهم یعنی تشویق و پاداش باشد. پس آن دسته از برنامه ها مهم است که به دنبال آن تشویق و پاداش نقش اصلی را داشته و رضایت درونی و بیرونی از از گذراندن اوقات فراغت حاصل شود ونتیجه آن الآن قابل دسترسی و دریافت کردن باشد.
نقش اصلی مربیان واو لیا در این زمینه معرفی انواع تئوری ها ، دیدگاه ها و نقش آن در انتخاب برنانه های اوقات فراغت است تا افراد در زندگی خود با آگاهی و معرفت لازم برنامه های اوقات فراغت را انتخاب و پی گیری نمایند.
الگو های عملی :
الف ) الگوهای تاریخی : فرد می تواند با آشنایی کامل از سوابغ افراد موفق در طول تاریخ نحوه گذراندن اوقات فراغت را از آنها تبعیت و پیروی نماید.به عنوان مثال در زمان زندگی پیامبران و یا نویسنده و یا مشاهیر معروف اوقات فراغت چگونه بوده . آثار و نتایج آن ذکر و الگوبرداری صورت گیرد ، این شیوه کاری پر ثمر، زود بازده و راهی میان بر در دسترسی به تجربیات است.
ب )الگوهای فردی : در این قسمت زندگی یک فرد به عنوان نمونه ملاک عمل است
.به عنوان نمونه شیخ صدوق ، سعدی ، حافظ و … اوقات فراغت خود را چگونه سپری
می کردند. سبک زندگی آنها چه نقش تعیین کننده ای در اوقات فراغت داشته است.
ج) الگوهای اجتماعی : اجتماع و پیکره آن با ساختار سازمانی حاکم بر آن قابل بررسی است. می توان هر اجتماع کوچک و بزرگ را ملاک عمل قرار داد و با بررسی معیارهای حاکم ، ارزش ها و هنجارها ، اصول حاکم بر اوقات فراغت در آن اجتماع و یا نوع گذراندن اوقات فراغت آن جماعت را ملاک عمل قرار  داد.
د ) الگوی زندگی سالم : گاهی می توان با انتخاب یک زندگی موفق و مطلوب که اسطوره اخلاقی ، علمی و دینی و… قرار گرفته اند، او قات فراغت خود رابراساس ان طراحی نمود.
به عنوان نمونه برنامه تنظیمی ایام زندگی آن ها را به صورت مشاهده عملی و یا به صورت یک فیلم و داستان به افراد و خانوادها معرفی ، تا عینا شاهد الگوی عملی در برنامه های اوقات فراغت زندگی خود باشند. به عنوان نمونه زندگی پیامبر اعظم به عنوان الگوی حسنه قرآنی معرفی و نحوه گذراندن اوقات فراغت این عزیز تاریخ بررسی وسرلوحه انتخاب برنامه های اوقات فراغت در زندگی باشد.
با ملاحظه تئوری های نظری و عملی ، فرد می تواند سبک زندگی خود را با معرفت بیشتر و کامل تر تعیین کند.مسلما این سبک زندگی و هدف مستتر در آ« گرایش او را به برنامه های اوقات فراغت بیشتر و بیشتر می کند.
نکته قابل تامل
اگر فردی در زندگی خود از هیچ تئوری و نظریه و مکتب و دیدگاه علمی و منطقی تبعیت نکند و معرفت لازم به دستاوردهای تاریخی و اجتماعی و علمی نداشته باشد ، مسلما انتخاب های او در صف و اردوگاه  تئوری های تصادفی قرار می گیرد که نتیجه آن عدم آگاهی ، عدم برنامه ریزی و عدم معرفت به بازده و نتیجه رفتار است.
این فرد اسیر وقایع و حوادث پیش بینی نشده است و اصل « هر چه پیش آید ، خوش آید» در زندگی او حاکم است. انتخاب همه برنامه های زندگی او از جمله اوقات فراغت هم به تصادف واگذار شده و اصولا این افراد ، به اصل « تو هر چه هستی ، من آن هستم» گرفتار می شوند. سبک زندگی آنان در اهداف پوچ و تصادفی در نوسان ونتیجه انتخاب های او هم ، تابع انتخاب های دیگران است. لذا اوقات فراغت که یک تعریف جامع و روشنگر و اثر گذار باید داشته باشد ،به اصل خوش گذرانی های غلط و پر معضل تبدیل می شود.
هرخوشی با هر قیمتی که حاصل شود برای او خوشی است ، دیوار حرام و حلال تخریب می شود و گاهی اوقات فراغت به سرشکستگی و حیرانی زندگی بدل می شود. معرفی الگو ها فرد و خانواده ها را در تعیین مسیر علمی و حقیقی انتخاب اوقات فراغت رهنمون می باشد. حال اینکه اوقات فراغت از چه نوع باشد ( بازی گردش علمی ، اردو ، عبادت، شنا ، مسافرت ، کوهنوردی و… )چهارچوبه و معیار انتخاب آن را ، آن الگوها تعیین می نمایند.در جامعه فعلی جه خانواده هایی که نگران اوقات فراغت خود و فرزندان بوده وچه آسیب ها که از اوقات فراغت دیده که دلیل ان نداشتن الگو وپیروی های غلط است.

توصیه ها وپیشنها دات:
با توجه به معیارها و اصول حاکم بر سبک زندگی سالم و صحیح و با عنایت به دغدغه مقدس رهبری معظم انقلاب در طرح سوالات مختلف در سبک زندگی فعلی و همچنین توجه معظم له به تمدن سازی اسلامی و نقش سبک زندگی در آن ، و با توجه به الگوهای عملی و نظری و تئوری های مختلف می توان چند توصیه را به عنوان ملاک عمل قرار داد:
1 – خانواده ها لازم است برای انتخاب سبک زندگی سالم از یک الگوی سالم و قابل اعتماد استفاده کنند.
2 – لازم است معیارهای اساسی و لازم در انتخاب سبک زندگی مطلوب معرفی گردد.
3 – الگو های نظری و عملی مطلوب ، در اتخاب سبک زندگی از طریق رسانه ها  اطلاع رسانی گردد.
4 – معیار های انتخاب اوقات فراغت سالم روشن و مشخص گردد.
5 – انواع برنامه های اوقات فراغت موثر در جامعه و نقش آنها بیان شود.
6 – این نکته باید روشن و مشخص گردد که خانواده ها بدانند سبک زندگی ، ارتباط مستقیم با نحوه گذراندن اوقات فراغت افراد دارد. پس باید در انتخاب سبک زندگی به گونه ای عمل شود که اوقات فراغتی که انتخاب می شود متناسب با معیارها ، ارزشها ، منطق و قوانین پذیرفته شده باشد.چرا که انتخاب اوقات فراغت اگر بر اساس اصول منطقی صحیح نباشد ، زمینه انحراف و کجروی رفتار را فراهم می سازد.
7 – خانواده ها با بررسی مناسب و تحلیل واقع بینانه از زندگی ، به طرح سوالاتی بپردازند . همچون سوالاتی که رهبر معظم برای سبک زندگی جامعه ایرانی بیان نمودند.آنگاه برای اصلاح  و پاسخ منطقی برای هر سوال از برنامه های اوقات فراغتی استفاده کند ، که در رسیدن به هدف مطلوب زندگی او را یاری و مساعدت نماید.
8-وزارت آموزش وپرورش در تدوین کتاب های درسی به معرفی الگوهای سالم پرداخته و اوقات فراغت مطلوب را به شاگردان معرفی نماید.
9-دانشگاه ها و حوزه های علمیه در طرح های علمی و پژوهشی خود رابطه الگوهای سالم الهی-انسانی را با گذراندن برنامه های اوقات فراغت سالم معرفی نمایند.
10-صدا و سیما و مجامع فرهنگی-هنری با ارائه برنامه های جذاب نقش الگوهای سالم و رابطه ی آن ها را با اوقات فراغت سالم و مطلوب بیان نمایند.
11-سامانه اطلاع رسانی جامع و کامل در کشور تشکیل شود تا اطلاعات لازم و بایسته را به برنامه ریزان و متولیان اوقات فراغت ارائه نماید.
12- مراکز مشاوره،افراد وخانواده را در انتخاب الگوهای سالم زندگی و اوقات فراغت مناسب یاری نمایند.
نتیجه گیری:
این مقاله با طرح این سوال که سبک زندگی چگونه می تواند تعیین کننده ی محتوای اوقات فراغت باشد و همچنین تعمق در باره ی سوالاتی که از طرف رهبر معظم انقلاب به عنوان یک دغده ی مقدس و ملی بوده است ،شروع شد و اهداف خاصی را پس از طرح پیگیری نمود. که نتیجه ی تحلیل اطلاعات موءید این مطلب مهم است که سبک زندگی انسان بخش اصلی و حقیقی تمدن اسلامی است ومیتوان از ابزارهای مختلفی مثل علم،اختراع،صنعت،سیاست،اقتصاد و … به گونه ای استفاده کرد تا مسائل اساسی و حقیقی زندگی مثل خانواده ، سبک ازدواج ، نوع مسکن ، نوع لباس ، نوع خوراک ، نوع آشپزی و نوع تفریحات به تبع آنموثر بوده و نقش اسلامی خود را داشته باشد.
یکی از مسائل اساسی زندگی انسان چگونگی گذراندن اوقات فراغت است.با اوقات فراغت صحیح می توان بحران های زندگی روانی ، ، اجتماعی و اخلاقی را حل و فصل نمود . باید اوقات فراغت هم به گونه ای انتخاب شود که آثار و نتایج آن صبغه دینی و اسلامی در زندگی فرد و اجتماع داشته باشد.در این مقاله سعی شده است تا رابطه بین سبک زندگی و نوع انتخاب اوقات فراغت مشخص گردد.
با معرفی الگوهای عملی و نظری و نقش آنها در سبک زندگی ، به روشنی می توان حدس زد که برنامه ریزیبرای اوقات فراغت برگرفته از اهداف اساسی و الگوهایی است که افراد خود را موظف به پیروی ان می دانند
اگر بخواهیم نقش مثبت اوقات فراغت را در زندگی افراد جویا شویم تغییر نگرش الگویی آنها و به تبع آن انتخاب نوع اوقات فراغت عامل اصلی و مهم است.بامعرفی الگوهای علمی و عملی فرد در انتخاب اوقات فراغت ، فرد هیچگاه اسیر لحظه های تصادفی و زودگذر که نتایج آن گاهی ناخوشی ها و بدرفتاری های حاصل از گذراندن اوقات فراغت است ، نبوده  و خود برنامه ریز و طراح لحظه های اوقات فراغت و انسجام بخشی آن ها خواهد بود. اوقات فراغت در این شرایط دارای پشتیبان نظری و عملی است و فرد می تواند با تبعیت از الگوهای علمی ،هم در رسیدن به اهداف سالم زندگی و هم تمدن سازی اسلامی و هم سبک زندگی و به تبع آن انتخاب اوقات فراغت صحیح اقدام نماید.
هر کدام از شیوه های اوقات فراغت مثل سینما ، پارک ، جشن ها و شادی ها ، گردش های علمی ، صله رحم و…در خدمت زندگی و برای تسهیل و تکامل و به تبع آن،رضایت درونی و برونی افراد از زندگی خواهد بود.

در مجموع می توان گفتاگر :
سبک زندگی شرقی باشد                     اوقات فراغت همچون مرام شرقیان است.
در سبک زندگی غربی                      اوقات فراغت همچون مرام غربیان است.
درسبک زندگی اسلامی                   اوقات فراغت همچون مرام و مسلک مسلمانان
مهم این است که  اوقات فراغت نباید  به گونه ای باشد که لطمه ای به ارزشها ، اصول و مبانی بنیادی و دینی و قانونی وارد نماید.لذا میبینیم گاهی فرد از امکانات رفاهی مناسب برخوردار است، اما اوقات فراغت او به دلیل جنبه مادی بودن ، هیچگونه رشد و تحولی را برای فرد به دنبال ندارد و گاهی هم زمینه سقوط ارزشی او را به دنبال دارد. برای اصلاح برنامه های زندگی و به تبع آن انتخاب برنامه های اوقات فراغت باید تحولی بنیادی در اندیشه و تفکر افراد ایجاد نمود.

مسلما” برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود…. احزاب  آیه 21

منابع و مآخذ :
1-احمد وند،محمد علی،آشنایی با فعالیت های تربیتی اجتماعی،انتشارات دانشگاه پیام نور –تهران 1374
2- امینیان و کوهستانی،پژوهشی در اوقات فراغت ،انتشارات تیهو،13682
3- سازمان بسیج جامعه زنان کشور،طنین اندیشه،تهران ،1391
4 – شکوهی غلامحسین،مبانی و اصول تعلیم وتربیت،انتشلرات دانشگاه تهران، 1370
5- گرجی،مهدی،اوقات فراغت در اسلام،انتشارات پیام عترت،قم 1381
6- ملکی،حسن،آشنایی با فعالیت های تربیتی اجتماعی و فعالیت های فوق برنامه،انتشارات آییژ،تهران،1385
7- وفا،جعفر،اوقات فراغت و تفریحات سالم در اسلام،انتشارات شکوری،قم ،1369

-www.asemanian.net
-www.forum. Doshmanshenasi.com
style-www.life
www.avini.com

نویسنده  و محقق : محمد امین تقی پور